אידישע וועלט פארומס

איך בין נישט באקאנט מיט די ענטפערס אויף אייערע שאלות הרב לעווי, אבער גוגל מיין חבר האט מיר צוגעוויזען אויף די פאלגענדע לינקס.

וויקיפידיה העברית
אינציקלופידיה דעת
מאמר תעודת היהודים בספר דעת לנבונים.
פנקס ועד ד' ארצות למכירה

ליין איבער דעם אביסל אין דער JewishEncyclopedia מער באריכות.

עס איז גאר אינטרעסאנט אבער עס האט אויך זייער זייער ווייניג אינפארמאציע. איך זעה אז אויב עס וועט זיך קיינער נישט אנרופען וועט מען מוזן גיין צו א לייברערי אדער ערגעץ אנדערש.

שוועמל,
דא האט איר אן אשכול איבער אייער שאלה דא .

שוועמל האט געשריבן: אזויווי אונזער פריינט הרב ביקסאד שליט"א האט געפרעגט איבער א תקנה פון די וועד ארבע ארצות (התגלחות בנשים נשואות), האב איך געקלערט עפענען א באזונדער נושא איבער די אויפקום פון די וועד, אירע מיטגלידער, אויפטוען און אויפלעזונג.

לויט וויפיל איך האב גענאשט איז די וועד אויפגעקומען פאר בערך 430 יאר צוריק בתקופת המהרש"א אין די מזרח אייראפעאישע ארצות ווי פוזנה, רייסן, ליטא, לובלין, ווילנה, וואהלין. אין די שפעטערע יארן האט זיך ליטא אפגעטיילט פונעם וועד דערפאר האבן זיי נישט אנגענומען די תקנות וואס זענען געמאכט געווארן דורכן וועד.

בהמשך פון די יארן האבן זיך אנגעשלאסן אינעם וועד מער אדער ווייניגער ארצות און די נאמען האט זיך געטוישט לויט וויפיל לענדער ס'יז געווען, אנהויב 3 ארצות, דערנאך 5, דערנאך 4 וככה הוסיף או פוחת ביז ביי איין פונקט האט מען געלאזט דעם נאמען 'וועד ארבע ארצות' אפגעזען פון וויפיל ארצות זענען פאקטיש געווען אנגעשלאסן אינעם וועד.

די סיבה פאר איר צושטאנדקום איז אנגעגעבן כדי צו צוזאמהאלטן די אידישע רעכטן כלפי רעגירונגס אנגעלעגענהייטן וכדומה. ווי אויך האבן זיי באקומען די אידישע אויטאריטעט צו שאפן תקנות, אויפנעמען רבנים וכדומה מיט א לעגאלע שטאנדפונקט.

עס האט אנגעהאלטן בערך 200 יאר ביז עס איז אויפגעלעזט געווארן.


המשך יבא אי"ה
ווער עס וויל קען אנטייל נעמען.

הילולא דצדיקיא האט געשריבן: ווי קען מען טרעפן די 'תקונת וועד ארבע הארצות'?

(איך וויל עפעס נאכקוקן דארט)

ייש"כ

איז דא ערגעץ ווי מ'קען טרעפן די תקנות געשריבן/געטייפט,

פאר'מוח'ט האט געשריבן: - זיי האבן געמאכט אסאך תקנות, ס'איז אנגענומען אויפן וועלט אז זיי זענען דער וואס האבן מתקן געווען תקנת "הכשר" כדי צו פארקויפן א פראדוקט דארף עס האבן א הכשר פונעם רב - בעל מכשיר.

מנין לך זאת?
הגשרים האט זיך אנגעהויבן הערשט אין די ת״ר יארן.

איטשע האט געשריבן:

פאר'מוח'ט האט געשריבן: - זיי האבן געמאכט אסאך תקנות, ס'איז אנגענומען אויפן וועלט אז זיי זענען דער וואס האבן מתקן געווען תקנת "הכשר" כדי צו פארקויפן א פראדוקט דארף עס האבן א הכשר פונעם רב - בעל מכשיר.

מנין לך זאת?
הגשרים האט זיך אנגעהויבן הערשט אין די ת״ר יארן.

ס'איז נישט פארהאנען קיין קלארע מקור עכ"פ ווי ווייט איך ווייס, אבער אזוי איז משמע בספרים, ועיין בספר בית ועד לחכמים (עמוד שצב) פרק א' הכשר והשגחה ושם בהערה אות ו'

כ׳האב נישט דעם ספר, לייגט ביטע ארויף א קאפי

ידיעות שונות האט געשריבן: ובכניסתו בניק החדש מה הוא אומר..

ידיעות שונות האט געשריבן: ובכניסתו מה הוא אומר..
איך וויל אויסדרוקן א הערצליכן יישר כח פאר די הנהלה מנהלים אחראים ולכל הקהל פאר זייער כסדרד'יגען הפלא'דיגן ארבעט ליהנות את הציבור.
איך האף במשך הזמן צו קענען מהנה זיין דער גאנצער 'עולם' דא מיט 'ידיעות שונות' ומשונות, כמה דמטי לידן, בעזר הבורא יתב' ויתע'. ויה"ר שלא יצא שום טעות ומכשול מתחת ידינו.
ה' ישמור צאתנו ובואינו מעתה ועד עולם אכיה"ר.

שלום עליכם

מיר האפן צו הנאה האבן פון אייך

שפרינגער האט געשריבן: איין תקנה וואס איך ווייס זיכער אז ס'איז פון דארט איז אז פרויען זאלן זיך שערן, איך געדענק נישט קיין מקור.

כ"כ בספר שפע חיים מכתבים ח"ה.
אגב דארף מען אויסקלארן אז למעשה מאכט דאס נישט קיין גרויס חילוק, ווי באלד דאס איז א תקנה קדומה שנתפשטה בארצות אשכנז, ויש בזה משום אל תטוש, ובכל אופן אין כאן מקומו להאריך, ובאתי רק להעיר.
אגב איז כדאי צו וויסן, איז דא אן אשכול אויף דעם ?

שפרינגער האט געשריבן:
בנוגע וואס איינער פרעגט דא אז מיר וואוינען אין אמעריקע, דו שטאמסט אבער פון דארט, און דאס אלעס גייט אן אויף אלע יוצאים אויך עד סוף כל הדורות.

די נושא איז לכאורה היבש פארנעפלט ביי רוב ציבור, און למעשה איז עס דבר הנצרך לכל אחד צו פארשטיין ווי אזוי די מסורת התורה ארבעט, און וויאזוי ס'איז איבער געגעבן מדור לדור, און דאס נעמט אויך אריין דאס אויבנדערמאנטע ערשיינונג ווען אידן ציען זיך אריבער ממקום למקום, כמבואר בש"ס פסחים פ' מקום שנהגו, ועוד.
בסייעתא דשמיא האפט מען אמאל צו צוקומען צו דעם.

אגב די תקנה פון שערן ווערט דערמאנט בשו"ת חת"ס יו"ד סי' קצ"ה אלס א מנהג ישראל קדמון, אהן א מקור.

שפרינגער האט געשריבן: איין תקנה וואס איך ווייס זיכער אז ס'איז פון דארט איז אז פרויען זאלן זיך שערן, איך געדענק נישט קיין מקור.

בנוגע וואס איינער פרעגט דא אז מיר וואוינען אין אמעריקע, דו שטאמסט אבער פון דארט, און דאס אלעס גייט אן אויף אלע יוצאים אויך עד סוף כל הדורות.

און די זעלבע איז פאר די תימנע/ספרדישע/יעקישע וואס האבען זיך איינגעגלידערט אין סאטמאר איז זיי אויך פעליג אז זיי זאלען זיך פירען אזויווי פון וואו זיי קומען?

צו געזונט האט געשריבן:

שפרינגער האט געשריבן: איין תקנה וואס איך ווייס זיכער אז ס'איז פון דארט איז אז פרויען זאלן זיך שערן, איך געדענק נישט קיין מקור.

בנוגע וואס איינער פרעגט דא אז מיר וואוינען אין אמעריקע, דו שטאמסט אבער פון דארט, און דאס אלעס גייט אן אויף אלע יוצאים אויך עד סוף כל הדורות.

און די זעלבע איז פאר די תימנע/ספרדישע/יעקישע וואס האבען זיך איינגעגלידערט אין סאטמאר איז זיי אויך פעליג אז זיי זאלען זיך פירען אזויווי פון וואו זיי קומען?

די שאלה גייט אהן ביי אלע עניני מנהגים והנהגות נישט בלויז אויף די אויבענדערמאנטע.
ס'איז א נושא לאנג און ברייט, און אויף למעשה דארף מען פרעגן אויף יעדע זאך באזונדער, אבער בשורש הדברים האט עס זיכער א שטארקע מקום, ווי די אויבענדערמאנט גמ' אין פסחים, וואס מרעדט דארט אויך ארום איבער מקבל זיין די חומרי המקום. און די לעצטיגע פוסקים זענען דן איבער דעם ענין אז די קהלות אין אמעריקע האבן א דין ווי א זעלבסט שטענדיגע שטאט בימים הקדמונים.

שטעלט זיך עס אויס, אז אויב איינער וואס דארט פלעגט מע זיך שערן און ער ציהט זיך, לאמיר זאגען קיין וואשינגטאן הייטס, דאן איז ער פריי פון די תקנה, אדער נאר וויאזוי אנדערע שרייבען עס פאר... אז ביי מיר ברויך מען זיך שערן, ווייל דאס איז דא די תקנה, אבער אויב ציהט מען זיך אוועק דאן ברויך מען אויך צוליב וואס יענעמס עלטערן פירען זיך אזוי...

ס'איז נישט ממש פארשטענדליך, אבער אויב מען וויל זיך זוכען היתרים איז נישט דא דער פלאץ, דא טוהט מען דורך די נושאים, ודי.

צו געזונט האט געשריבן: שטעלט זיך עס אויס, אז אויב איינער וואס דארט פלעגט מע זיך שערן און ער ציהט זיך, לאמיר זאגען קיין וואשינגטאן הייטס, דאן איז ער פריי פון די תקנה, אדער נאר וויאזוי אנדערע שרייבען עס פאר... אז ביי מיר ברויך מען זיך שערן, ווייל דאס איז דא די תקנה, אבער אויב ציהט מען זיך אוועק דאן ברויך מען אויך צוליב וואס יענעמס עלטערן פירען זיך אזוי...

כ'מיין ס'וואלט כדאי געווען איר זאלט איינמאל פאר אלעמאל קלאר דורכלערנען די הלכות ביי מנהגים ממקום שיצא משם, למקום שהלך לשם, און איר וועט מער נישט דארפן דאס איבערפרעגן אין יעדן אשכול וואס רעדט פון מנהגים שקבלו אבותינו עליהם ועל זרעם עד עולם.