מנהג ה"פורים גראגער"
דער שבלי הלקט ברעגנט אראפ פון רש"י זצ"ל אז ווען מ'האט געזאגט "ארור המן", אדער "ארורה זרש", האט מען געקלאפט מיט די פיס, אדער מיט איין שטיין אויף צווייטען. נאך דעם האט דער גאנצער ציבור געזאגט "מי כמוך" דריי מאהל, "ה' ימלוך" ג"פ, "ה' איש מלחמה" ג"פ "עזי וזמרת י'" ג"פ. עס זעהט אויס אז די זאכן איז געטאן געווארן נישט בשעת מ'האט געזאגט די מגילה, ווייל די ווערטער ארור המן און ארורה זרש איז נישט אין די מגילה נאר אין דעם פיוט פון שושנת יעקב. אזוי אויך, האט מען דאך נישט געקענט מפסיק זיין און זאגן די פסוקים ג"פ אינמיטן די מגילה.
אין איטאליע האט מען פורים צובראכען גרויסע ערדענע כלים אויף דער גאס, זאגענדיג דעם פסוק "ושברה כשבר נבל יוצרים", און בשתע מ'האט דערמאנט המן ביי די מגילה האט מען געמאכט קולות מיט די פיס.
בשושן הבירה - אין דער שטאט שושן, פלעגען זיך די אידן צוזאם קומען ביי די קבר פון מרדכי הצדיק און אסתר המלכה, פיהל ליכט האבן דארט געברענט. און ווען דער חזן האט דערמאנט המן, האט מען געקלאפט מיט די פויסטען אויף די ווענט און געזאגט "ימח שמו, שם רשעים ירקב".
פון די ערשטע מקורות וואס מיר האבן וועגן שלאגען המן ביי די מגילה, איז פון א ראשון אין דעם ספר "המנהיג" און "אבודרהם" וואס דארט ווערט געברענגט אז דער מנהג פון צרפת און פראבינציע צו נעמען גלאטע שטיינער פון דעם טייך, ארויף שרייבן המן אויף זיי, און ווען דער חזן האט דערמאנט המן האט מען געקלאפט איינס אויך דעם צווייטן אויס צו מעקען זיין נאמען אלץ "ושם רשעים ירקב".
אין מצרים האט מען איינגעפירט אז די קינדער זאלן בכלל נישט קלאפען ביי המן, כדי מ'זאל קענען הערן די גאנצע מגילה. נאר איינמאהל האט מען געמעגט קלאפען, ווען מ'האט דערמאנט די עשרת בני המן. און ס'איז ווייטער געבליבן שטיל ביז מ'האט געענדיגט די מגילה.
אזוי אויך אין אלטונא האט מען איינגעפירט אז מער ווי צוויי מאהל זאל מען נישט קלאפען ווען מ'ליינט די מגילה.
דער של"ה הקדוש שרייבט אקעגן די וואס קלאפען יעדע מאהל וואס מ'דערמאנט המן. ער שרייבט אז מ'דארף נאר קלאפען ווען מ'דערמאנט די מפלה פון המן און ער ענדיגט "על כן מי שיש בידו למחות ואינו מוחה, יהא נתפש בענשו, כיון שלא מיחה בידן".
עס זענען געווען געוויסע ערטער אין תימן וואס מ'האט טאקע נישט געקלאפט ביי המן, אבער נאך די מגילה ביינאכט, וואס א גאנץ יאהר פלעגען זיך די קינדער בכלל נישט דרייען אין די גאסען, דעמאלט זענען די קינדער געווארן די בעלי בתים אויף די געסער. א גאנצע נאכט האט מען געפראוועט מיט קולות וברקים מיט פארשידענע שייסערייען און ביקסן. זיי האבן געמאכט אזעלכע קליינע באמבעס דורך דעם וואט מ'האט גענומען ליידיגע ניס שאלעכץ, אריין געלייגט אין דעם פולווער און דאס האט אויפגעשאסען.
נאך א אינטרעסאנטע מנהג איז געווען אין שטאט עדן, וואס געפונט זין אין תימן. מ'האט גענומען א געוויסע געוויקס וואס אויפן שפיץ איז געווען א בלום וואס דאס האט אויס געזעהן ווי אן המן-טאש. מ'האט אנגערופען דעם בלום מיט א נאמען "ארור-המן" מ'האט באהאפטען דעם בלום צו שטעקענעס, מ'איז געגאנען פון איין שטוב צום צווייטען קלאפען מיט די שטעעקענעס שרייענגדיג "ארור המן" - "ארורה זרש" אזוי האט מען געקלאפט אויף די שטיבער ביז די בעלי בתים האבן זיי געדארפט געבען גוטע זאכען אז זיי זאלען קענען גיין ווייטער...
ס'איז א מנהג צו קלאפען ווען מ'דערמאנט המן, אנדערע טוהן דאס מיט א קלאפער און אנדערע מיט גראגערס. כדי דער עולם זאל נישט פארמישט ווערן צווישן א קלאפער און א גראגער, וועלן מיר קודם שרייבן די השתלשלות פון א קלאפער ביז א גראגער און דער חילוק צווישן די צוויי.
יאהרן צוריק אין די קהלות פון צרפת, אשכנז, איטאליע, מצרים, אלדזישיריע, און אמסטערדאם האט מען זיך געפירט צו קלאפען מיט די פיס ווען מ'האט דערמאנט המן. שפעטער האט מען שוין געקלאפט מיט שטעקענעס, נאך דעם מיט האמערס אויף שטיינער דורך אויס מעקען המן'ס נאמען וואס איז געווען געשריבן אויף די האמערס און שטיינער.
א האמער גיבט איין קלאפ און דאס איז דאס. א ודאי האט מען געמאכט פארשידענע פאטענטען אז עטליכע האמערס זאלן קנאקען אויף איינמאהל, וואס האט געמאכט א גרויס געטומעל. נאך דעם האט מען געמאכט אנדערע סארטן קלאפערס, דורך דעם וואס מ'האט באהאפטען עטליכע העלצער צוזאמען און מ'האט זיי געשאקלט, איין האלץ האט געקלאפט אין די צווייטע און ס'האט ארויס געגעבן א רעש. אבער מ'האט נאך אלץ געזוכט וועגען ווי אזוי גרינגער צו מאכען דאס שאקלען און שטערקער צו מאכען דאס קלאפען ס'זאל ארויס קומען א גרויסע רעש. האט מען געטראפען א געוויסע כלי וואס הייסט גראגער,וואס ווען מ'דרייט איין שטעקען וואס איז צוגעטשעפעט צו אן אייזן מאכט די אייזן א רעש. מ'האט זיך גענומען גרויס און קליין מאכען די סארט גראגערס, דער פון האלץ, דער פון אייזן, אן אזוי ווייטער.
אין איטאליע האט מען פורים צובראכען גרויסע ערדענע כלים אויף דער גאס, זאגענדיג דעם פסוק "ושברה כשבר נבל יוצרים", און בשתע מ'האט דערמאנט המן ביי די מגילה האט מען געמאכט קולות מיט די פיס.
בשושן הבירה - אין דער שטאט שושן, פלעגען זיך די אידן צוזאם קומען ביי די קבר פון מרדכי הצדיק און אסתר המלכה, פיהל ליכט האבן דארט געברענט. און ווען דער חזן האט דערמאנט המן, האט מען געקלאפט מיט די פויסטען אויף די ווענט און געזאגט "ימח שמו, שם רשעים ירקב".
פון די ערשטע מקורות וואס מיר האבן וועגן שלאגען המן ביי די מגילה, איז פון א ראשון אין דעם ספר "המנהיג" און "אבודרהם" וואס דארט ווערט געברענגט אז דער מנהג פון צרפת און פראבינציע צו נעמען גלאטע שטיינער פון דעם טייך, ארויף שרייבן המן אויף זיי, און ווען דער חזן האט דערמאנט המן האט מען געקלאפט איינס אויך דעם צווייטן אויס צו מעקען זיין נאמען אלץ "ושם רשעים ירקב".
אין מצרים האט מען איינגעפירט אז די קינדער זאלן בכלל נישט קלאפען ביי המן, כדי מ'זאל קענען הערן די גאנצע מגילה. נאר איינמאהל האט מען געמעגט קלאפען, ווען מ'האט דערמאנט די עשרת בני המן. און ס'איז ווייטער געבליבן שטיל ביז מ'האט געענדיגט די מגילה.
אזוי אויך אין אלטונא האט מען איינגעפירט אז מער ווי צוויי מאהל זאל מען נישט קלאפען ווען מ'ליינט די מגילה.
דער של"ה הקדוש שרייבט אקעגן די וואס קלאפען יעדע מאהל וואס מ'דערמאנט המן. ער שרייבט אז מ'דארף נאר קלאפען ווען מ'דערמאנט די מפלה פון המן און ער ענדיגט "על כן מי שיש בידו למחות ואינו מוחה, יהא נתפש בענשו, כיון שלא מיחה בידן".
עס זענען געווען געוויסע ערטער אין תימן וואס מ'האט טאקע נישט געקלאפט ביי המן, אבער נאך די מגילה ביינאכט, וואס א גאנץ יאהר פלעגען זיך די קינדער בכלל נישט דרייען אין די גאסען, דעמאלט זענען די קינדער געווארן די בעלי בתים אויף די געסער. א גאנצע נאכט האט מען געפראוועט מיט קולות וברקים מיט פארשידענע שייסערייען און ביקסן. זיי האבן געמאכט אזעלכע קליינע באמבעס דורך דעם וואט מ'האט גענומען ליידיגע ניס שאלעכץ, אריין געלייגט אין דעם פולווער און דאס האט אויפגעשאסען.
נאך א אינטרעסאנטע מנהג איז געווען אין שטאט עדן, וואס געפונט זין אין תימן. מ'האט גענומען א געוויסע געוויקס וואס אויפן שפיץ איז געווען א בלום וואס דאס האט אויס געזעהן ווי אן המן-טאש. מ'האט אנגערופען דעם בלום מיט א נאמען "ארור-המן" מ'האט באהאפטען דעם בלום צו שטעקענעס, מ'איז געגאנען פון איין שטוב צום צווייטען קלאפען מיט די שטעעקענעס שרייענגדיג "ארור המן" - "ארורה זרש" אזוי האט מען געקלאפט אויף די שטיבער ביז די בעלי בתים האבן זיי געדארפט געבען גוטע זאכען אז זיי זאלען קענען גיין ווייטער...
ס'איז א מנהג צו קלאפען ווען מ'דערמאנט המן, אנדערע טוהן דאס מיט א קלאפער און אנדערע מיט גראגערס. כדי דער עולם זאל נישט פארמישט ווערן צווישן א קלאפער און א גראגער, וועלן מיר קודם שרייבן די השתלשלות פון א קלאפער ביז א גראגער און דער חילוק צווישן די צוויי.
יאהרן צוריק אין די קהלות פון צרפת, אשכנז, איטאליע, מצרים, אלדזישיריע, און אמסטערדאם האט מען זיך געפירט צו קלאפען מיט די פיס ווען מ'האט דערמאנט המן. שפעטער האט מען שוין געקלאפט מיט שטעקענעס, נאך דעם מיט האמערס אויף שטיינער דורך אויס מעקען המן'ס נאמען וואס איז געווען געשריבן אויף די האמערס און שטיינער.
א האמער גיבט איין קלאפ און דאס איז דאס. א ודאי האט מען געמאכט פארשידענע פאטענטען אז עטליכע האמערס זאלן קנאקען אויף איינמאהל, וואס האט געמאכט א גרויס געטומעל. נאך דעם האט מען געמאכט אנדערע סארטן קלאפערס, דורך דעם וואס מ'האט באהאפטען עטליכע העלצער צוזאמען און מ'האט זיי געשאקלט, איין האלץ האט געקלאפט אין די צווייטע און ס'האט ארויס געגעבן א רעש. אבער מ'האט נאך אלץ געזוכט וועגען ווי אזוי גרינגער צו מאכען דאס שאקלען און שטערקער צו מאכען דאס קלאפען ס'זאל ארויס קומען א גרויסע רעש. האט מען געטראפען א געוויסע כלי וואס הייסט גראגער,וואס ווען מ'דרייט איין שטעקען וואס איז צוגעטשעפעט צו אן אייזן מאכט די אייזן א רעש. מ'האט זיך גענומען גרויס און קליין מאכען די סארט גראגערס, דער פון האלץ, דער פון אייזן, אן אזוי ווייטער.
