אונזערע קערפּערס זענען צוזאמגעשטעלט פון חלקים — גלידער, הויט, ביינער, אדערן אא"וו.
דער קלענסטער טייל פונעם גוף איז א פּיצינקע ברעקעלע — א צעל (cell). דער קערפּער איז צוזאמגעשטעלט פון טריליאנען צעל-ברעקעלעך. אלעס אינעם קערפּער — פון האָר ביז הארץ, פון הענט ביז ציין — באשטייט פון צעלן.
די צעלן פון די ציין זעען נישט אויס די זעלבע ווי צעלן פון א ביין. אבער נאך אלע מעשיות באלאנגען זיי אלע צו דער צעל-משפחה — די ציגל פון וואס דער קערפּער איז צוזאמגעשטעלט.
איין נאגל פארמאגט מער צעלן ווי די צאל מענטשן אויף דער גאנצער וועלט. שאצערס שאצן, אז פון נַעֲשֶׂה אָדָם ביז היינט האבן זיך אויפ'ן ערדקוגל דורכגעדרייט בערך 106-ביליאן מענטשן. יעדער פון אונז פארמאגט אינעם קלענסטן אבר מער צעלן ווי מענטשן פון בראשית ביז יעצט.
צעלן זענען מיניאטור מענטשן. יעדער פון זיי פארמאגט אין זיך די גאנצע אינפארמאציע — די-ען-עי (DNA) און גענעס (genes) — פונעם מענטש. אין א וועג איז יעדער צעל אַן עולם קטן פונעם עולם קטן.
ביזט אינגאנצן גערעכט. מיר טרעפן זיך יעדע זיבן יאר מיט א גוף וואס האט ווייניג שייכות צו זיין פריערדיגן גלגול. כמעט קיינער פון אונזערע יעצטיגע קערפּער-ציגל האט מיט א שמיטה צוריק נישט עקזיסטירט.
קערפּערליך גערעדט, בין איך-יעצט אלס רעזולטאט פון די צעל-רענאוואציעס נישט מער ווי א ווייטער קרוב פון איך-פריער און איך-שפּעטער.
די צוויי קערפּערס בלייבן פארבינדן מיט דעם וואס זיי באלאנגען צום זעלבן מענטש.ס'איז די זעלבע נשמה, אינעם זעלבן גלגול, מיט א גוף וואס ווערט שטיקלווייז און שטאפּלווייז איבערגעמאכט.
שפּעטער ווערט דער קערפּערליכער גאזאלין-טאנק ליידיגער און די מאשין הייבט אן מאכן קונצן. צום סוף לויפט דער גוף אויס פון ברענשטאף און די פאבריק באנקראטירט.
גארנישט קען מען האבן פון די פראנצויזן. ניטאמאל א מאגערע פּארציע אויפ'ן פליגער קענען זיי צוצושטעלן.
אזוי האב איך געקאכט און געזידט, ביז ס'איז געקומען די גליקליכע שעה פון דער צווייטער מאלצייט. הודו לה'! א כפרה מיט פראנקרייך: ברענג ס'עסן, און קענסט זיין זיכער אז אלעס וועט כמין-חומר'דיג פאלן אין פּלאץ.
מיט צונויפגעפּרעסטע ליפּן, וואס האבן קוים פאַרהאלטן א געשריי וואס וואלט זיך געהערט מסוף הפליגער ועד סופו, האב איך זיך געוואנדן צו יענעם מאנשאפט-מיטגליד: "צדיק, איך קען דיר ווייזן דעם אימעיל וואס כ'האב באקומען פון עיר פראנס, וואס באשטעטיגט מיט עלעקטראנישע אותיות על גבי עלעקטראנישן סקרין אז כ'האב באשטעלט כשרס!"
איך בין, האב איך אויסגעפירט, נישט ברוגז אויף קיינעם. מען רעדט נישט פון א וואָך-לאנגער רייזע אין א הייסן מדבר. כ'האב געגעסן פאר'ן ארויספארן און וועל עסן נאכ'ן אנקומען. אינדערצווישן בין איך הונגעריג. נישט געפערליך.
*
די איבערלעבעניש האט מיך געוויזן דעם כח פון חנופה, וואס ארבעט אפילו ווען יענעמס כוונה איז אזוי דורכזיכטיג און אפילו ווען דער גע'חנפ'עטער כאפּט די שפּיל און דעם ציל.
א מינוט פריער האב איך געזידט פאר כעס. יענער האט זיך אראפּגעלאזט אויף די קני און אנגעהויבן רעדן מיט הכנעה, און מיין רוגזה האט גראד אויסגעוועפּט.
דאס האלץ פון די ביימער איז עקשנות'דיג געדעכט, און לאזט זיך נישט אויפעסן דורך אינזעקטן, שימל, און אנדערע צרה'לייט, וואס זענען אין אנדערע ערטער מצליח צו פארניכטן גאנצע צוֹמח-משפחות. אפילו פייער קען אים נישט אייננעמען, און דאס רעדוואוד-האלץ לאכט די פלאמען אין פנים.
א חידוש מיט די דאזיגע געזונטע, געבויטע ריזן, אז די ערד אין וועלכער די שיבה-טובה'דיגע ביימער זענען פארווארצלט איז בכלל נישט אזוי רייך און געזונט. יענע געגנט איז בפירוש נישט קיין פּלאץ וואו א בוים וואס וויל וואקסן הויך און לאנג לעבן וואלט אויסגעקליבן געבוירן צו ווערן.
ובכל זאת, האבן די רעדוואודס זיך דארט אנטוויקלט בעסער ווי אין די פרוכטבארסטע, רייכסטע, זאטסטע ערד.
וויאזוי האבן די דאזיגע העלדישע זקנים דאס באוויזן?
צעווארצלטע פּלייצעס
דער סוד פון די ביימער ליגט אין צוזאמארבעט, פון זיך העלפן און שטיצן איינער דעם אנדערן. פאר דעם צוועק זענען די רעדוואוד אויפגעקומען מיט א סטראטעגיע, פון וואקסן די ווארצלען אין דער ברייט.
אנדערש ווי אנדערע בוים-משפחות, וואס שיקן זייערע שרשים וואס טיפער אראפּ אין דער ערד, האט דער רבונו של עולם אריינגעגעבן אין די רעדוואודס אן אייגנשאפט, פון צעשיקן די שרשים זייערע צו מזרח-מערב און צפון-דרום.
דאס מיינט, אז ווען אזא בוים ווערט געבוירן און צעוואקסט זיך, וועט ער פריער צי שפּעטער אין לעבן זיך משדך זיין מיט שכנים, און זיינע ווארצלען וועלן זיך אנשטויסן אין די ווארצלען פון ארומיגע רעדוואודס.
ווען די ווארצלען פון צוויי אזעלכע ביימער באגעגענען זיך, באגריסן זיי זיך ווארעם און אנטוויקלען תיכף א טיפן, אינטימען קשר פון פריינטשאפט. זיי קריכן און פלעכטן זיך אריין איינער אינעם צווייטן. ס'איז אזא סארט בוימישער מנהג, פון ארומנעמען א הארץ-פריינט און בלייבן פארהאלזט ביז'ן לעצטן טאג.
די אריכות-ימימ'דיגע זקנים זענען ברייטהארציג און לאזן יענעם אריין צו זיך אין די קישקעס. זיי האלטן מיט וואס ביי יענעם טוט זיך — אבער נישט אזוי ווייט צוליב יענטעשאפט, ווי צו וויסן ווען יענער נויטיגט זיך אין הילף. א רעדוואוד שפּירט א צווייטנ'ס צרה און ווייטאג, און טוט וואס ער קען יענעם צו העלפן זיך צוריקשטעלן אויף די פיס.
נ"ב.היינט פאלט אויס דער צווייטער יארצייט פון ברוך יודא לעבאוויטש ז"ל (שלום ברוך יהודה בן רבי יוסף יחיאל מיכל). אויב ס'גליסט זיך דיר, קענסטו טאן א טובה אדער געבן א שמייכל פאר צווייטן איד לטובת נשמתו.
אט איז עפּעסוואס כ'האב דעמאלט געשריבן אין 'מאמענט'.
דער וואס זוכט אפּצוהאלטן מאטאריסטן פון פליען, מאכט זיכער אז די קאמערעס ווערן קלאר געזען. והמחמירים לייגן צו אן אויפשריפט וועגן דעם עלעקטראנישן אויג, וואס האלט חשבון אויף דיין שנעלקייט.
בליצנדע שפּיצלעך איין אזא פּאטענט באשטייט פון אוועקשטעלן זוילן ביי די זייטן פונעם וועג, מיט פּאליצייאישע בליצערלעך ביים שפּיץ. די בליצנדע קלעצער, וואס זעען פון דערווייטנס אויס ווי פּאליצייאישע קארס, זענען געמאכט צו צעמישן מאטאריסטן וואס לאזן זיך איבעררעדן פונעם שטן און פארן שנעלער ווי מ'מעג.
די טריק ארבעט, לכל הפחות די ערשטע פּאר מאל. אזוי קען איך עדות זאגן פון אייגענער ערפארונג, ווען די בליצן האבן מיך מחזיר בתשובה געווען אינמיטן א שנעלן געיעג.
דאס איז געווען ערגעץ וואו נעבן בית שמש. נישט אום שבת גערעדט, בין איך געפארן היפּש שנעלער ווי די מדינה האט מחליט געווען. אויפאמאל האט די שיין פון יענע בליצערלעך זיך דורכגעריסן דעם חושך, און כ'האב מיט פחד רעדוצירט דעם ספּיד.
ווי כ'בין געקומען נאנטער צום בליצנדן קלאץ, האב איך זיך געבייזערט און גע'ברוגז'ט אויפ'ן פּאליצייאישן שפּיצל. כ'האב זיך געפילט לעקיש און אויסגענארט, מיט גרויס חשק אראפּצולאזן צוויי בליצנדע פּעטש פאר'ן מחדש פון דעם אויפטו.
פּאליצייאישע ידידים מיט א וואך שפּעטער בין איך ווידעראמאל דורכגעפארן דעם זעלבן פּלאץ, דאסמאל אינמיטן טאג. אנקומענדיג צום פארפלאנצטן בליצער, האב איך אויפאמאל באמערקט אַן אויפשריפט, "למען בטחונך" — פאר דיין זיכערקייט.
אויפאמאל האט דאס בילד זיך געביטן. דאס ווידערווילן כלפי דעם בליצנדן שפּיצל איז אויסגערינען. אנשטאט דעם ברוגז פונעם פריערדיגן מאל, האב איך אזוי נישט מיר נישט דיר הנאה געהאט פונעם איינפאל: קלוגע חברה, מיט שכל און זארג פאר דער וואוילזיין פון אומשולדיגע מאטאריסטן ווי למשל מיר...
ווייל דאס איז דאך אמאל זיכער אז איך בין א גוטער, פאראנטווארטליכער דרייווער. אויב איז פאראן אן אומ'אחריות'דיגער מאטאריסט, איז עס יענער. און די פּאליציי פארשטייט עס אויך; והא ראיה: למען בטחונך.
*
כ'בין זיכער אז אזעלכע געשיכטעס שפּילן זיך כסדר אפּ אין לעבן. כ'גלייב אז יעדן טאג, און מסתמא מער ווי איינמאל אין טאג, באגעגן איך זיך מיט מענטשן, זאכן און געשעענישן, וואס כ'וואלט אינגאנצן אנדערש אפּגעלערנט און פארשטאנען, אויב יענער וואלט נאר געזאגט אדער געוויזן אזא סארט 'למען בטחונך' אויפשריפט.
***
נ"ב. צוויי מענטשן גייען אין מדבר. זיי זענען אויסגעדארשט ביז סכנת נפשות. איינער פון זיי פארמאגט וואסער גענוג פאר איין מענטש. זאגט רבי עקיבא, אז ער זאל עס נישט אוועקגעבן נאר אליין אויסטרינקען. "חייך קודמין" — דיין לעבן קומט פריער ווי יענעמס.
ביים לערנען די גמרא זע איך זיך שטענדיג אלס דער איינער וועמענס לעבן קומט פריער ווי יענעמס. ס'איז ביי מיר פשוט אז רבי עקיבא'ס פסק מיינט מיך — איך זאל אויסטרינקען מיין גלאז וואסער, אנשטאט זיך טיילן מיט'ן חבר.
