אידישע וועלט פארומס

גרשון האט געשריבן: ↑ פרייטאג אפריל 19, 2024 1:25 pm

דו זאגסט? דו פרעגסט? איך האב געזאגט ס'איז א דיון דערוועגן. אפנים סאטמאר רב האט פארשטאנען אז לויט'ן גר"א רעכנט מען אנדערש.

זע אשל אברהם תנינא תעז.

ליבי ובשרי האט געשריבן: ↑ פרייטאג אפריל 19, 2024 1:47 am

זמנים האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג אפריל 18, 2024 11:56 pm

און די צווייטע קשיא איז...

אין ספה"ק נועם מגדים איז דא א פירוש נועם לתולדות פון הרה"ח ר' שמעון ווייס ז"ל, און אין סוף ספר דברים איז דא א קונטרס 'תמר יפרח' ווי ער ברענגט עובדות והנהגות פון הרה"ק מ'סאטמאר זי"ע, און אין אות קמ"ח שרייבט ער 'וזכרוני שפעם אחת בלילה הראשונה אחר אכילת אפיקומן אמר שיש שלשה שיטות בענין זמן חצות, שיטה שלנו, ושיטת הגר"א, ועוד שיטה, ועכשיו עלה בידו לאכול האפיקומן קודם חצות של כל שיטה וכו', און אזוי אויך שטייט אין הגדה של פסח דברי יואל אות קצ"ט 'ופ"א אמר בשמחה רבה ב"ה עכשיו עלה לנו לאכול האפיקומן קודם חצות לכל הדיעות'.

איז לכאורה שווער צו פארשטיין, אז בזמן חצות הלילה איז בעצם נישט קיין מחלוקה בין הגר"א לבין שאר השיטות החולקים עליו היכן מחשבין שעות היום, ווייל סיי לויט שיטת הגר"א און סיי לויט די אנדערע שיטות, איז זמן חצות חצי הזמן שבין שקיעת החמה להנץ, וואס איז י"ב שעות אחר זמן החמה בראש כל אדם, ממילא וואס איז שיטת הגר"א שונה פון שיטה שלנו, און אזוי אויך וואס איז די דריטע שיטה. (און בעצם האט מען נישט געהערט פון רביה"ק דא אין אמעריקע בכלל אנדערע זמנים פון וואס מ'האט מפרסם געווען אין די לוח פון התאחדות הרבנים).

עס איז דא דריי באוואוסטע שיטות, איינס די באוואוסטע פון רוב פוסקים 12 שעה נאך חצות היום וואס די חמה איז מאמצע הרקיע, דערנאך איז דא די שיטה פון טייל מקובלים אין די זוה”ק אז עס איז אייביג 6 שעה נאך צאת הכוכבים עס ווערט געברענגט אין מג”א לענין עת רצון, דערנאך זענען דא וואס האלטן אז עס איז אינמיטן די צאת און עלות דהיינו די שעות הלילה, אויב מהאלט 72 ביים צאת און עלות מאכט עס נישט קיין נפק”מ און עס איז די זעלבע צייט ווי די ערשטע שיטה משא”כ אויב מגייט לפי האופק ביים צאת אדער עלות.
קען זיין די סאטמארע רב האט געהאלטן ווי די לעצטע שיטה, לשיטתו איז נישט געווען א נפק”מ משא”כ לשיטת הגר”א בצאה”כ.

זמנים האט געשריבן: ↑ זונטאג אפריל 21, 2024 4:33 pm

און בנוגע די צווייטע שיטה אז חצות איז חצי זמן שבין עלות לצאת, איז די מקור א מאמר מרדכי סימן רל"ג און אזוי אויך ברענגט די ספר דברי יוסף בשם הגה"ק ר' נתן אדלער זצ"ל, און עס איז דא אפאר פריעדיגע מקורות, אבער למעשה איז דא אפענע גמרות אז חצות איז ווען ס'איז חמה בראש כל אדם, און ס'איז זייער שווער צו זאגן אז חצות איז פריער, און אפילו די מנחת כהן וואס זאגט אז צאה"כ איז ווען מ'זעט ג' כוכבים זאגט אויך אז מ'רעכנט שעות היום פון די זעלבע צייט אינדערפרי, און די גר"א וואס אין או"ח סימן רס"א און יו"ד סימן רס"ב ועוד קריגט מיט ר"ת און אלע ראשונים און נעמט אן א פריעדיגע צאה"כ, נעמט אן באו"ח סימן תנ"ט און אין שנות אליהו ברכות פ"א ועוד אז מ'רעכנט שעות היום פון די נץ ביז די שקיעה, און אזוי אויך די סידור הרב וואס נעמט אן שיטת מהר"ם אל אשקר (סימן צ"ו) בשיטת הגאונים, שרייבט אויך אין סידור בהלכות קרי"ש ותפילה אז מ'רעכנט אזוי די זמני היום, אנדערש ווי אין חיבור וואס דארט נעמט ער יא שיטת ר"ת, און אין הלכות קרי"ש ותפילה וכן לענין פלג המנחה רעכנט ער יא די זמנים בין עלות לצאת.
וע"ע בשו"ת מנחת יצחק ח"ד סימן נ"ג אותיות ט"ז-ח"י וסימן נ"ד.
און היות די שיטה איז בפשטות קעגן מפורש'דיגע גמרות, און די פוסקים נעמען עס נישט אן, (חוץ המאמר מרדכי הנ"ל), כנראה אז נישט צו די שיטה האט רביה"ק חושש געווען.

גרשון האט געשריבן: ↑ זונטאג אפריל 21, 2024 5:49 pm

זמנים האט געשריבן: ↑ זונטאג אפריל 21, 2024 4:33 pm

און בנוגע די צווייטע שיטה אז חצות איז חצי זמן שבין עלות לצאת, איז די מקור א מאמר מרדכי סימן רל"ג און אזוי אויך ברענגט די ספר דברי יוסף בשם הגה"ק ר' נתן אדלער זצ"ל, און עס איז דא אפאר פריעדיגע מקורות, אבער למעשה איז דא אפענע גמרות אז חצות איז ווען ס'איז חמה בראש כל אדם, און ס'איז זייער שווער צו זאגן אז חצות איז פריער, און אפילו די מנחת כהן וואס זאגט אז צאה"כ איז ווען מ'זעט ג' כוכבים זאגט אויך אז מ'רעכנט שעות היום פון די זעלבע צייט אינדערפרי, און די גר"א וואס אין או"ח סימן רס"א און יו"ד סימן רס"ב ועוד קריגט מיט ר"ת און אלע ראשונים און נעמט אן א פריעדיגע צאה"כ, נעמט אן באו"ח סימן תנ"ט און אין שנות אליהו ברכות פ"א ועוד אז מ'רעכנט שעות היום פון די נץ ביז די שקיעה, און אזוי אויך די סידור הרב וואס נעמט אן שיטת מהר"ם אל אשקר (סימן צ"ו) בשיטת הגאונים, שרייבט אויך אין סידור בהלכות קרי"ש ותפילה אז מ'רעכנט אזוי די זמני היום, אנדערש ווי אין חיבור וואס דארט נעמט ער יא שיטת ר"ת, און אין הלכות קרי"ש ותפילה וכן לענין פלג המנחה רעכנט ער יא די זמנים בין עלות לצאת.
וע"ע בשו"ת מנחת יצחק ח"ד סימן נ"ג אותיות ט"ז-ח"י וסימן נ"ד.
און היות די שיטה איז בפשטות קעגן מפורש'דיגע גמרות, און די פוסקים נעמען עס נישט אן, (חוץ המאמר מרדכי הנ"ל), כנראה אז נישט צו די שיטה האט רביה"ק חושש געווען.

דו מאכסט א טעות צווישן חצות היום און חצות הלילה. חצות היום איז ווען חמה בראש כל אדם, אבער חצות הלילה איז נישט מוכרח צו זיין די זעלבע צייט. זע אשל אברהם וואס איך האב אויבן צוגעצייכנט, און ס'איז דאך נאך מראה מקומות אויף דעם, איך האב נישט יעצט די צייט נאכצוזוכן.

דער חילוק איז פשוט. חצות היום איז א מציאות, ווען די זון איז אינמיטן הימל. חצות הלילה איז אבער נישט קיין שום מציאות, נאר מ'צעטיילט די נאכט אין אן ערשטער העלפט און א צווייטער העלפט, ממילא איז א סברא אז מ'זאל רעכענען די נאכט כמות שהיא און דאס צעטיילן. מצד שני, אפשר רעכנט מען פון ווען די זון גייט אונטער ביז ווען זי שיינט צוריק אויף.

די שיטה פון רעכענען שעות זמניות צווישן נץ-שקיעה זעט מען שוין אין די גאונים, נאר דאס קען האבן צוטון מיט'ן זמן צאת הכוכבים; אויב האלט מען נישט ווי רבינו תם האט נישט קיין פשט צו רעכענען די שעות פונעם עלות. אבער וואס ס'איז יא שווער לויט שיטת מגן אברהם איז אז דער "יום לוה מן הלילה" איז נישט פינקטליך, ווייל א טאג פון צוועלף שעה לויט'ן מגן אברהם קומט אויס אינמיטן ווינטער.

נאך אן אינטערעסאנטע זאך קומט אויס לויט'ן מגן אברהם, אז פלג המנחה ווינטער איז כמעט די זעלבע צייט ווי די שקיעה (ווי דער מג"א מערקט אליין אן). ביי אונז אין קאנאדע, למשל, קומט פלג המנחה אויס אינמיטן ווינטער נאך דער שקיעה, וואס מיינט אז מ'קען נישט צינדן ליכט נאכ'ן פלג פאר דער שקיעה.

גרשון האט געשריבן: ↑ פרייטאג אפריל 19, 2024 1:13 pm

יידישע קהילות האט געשריבן: ↑ פרייטאג אפריל 19, 2024 11:27 am

אה, גערעכט!
כאטש לפי הגר"א ורוה"פ רעכנט מען פון שקיעה ביז הנץ

לאו דווקא. דער טאג פאנגט זיך אן ביים עלות השחר, נישט ביים נץ. די נץ החמה איז נאר נוגע כלפי די שעות היום.

דאס אז חצות לילה איז אייביג בערך די זעלבע צייט ווי חצות היום איז נישט אזוי פשוט. אויב האלט מען אז נאכט איז פון 13.5 מינוט נאך דער שקיעה (צאת הכוכבים לויט'ן גר"א) ביז'ן עלות השחר, וועט חצות הלילה זיין א האלבע שעה פריער. וכ"ש אויב רעכנט מען עלות השחר מער ווי 72 מינוט (ווי רוב כלל ישראל נעמט היינט אן).

גרשון האט געשריבן: ↑ פרייטאג אפריל 19, 2024 1:25 pm

זע אשל אברהם תנינא תעז.

יצחק הערש האט געשריבן: ↑ זונטאג אפריל 21, 2024 7:26 pm

אין דברי יואל אויף פסח (שבת חוה“מ אות עה) זאגט די רבי אז עס איז דא 2 וועגן צו רעכענען חצות
שעות שוות מיט שעות זמניות
די רבי זאגט דארט אז די ביי יציאת מצרים איז אויסגעקימען די חצות פון שעות שוות פאר שעות זמניות
אויב די רבי מיינט די שערי ציון'ס חצות, איז אביסל שווער אזוי צו זאגן

זמנים האט געשריבן: ↑ זונטאג אפריל 21, 2024 11:53 pm

אין אות ע"ה מיינט די רבי טאקע די חצות פונעם שערי ציון, און די רבי צייכענט טאקע צו די מג"א, נאר די רבי זאגט אז די יאר פון יציאת מצרים איז פון ווען ס'איז געווארן לילה ביז האלבע נאכט איז געווען מער ווי זעקס שעה ודלא כמ"ש בארצות החיים סימן א'), ממילא איז די חצות פונעם שערי ציון געווען פריער ווי די חצות זמניות.
אבער ווי שוין געשריבען איז במציאות נישט שייך אז די חצות פונעם שערי ציון זאל זיין פאר די חצות זמניות (ממילא איז נישט שייך חושש צו זיי צו דעם).

וואדקע האט געשריבן: ↑ מאנטאג אפריל 22, 2024 12:55 am

זמנים האט געשריבן: ↑ זונטאג אפריל 21, 2024 11:53 pm

אין אות ע"ה מיינט די רבי טאקע די חצות פונעם שערי ציון, און די רבי צייכענט טאקע צו די מג"א, נאר די רבי זאגט אז די יאר פון יציאת מצרים איז פון ווען ס'איז געווארן לילה ביז האלבע נאכט איז געווען מער ווי זעקס שעה ודלא כמ"ש בארצות החיים סימן א'), ממילא איז די חצות פונעם שערי ציון געווען פריער ווי די חצות זמניות.
אבער ווי שוין געשריבען איז במציאות נישט שייך אז די חצות פונעם שערי ציון זאל זיין פאר די חצות זמניות (ממילא איז נישט שייך חושש צו זיי צו דעם).

סא די רבי שרייבט א זאך וואס למעשה במציאות קען עס נישט שטומען?

זמנים האט געשריבן: ↑ מאנטאג אפריל 22, 2024 7:47 am

וואדקע האט געשריבן: ↑ מאנטאג אפריל 22, 2024 12:55 am

זמנים האט געשריבן: ↑ זונטאג אפריל 21, 2024 11:53 pm

אין אות ע"ה מיינט די רבי טאקע די חצות פונעם שערי ציון, און די רבי צייכענט טאקע צו די מג"א, נאר די רבי זאגט אז די יאר פון יציאת מצרים איז פון ווען ס'איז געווארן לילה ביז האלבע נאכט איז געווען מער ווי זעקס שעה ודלא כמ"ש בארצות החיים סימן א'), ממילא איז די חצות פונעם שערי ציון געווען פריער ווי די חצות זמניות.
אבער ווי שוין געשריבען איז במציאות נישט שייך אז די חצות פונעם שערי ציון זאל זיין פאר די חצות זמניות (ממילא איז נישט שייך חושש צו זיי צו דעם).

סא די רבי שרייבט א זאך וואס למעשה במציאות קען עס נישט שטומען?

ייש"כ פאר'ן מעורר זיין.

די רבי שרייבט עס אויף די יאר פון יציאת מצרים, און היות מיר ווייסען נישט וויאזוי עס איז דאן געווען, ממילא קען עס יא זיין במציאות.
די כוונה איז געווען אז די רבי האט חושש געווען צו דריי שיטות, און היות לויט די היינטיגע לוח איז די חצות פונעם שערי ציון אייביג שפעטער ווי די חצות זמניות וואס דאס איז די עיקר הלכה, איז לכאורה נישט שייך חושש זיין צו דעם.

יצחק הערש האט געשריבן: ↑ מאנטאג אפריל 22, 2024 10:05 am

זמנים האט געשריבן: ↑ מאנטאג אפריל 22, 2024 7:47 am

וואדקע האט געשריבן: ↑ מאנטאג אפריל 22, 2024 12:55 am

זמנים האט געשריבן: ↑ זונטאג אפריל 21, 2024 11:53 pm

אין אות ע"ה מיינט די רבי טאקע די חצות פונעם שערי ציון, און די רבי צייכענט טאקע צו די מג"א, נאר די רבי זאגט אז די יאר פון יציאת מצרים איז פון ווען ס'איז געווארן לילה ביז האלבע נאכט איז געווען מער ווי זעקס שעה ודלא כמ"ש בארצות החיים סימן א'), ממילא איז די חצות פונעם שערי ציון געווען פריער ווי די חצות זמניות.
אבער ווי שוין געשריבען איז במציאות נישט שייך אז די חצות פונעם שערי ציון זאל זיין פאר די חצות זמניות (ממילא איז נישט שייך חושש צו זיי צו דעם).

סא די רבי שרייבט א זאך וואס למעשה במציאות קען עס נישט שטומען?

ייש"כ פאר'ן מעורר זיין.

די רבי שרייבט עס אויף די יאר פון יציאת מצרים, און היות מיר ווייסען נישט וויאזוי עס איז דאן געווען, ממילא קען עס יא זיין במציאות.
די כוונה איז געווען אז די רבי האט חושש געווען צו דריי שיטות, און היות לויט די היינטיגע לוח איז די חצות פונעם שערי ציון אייביג שפעטער ווי די חצות זמניות וואס דאס איז די עיקר הלכה, איז לכאורה נישט שייך חושש זיין צו דעם.

אפשר האט די רבי געהאלטן אז לויט די חשבון פון שעות שוות איז חצות אויך אייביג שוה
עס איז טאקע שווער אזוי צו זאגן אבער עפעס א פשט דארף די שטיקל דברי יואל האבן