ללמוד וללמד האט געשריבן:
כ'האב לעצטנס געהערט אז וועגן דעם האט מען ביי אסאך מקומות מקפיד געוועהן צו רופן איינער וואס הייסט "מרים" מיט א פת"ח מַרים אנשטאט מיט א חיר"ק מֶרים, ווייל די מאמע פון אותו האיש האט אזוי געהייסן.
מאריעם איז ס"ה דער פוילישע דיאלעקט, די רעשט, איז שיינע תורה'ס, ס"ה האט זי מזנה געווען, און ווי עס ווערט געברענג אין די יודישע היסטאריע איז עס גאר געווען בלא יודעין, סאו האט זי געהייסען מרים?
אזוי? הייסט עס אין די פוילישע חומשים האט מרים א פת"ח?!! איך האב אליין געהערט ר' הערשעלע ספינקער זצוק"ל זאגן מיט א פתח. פון וועלכע שטאט אין פוילן איז ער געקומען?
עיין בשו"ת עוגת הבושם החדש סימן רי"ח וז"ל עש"ק בראשית תרס"ו אהו' תלמידי האהוב החביב הרב החריף ושנון זית רענן כ"ת ירא ושלם מו"ה אהרן אויש נ"י בק"ק ליסקא יע"א [ה"ה הגה"צ אבד"ק לופעני מח"ס פרי אהרן, חדב"ן הרה"ק הטל חיים מליסקא זצוק"ל] ואודות אשר נתייעצת עמי בדבר השמות, הנה כפי אשר בינותי מפי סופרים ומפי ספרים, אין מן הצורך ולא מן הנכון לישא וליתן בזה עם שום אדם, דשמות אישי ישראל אינם במקרה, אלא בהשגחה פרטיות, כפי שורש הנשמה, ומקרא מלא במספר שמות לגולגלותם, וכל אשר יקרא לו האדם נפש חי' הוא שמו, והשי"ת אשר לו נתכנו עלילות הוא ממציא בפי אבי הילד בשעת קריאת שם שמו, הנראה לפי שרשו. השתא מיהת שנתייעצת עמי, דעתי נוטה שתקרא שמו ע"ש מר חותנך הגאון הצדיק ז"ל [ה"ה הגאון הקדוש בעל טל חיים מליסקא], דכן נהג עלמא דלה משפט הבכורה בקריאת השמות,וגם לצרף שני שמות יחדיו כיון שכן יש מי שמפקפק ע"ז, נכון לחוש למה שנאמר בזה בשם חו"ז הרב הקדוש ז"ל [כוונתו על הרה"ק האך פרי תבואה מליסקא], ומה שכתב שאין הדברים נאמרים אלא באם שניהם אינם שוים בצדקות, אינו נכון,דמ"מ זיווג המדות של שני שמות א"א לידע אם יכונו יחדיו, למשל יש שישים מסכות וכל מסכת הוא אור גדול ומ"מ מעולם לא עלה על הדעת לכרוך יחדיו מס'שבת עם מס' ב"מ וכו'. עיי"ש
וזאת תורת העולה לנו מכל הנ"ל, אז להאשה משפט הבכורה בקריאת השם און מ'האט מקפיד געוועהן נישט מצרף זיין שני שמות אפילו שניהם שווים בצדקות, וכן הקפידו כן הצדיקים לבית ליסקא, ובספר ברית אבות מהרה"ג מו"ה שבתי ליפשיץ מו"ץ ק"ק אורשיווא בסי' ח' מביא בזה"ל, שמעתי מפי א"א שליט"א ששמע מפי מרן הה"ק מהר"א מסרעטין שאין לצרף ב' שמות, מב' אנשים, ולקרוא להילד, ומסיים שם שאין מנהג העולם כן רק מצרפים שמות ב' אנשים, ואפשרדכוונתו היתה דוקא לצרף ב'שמות אנשים נפרדים, א'שהיה צדיק, והב' איש פשוט.
וראיתי בקונטרס מנהגי בעלזא מביא בשם הרה"ק מהר"א מבעלזא זי"ע שהקפיד שלא להוסיף לשמו של בעל אוה"ח הק', בהוסיפו שהוא היה בבחינת מלאך, ושמעתי דהקפידה היה גם על שאר צדיקים זי"ע.
ללמוד וללמד האט געשריבן:
כ'האב לעצטנס געהערט אז וועגן דעם האט מען ביי אסאך מקומות מקפיד געוועהן צו רופן איינער וואס הייסט "מרים" מיט א פת"ח מַרים אנשטאט מיט א חיר"ק מֶרים, ווייל די מאמע פון אותו האיש האט אזוי געהייסן.
מאריעם איז ס"ה דער פוילישע דיאלעקט, די רעשט, איז שיינע תורה'ס, ס"ה האט זי מזנה געווען, און ווי עס ווערט געברענג אין די יודישע היסטאריע איז עס גאר געווען בלא יודעין, סאו האט זי געהייסען מרים?
אזוי? הייסט עס אין די פוילישע חומשים האט מרים א פת"ח?!! איך האב אליין געהערט ר' הערשעלע ספינקער זצוק"ל זאגן מיט א פתח. פון וועלכע שטאט אין פוילן איז ער געקומען?
מיין כוונה איז געווען, פון די תקופה פאר עס האבן געוואוינט יודען און אונגארן (כאפ מיך נישט אויפן ווארט - איך מיין נישט די שטעט אפען וכדו').
איז דא א ענין ווען מען געט צו א נאמען, וועלכע נאמען צו געבן קודם, דהיינו מען וויל צוגעבן צו אברהם א נאמען, און מען גיט צו יצחק, זאל מען געבן אברהם יצחק אדער יצחק אברהם?
בדידי הוה עובדא אין איך האב געפרעגט בעל ברך משה מסאטמאר, איין נאמען איז געווען א יודישע אין איינס א לשה"ק ( רחל פרידא) אין געזאגט אז איך זאל געבן די לשה"ק נאמען קודם
ליסקא האט געשריבן:
בדידי הוה עובדא אין איך האב געפרעגט בעל ברך משה מסאטמאר, איין נאמען איז געווען א יודישע אין איינס א לשה"ק ( רחל פרידא) אין געזאגט אז איך זאל געבן די לשה"ק נאמען קודם
בטעמי המנהגים הביא ראיה מכך שאהרן קרא לבכור בניו נדב על שם אבי אמו שלו עמינדב. טעם למנהג כפי שמובא ב"כתר אפרים": "והוא לפי שהאישה בהינשאה עוזבת את בית אביה ואמה והרי היא כאילו מנותקת מחברתה ומסביבתה , וכדי שלא להפסיק לגמרי את הקשר עם הוריה ועם משפחתה ניתנה לה זכות לקיים יד ושם להוריה ע"י קריאת שם הילד הראשון על שמם".
"אייער צופרידנהייט, מיין הנאה." -מיך אליינס...
נישט אייביג קום איך אן צו אלעס, אויב איינער האלט איך קען בייהילפיג זיין פאר עפעס דא קען מען מיר צושיקן א לינק דערצו אין אימעיל[email protected]
פונקט די וואך ואלה שמות בני ישראל איז דא א שטיקל מדובר אין ספרים וועגן שמות. בנוגע לשאלתך על קריאת שם מצד האם הנה בטעמי המנהגים הביא ראיה מכך שאהרן קרא לבכור בנו "נדב" על שם אבי אמו שלו עמינדב.
ויש אומרים (הרד"ק ומהר"ם מרוטנברג) כי היה דרכם שיקרא האב שם הבכור ותקרא האם שם השני על כן הראשון ויקרא את שמו והשני ותקרא ואמר בשלישי ותקרא כי יהודה היה בכזיב בלדתה אותו ואיננו שם שיקרא לו שם ואין בזה טעם או ריח
בדרך צחות האב איך אמאל געהערט, אז א מאן האט געפרעגט די פרוי, פארוואס עפעס קומט זיך די ערשטע נאמען פאר איר, האט זיך גענטפערט, איך ווייס נישט פארוואס די צווייטע קומט זיך יא פארן מאן....
יחזקאלע האט געשריבן:
לשונו הקדוש פונעם הייליגן רמב"ן אין פר' וישב:
ויש אומרים (הרד"ק ומהר"ם מרוטנברג) כי היה דרכם שיקרא האב שם הבכור ותקרא האם שם השני על כן הראשון ויקרא את שמו והשני ותקרא ואמר בשלישי ותקרא כי יהודה היה בכזיב בלדתה אותו ואיננו שם שיקרא לו שם ואין בזה טעם או ריח
בדרך צחות האב איך אמאל געהערט, אז א מאן האט געפרעגט די פרוי, פארוואס עפעס קומט זיך די ערשטע נאמען פאר איר, האט זיך גענטפערט, איך ווייס נישט פארוואס די צווייטע קומט זיך יא פארן מאן....
אין איינע פון די בריווען פון רמב"ן(דוכט זיך ווי ער נעמט זיך אן פארן רבינו יונה ווען מען האט ארויסגעלאזט א לעז אויף זיין משפחה) שרייבט ער אויך אז די מנהג איז אז די ערשטע נאמען באלאנגט פארן טאטן
דרךהמלך האט געשריבן:
באקנט די בעה"ת אויפן פסוק והיה בכזיב, אז די מנהג איז געווען פאקערט
בעה"ת מה זה ? ביטע שרייבען ווי דער פסוק איז. יישר כח למפרע !
דעת זקנים מבעלי התוספות על בראשית פרק לח פסוק ה (ה) ותקרא את שמו שלה והיה בכזיב וגו' - פי' על כן קראה שמו שלה על שפסקה מלדת כי לשון שלה ולשון כזיב אחד שהרי כתוב אחד אומר אל תכזב בשפחתך וכתוב אחר אל תשלה בי וכזיב לשון הפסקה הוא כמו וכמוצא מים אשר לא יכזבו מימיו. ומפי מורי ז"ל שמעתי כי כך היה מנהגם הוא היה קורא שם לבנו ראשון והיא קוראה שם לבנו שני. וא"כ מן הדין היה לו ליהודה לקרוא שם לשלישי. והיא קראה לו שם כדכתיב ותקרא לכך הוצרך לומר שהיה יהודה בכזיב בלדת אותו ולא היה באותו מעמד לקרוא לו שם וכזיב שם מקום:
איז דא א ענין ווען מען געט צו א נאמען, וועלכע נאמען צו געבן קודם, דהיינו מען וויל צוגעבן צו אברהם א נאמען, און מען גיט צו יצחק, זאל מען געבן אברהם יצחק אדער יצחק אברהם?
אז די ערשטע קינד באלאנגט פאר די ווייב'ס זייט, און די צווייטע קינד פאר די אייגענע זייט, פארשטייט זיך חוץ ווען עס איז דא א חיוב כיבוד אב ואם אלס מכבדו במותו.
איז דא א ענין ווען מען געט צו א נאמען, וועלכע נאמען צו געבן קודם, דהיינו מען וויל צוגעבן צו אברהם א נאמען, און מען גיט צו יצחק, זאל מען געבן אברהם יצחק אדער יצחק אברהם?
