אידישע וועלט פארומס

איש האמת האט געשריבן: דער ישמח משה האט קיינמאל נישט געגעסן מצות און פסח אפילו סוף ימיו!
נאר דער ייטב לב האט סוף ימיו משנה געוועהן!
סיפר לי הגה"צ רבי חיים אלעזר פריעדמאן שליט"א אב"ד טענקא, שאביו החשק שלמה אמר לו
אלס תלמיד פונעם עצי חיים, אז דער עצי חיים האט אמאל געזאגא א שאד דער טאטע היינו הייטב לב האט משנה געוועהן
ווען ער וואלט געקענט וואלט ער צירוק געטוישט אזוי ווי דער ייטב לב, עכ"ד.
אגב האט ער פארציילט אז זיין טאטע (ער אויך ביז ער איז געווארן טענקא רב) האט אויך נישט געגעסן און די גאנצע משפחה
זייענדיג מחסידי ליסקא

דער מעשה מיט מקבל זיין א מנהג טוב, איז נישט מיט ר' ישעי' מקרעסטיר, נאר מיט די מעטה נפתלי, כן סיפר חתנו הרה"ץ
רבי משה צבי לאנדאי דומ"ץ קליינווארדיין

דער עצי חיים איז געווען אן אייניקל פונעם ייטב לב....

איש האמת האט געשריבן: דער ישמח משה האט קיינמאל נישט געגעסן מצות און פסח אפילו סוף ימיו!
נאר דער ייטב לב האט סוף ימיו משנה געוועהן!
סיפר לי הגה"צ רבי חיים אלעזר פריעדמאן שליט"א אב"ד טענקא, שאביו החשק שלמה אמר לו
אלס תלמיד פונעם עצי חיים, אז דער עצי חיים האט אמאל געזאגא א שאד דער טאטע היינו הייטב לב האט משנה געוועהן
ווען ער וואלט געקענט וואלט ער צירוק געטוישט אזוי ווי דער ייטב לב, עכ"ד.
אגב האט ער פארציילט אז זיין טאטע (ער אויך ביז ער איז געווארן טענקא רב) האט אויך נישט געגעסן און די גאנצע משפחה
זייענדיג מחסידי ליסקא

דער מעשה מיט מקבל זיין א מנהג טוב, איז נישט מיט ר' ישעי' מקרעסטיר, נאר מיט די מעטה נפתלי, כן סיפר חתנו הרה"ץ
רבי משה צבי לאנדאי דומ"ץ קליינווארדיין

אז די דערמאנסט דעם טענקא רב, וויל איך צולייגען נאך א סיפור וואס דער טענקא רב האט דערציילט:
דער ליסקא רב בעל שערי הישר הי"ד האט זיך געטראפען מיטן קדושת יום טוב, דער שערי הישר האט געפרעגט דעם קדיו"ט צו ער פירט זיך ווי דער ישמח משה מיט נישן עסן מצות, האט ער גענפערט אויף נישט, עפ"י פקודת בעל דברי חיים מצאנז, האט דער שערי הישר מליסקא צוריק געזאגט: "היתכן, וכי זקינו הבעל ישמח משה לא ידע מכל הטעמים והסברים שאמר לו הדברי חיים".
ענה הקדיו"ט: "עך וואס פארשטייסטו, ווען די וואלסט דאס געהערט מפי קדשו וואלסטו אויך משנה געוועזען.
והפסיקו ה'שערי הישר': "כ'בין נישט אזוי זיכער, דער זיידע [האך פרי תבואה] האט ביידע פון זיי גוט געקענט [ואעפי"כ לא שינה ממנהג]".

איש האמת האט געשריבן: דער ישמח משה האט קיינמאל נישט געגעסן מצות און פסח אפילו סוף ימיו!
נאר דער ייטב לב האט סוף ימיו משנה געוועהן!

ייש"כ גדול פארן מעיר זיין, לפי זה שטימט נישט די מעשה וואס איך האב פריער געברענגט, לכשאפנה וועל איך נאכקוקן אין תהלה למשה.

חכם עתיק האט געשריבן: רבי שמעון סופר בעל התעוררות תשובה (יש לו תשובה על הנושא)

מדובר פונם חלק הלכה, ווערט דערמאנט:
שו"ת התעוררות תשובה סימן מא

איך האב נישט געזעהן די תשובה פון ר' שמעון סופר, אבער ס'איז אינטערעסאנט אנצוצייכנען די ווערטער פון זיין זיידן מרן החת"ס אין תשובה קכ"א ווי ער שרייבט וועגן מאכן מצות פון אנדערע סארט מעהלן נישט חמשת מיני דגן ובתוך דבריו כ' בפירוש, וז"ל: ובלאו הכי צריך מצות של קמח חטים שצריך לאכול בכל יום פת שמברכין עליו ברכת המוציא וברכהמ"ז משום שמחת יו"ט, עכלה"ק

כאטש עס זענען געווען צדיקים וואס האבן געגעסן מצות נאר ביים סדר נאכט, אבער סתם עמך אידן קענען זיך נישט פארגלייכן צו זיי,
ווי אין ספר "מאור ושמש"ברענגט דאס ארויס באריכות דעם ענין, (איך בין מעתיק נאר בקיצור) וז"ל:

שבעת ימים מצות תאכלו - בערב תאכלו מצות. ביאור הענין, כי אכילת המצה היא רפואה לכל איש ישראלי שלא תזיק כל השנה אכילת החמץ לנפשו, וזאת שיערה חכמתו ית"ש שאכילת מצה כל שבעה יהיה די לכל איש ישראלי להגן עליו שלא יחלה חולי הנפש מחמת אכילת החמץ כל השנה, שהשארת הקדושה שישאר לו ע"י אכילת המצה מגינה עליו. אמנם לא כל אדם שוה בזה , שיש אדם אשר תיכף באכילה הראשונה זוכה אל הדעת והשכליות וקדושת של אכילת המצה ששוב לא יזיק לו אכילת החמץ אחר הפסח, ובלבד שישמור עצמו מאכילת חמץ שבעה ימים, וע"ז אמרו חז"ל שאכילת הששה ימים רשות, אמנם לאדם שעדיין לא די לו באכילת פעם אחת שתהיה לרפואה לנפשו, זה באמת צריך לאכול כל שבעה, שהכל לפי מה שהוא אדם, שיש די לו באכילת הערב לבד, ויש שצריך לאכול ששה ימים, ויש שצריך לאכול כל שבעה , עכ"ל.

איש האמת האט געשריבן: און נימוקי או"ח פונעם מנחת אלעזר סימן תע"ה במחכ"ת האקט ער אביסעל ווילד אויף דער מנהג

אביסל מער פון אביסל ווילד געשריבן אויף א צדיק וקדוש אמיתי שכל מעשיו לשם שמים היו, כ'ווואלט מציע געווען משנה צו זיין די לשון מפני הכבוד.

איש האמת האט געשריבן: מ'פארשטייט אליין אז ס'איז געשריבען געווארן אביסעל מער ווי ווילד,
נאר כ'האב שוין אזוי געשריבן מפני הכבוד, און כ'האב נישט געוואלט
מ'זאל מעקן די תגובה, ודי..

איש האמת דו רעגסט מיר שוין אויף צום צווייטן מאל, קודם מיטן זיך ארויסשטעלן זיך אננעמען פארן כבוד פון א ........
און יעצט שרייבסטו מיט א שרעקליכן זילזול, קעגן א צדיק וקדוש בישראל.

הזאת איש האמת? רוף זיך איש השקר!

אנטשולדיגט פארן אנגרייפן פערזענליך, איך האב זיך נישט געקענט איינהאלטן, עס וואלט דיר געקומען אביסל מער ווי דאס

איש האמת האט געשריבן: נאר כ'האב שוין אזוי געשריבן מפני הכבוד

איזעי,
איך ווייס נישט וואס איר האקט א טשייניק
ס'דא אזא זאך וואס הייסט, מ'דארף וויסען ווי אן, און ווי אויס,

איך האב גארנישט אקעגן און גאר נישט געשריבען אויף דער הייליגער מנחת אלעזר
וואס שבחו מי ימלל אשר כל רז לא אניס ליה, ואיה עט ואיה סופר ודיו אילו ימי....

נאר דער שטיקעל פונעם מנחת אלעזר איז אביסעל שארף און ווילד געשריבען,
און ווי יגעתי ומצאתי האט אויך מסכים געוועהן צו מיר, אדרבא קודםקוק אריין און
נימוקי או"ח סי' תע"ה, און נאכדעם שרייב, אזוי ווי איך האב דיך דעמאלס אויךגעזאגט,

בכלל דו דארפסט נישט יעדען ארויספארן פונעם ענין, וואלסט מיר געקענט אטאקירען באישית
אזוי דו דאס ביסעל מער וואס קומט מיר, וואס דו זאלסטו מיר שרייבען באישית

און דערנאך וועסטו פארשטיין שמי נאה לי ושמי יאה לי איש אמת

איש האמת האט געשריבן: נאר דער שטיקעל פונעם מנחת אלעזר איז אביסעל שארף און ווילד געשריבען,
און ווי יגעתי ומצאתי האט אויך מסכים געוועהן צו מיר, אדרבא קודםקוק אריין און
נימוקי או"ח סי' תע"ה, און נאכדעם שרייב, אזוי ווי איך האב דיך דעמאלס אויךגעזאגט,

איך מיש זיך נישט אריין אינעם פריוואטן געפעכט וואס ווערט דא אויסגעשמירט ברבים, אבער דאס וואס דו שרייבסט אין מיין נאמען אז איך האב מסכים געווען צו אייער לשון, האט איר נישט גוט פארשטאנען, מיין כוונה איז געווען אז דו במח"כ האסט געשריבן אביסל נישט וואו עס פאסט.

נישט קיין חילוק וואס די מנח"א האט געשריבן, דארף מען נישט שרייבן אויף אים אזא לשון. יעדער פארשטייט אז ער האט נאר געמיינט כבוד שמים, ממילא מעג אזא לשון אויסגעבעסערט ווערן.

אין אייך איש האמת באדאנק איך פארן הערליכן ליקוט, די עבודה דערקענט זיך.

דער שמועס איז אינגאנצן פארפארן דא....

במחכ"ת הרב איש אמת... עס איז נישט קיין נפק"מ וואס איר מיינט, אייער לשון פאסט אויסדרוקליך נישט פארן הייליגן מנחת אלעזר.

זייט מוחל פארעכט עס, און מנהלים מעקט ביטע אויס דעם שמועס - מיט מיין תגובה אינאיינעם - והיה בזה שלום.

יא, דעם נימוקי או"ח האב איך שוין געזען אינעווייניג כמה פעמים.

איש האמת האט געשריבן: יעדער ווייסט אז אל"ע מחלוקת"ן פונעם מנחת אלעזר איז געוועהן כולו לשם שמים
נאר דא האט ער געשריבען אביסעל ווילד, היינו דברים שלא כסדרם, און טוה מיר א טובה,
קודם עיין שם און נאכדעם שרייב,

איך מיין נישט גארנישט חלילה אקעגן דעם מנחת אלעזר, און דעריבער פארשטיי איך נישט
וואס דו באוואשט מיר (און דער צייט וואס דו זאלסט וואשן דיין הויז אויף פסח) אזוי ברבים, .

שכויח אויף דיין קאמפלעמענט

איך בעניי זעה גארנישט שארף גראדע, אויב שארף איז דא אין אנדערע וועגן בעלז און וועגן דעם שוחט דארט, אבער דא שרייבט ער זייער שארף אויף די וואס מאכן זיך נאריש נאכצומאכן די אמת'ע גדולי ישראל אשר בארץ המה!

ער רעדט חלילה נישט אויף'ן גרויסן אוהעלע רב, און אויך נישט אויפ'ן הייליגן ליסקא'ער

איש האמת האט געשריבן: יעדער ווייסט אז אל"ע מחלוקת"ן פונעם מנחת אלעזר איז געוועהן כולו לשם שמים
נאר דא האט ער געשריבען אביסעל ווילד, היינו דברים שלא כסדרם, און טוה מיר א טובה,
קודם עיין שם און נאכדעם שרייב,

איך מיין נישט גארנישט חלילה אקעגן דעם מנחת אלעזר, און דעריבער פארשטיי איך נישט
וואס דו באוואשט מיר (און דער צייט וואס דו זאלסט וואשן דיין הויז אויף פסח) אזוי ברבים, .

שכויח אויף דיין קאמפלעמענט

האיש האמת לפי הנראה הי' בעולם כבר בימי המנח"א, לפי תגובותיו וזכרונותיו, או נולד בסמוך לפטירתו, ולכן מובן שוני הלשון, ואין מן ההכרח שהוא משום אי דרך ארץ
ועוד לפי שמסביר אין הכוונה על החריפות, שלזה ציינתי שגם במכתבו של הה"ק אודות ענין זה כותב באופן חריף מאד, רק הכוונה על האי הסדר, שכידוע לחסידי מונקאטש, הנמאו"ח לא נכתב כדי להדפיסו, ובזה מתיישבים הרבה תמיהות ע"ז, וא"כ יש עוד סיבה לחשוב שאין צריכים להאשים איש האמת באי דרך ארץ
ורבותי, אין כדאי לגרש איש כאיש האמת מפני "ווילדע לשון" לכל היותר גרידא

אבל למה יתעקש כ"כ בעד כמה הקשות באצבע, מה יפסיד כשימחוק ב' מילות, ובזה ישמור כבוד האדם הגדול בענקים.

והוא פלאי האט געשריבן:

איש האמת האט געשריבן: יעדער ווייסט אז אל"ע מחלוקת"ן פונעם מנחת אלעזר איז געוועהן כולו לשם שמים
נאר דא האט ער געשריבען אביסעל ווילד, היינו דברים שלא כסדרם, און טוה מיר א טובה,
קודם עיין שם און נאכדעם שרייב,

איך מיין נישט גארנישט חלילה אקעגן דעם מנחת אלעזר, און דעריבער פארשטיי איך נישט
וואס דו באוואשט מיר (און דער צייט וואס דו זאלסט וואשן דיין הויז אויף פסח) אזוי ברבים, .

שכויח אויף דיין קאמפלעמענט

האיש האמת לפי הנראה הי' בעולם כבר בימי המנח"א, לפי תגובותיו וזכרונותיו, או נולד בסמוך לפטירתו, ולכן מובן שוני הלשון, ואין מן ההכרח שהוא משום אי דרך ארץ
ועוד לפי שמסביר אין הכוונה על החריפות, שלזה ציינתי שגם במכתבו של הה"ק אודות ענין זה כותב באופן חריף מאד, רק הכוונה על האי הסדר, שכידוע לחסידי מונקאטש, הנמאו"ח לא נכתב כדי להדפיסו, ובזה מתיישבים הרבה תמיהות ע"ז, וא"כ יש עוד סיבה לחשוב שאין צריכים להאשים איש האמת באי דרך ארץ
ורבותי, אין כדאי לגרש איש כאיש האמת מפני "ווילדע לשון" לכל היותר גרידא

איש האמת האט געשריבן: זייענדיג פון דער סאמא ערשטער בארא פארקער איינוואוינער, צווישען גאר אסאך אנדערע אדמורי"ם און רבנים וועם איך כ'האב זוכה געוועהן
משמש צו זיין (און מצרף געוועהן צו מנין אויך), האב איך אים אויך גאר גוט געקענט,
ער איז געוועהן די ערשטע חסידישע בית המדרש און בארא פארק,
כ'האב אמאל אים באגלייט שבת אינדערפרי צו דער מקוה, כמדומה לי נאך און תש"ח,
אוודאי האט ער נישט אויפגעגעבען אויף זיין לבושי שבת, און געוואקט אויף דער גאס מיט שטריימעל און בעקיטשע,
וואס איז געוועהן א חידוש בימים ההם און ב"פ, וואס איז דאן געוועהן א מדבר שממה, און אויף דער וועג צוריק, און נעבעך א מאדערן יוד'ל (געהאט א פייפ און זיין מויל, מיט א קליין קאפעל)
צוגעגאנגען צו אים, און אראפ געווארפן זיין שטריימעל, און אים אנגעשריגען, "איר ווילט אהער ברענגען היטלער קיין אמעריקא", ער מיט זיין פשטות און ווייך הארץ וואס ער האט געהאט פאר

יגעתי ומצאתי האט געשריבן: אבל למה יתעקש כ"כ בעד כמה הקשות באצבע, מה יפסיד כשימחוק ב' מילות, ובזה ישמור כבוד האדם הגדול בענקים.

ווען א מענטש ווערט נחשד בדבר שאין בו, טוט עס וויי,
איך וואלט אויך געניצט אן אנדער לשון, אבער בכוונה שהתכוון, אני מבין לרוחו