אידישע וועלט פארומס

מיללער האט געשריבן:

מחותן האט געשריבן: דא האט מען דען געליינט פאר איין מענטש אין צוויי ספרי תורה?
אגב, מי יודע האסט צו פרי געברענגט א מקור, מען דארף געבן צייט פאר מענטשן צו ענדשויען די מאמענט אז מען האט געכאפט ביי א טעות און עס טוט זיך...

פארשטייט זיך אז די גאנצע מראה מקום איז נאר על הצד אז עס פעלט טאקע אן אות, אין דעם פאל בלייבט דאך דאס א פאטאלער טעות, וישמחו השמחים עלי גיל ויתעצבו העצבים, וישמעו רחוקים ויבואו וכו'

נו, די גאנצע געטועכץ דא איז אויף די הלכה וואס מען טוט ביי חסירות ויתירות, דאס אז מען האט בעצם געמאכט א טעות צוליב א מחזור שאינו מוגה, איז א שמועס פאר זיך, ווי האט יענער געזאגט, נישט נאר אויף די מנהגים קען מען זיך נישט פארלאזן, נאר אויף די עצם מחזור

מי יודע האט געשריבן: נו, די גאנצע געטועכץ דא איז אויף די הלכה וואס מען טוט ביי חסירות ויתירות, דאס אז מען האט בעצם געמאכט א טעות צוליב א מחזור שאינו מוגה, איז א שמועס פאר זיך, ווי האט יענער געזאגט, נישט נאר אויף די מנהגים קען מען זיך נישט פארלאזן, נאר אויף די עצם מחזור

הגם יעדער בר דעת פארשטייט אז א מחזור איז נישט קין תיקון קוראים, אבער בנידון דידן עיין ערך ואין אנחנו יכולים לעלות וליראות וכו' אום יוה"ק.

מי יודע האט געשריבן: ווער ס'האט גע'פסק'נט דעמאלטס ווייס איך נישט, אלע דריי דיינים זענען דאן געווען אין קרית יואל אויף שבועות, ר' יחזקאל, ר' ישראל חיים מנשה און ר' געציל, אויף אזויפיל ווייסן די היסטאריקער אז קיין פדיון הנפש האט מען נישט פארלאנגט אלס פיוס הס"ת אזוי ווי סקרענטאנער רב האט געוואלט

וועלכער מחזור איז עס געווען?

עטליכע מחזורים האבן די טעות. מטה לוי (די אלטע דריק) מחזור דבר״י.

מחותן האט געשריבן: דא האט געפעלט א אות..

וואו האט געפעלט?

וואס הייסט? עטליכע מענטשן האבן געזען ווי עס פעלט א אות, צו עס האט במציאות טאקע געפלט אדער נישט איז נישט משנה לגבי הלכה אדער געפיל.. וויבאלד מען האט געטיען וואס מען האט געהאט צו טיען.

מחותן האט געשריבן: וואס הייסט? עטליכע מענטשן האבן געזען ווי עס פעלט א אות, צו עס האט במציאות טאקע געפלט אדער נישט איז נישט משנה לגבי הלכה אדער געפיל.. וויבאלד מען האט געטיען וואס מען האט געהאט צו טיען.

אפילו אויב עס פעלט אן ארות ווענדט זיך אויב דאס איז משנה די משמעות

אין דעם פאל האט עס נישט געקענט אויסעגטייטשט ווערן אנדערש

אידיש.טייפינג האט געשריבן:

מחותן האט געשריבן: וואס הייסט? עטליכע מענטשן האבן געזען ווי עס פעלט א אות, צו עס האט במציאות טאקע געפלט אדער נישט איז נישט משנה לגבי הלכה אדער געפיל.. וויבאלד מען האט געטיען וואס מען האט געהאט צו טיען.

אפילו אויב עס פעלט אן ארות ווענדט זיך אויב דאס איז משנה די משמעות

אין דעם פאל האט עס נישט געקענט אויסעגטייטשט ווערן אנדערש

דער שלחן הטהור און דער כף החיים רעדן נישט פון משנה משמעות, חיסור אות איז פסול אפילו ס'איז נישט משנה משמעות, דאס איז נישט קיין מגילה

מחותן האט געשריבן: וואס הייסט? עטליכע מענטשן האבן געזען ווי עס פעלט א אות, צו עס האט במציאות טאקע געפלט אדער נישט איז נישט משנה לגבי הלכה אדער געפיל.. וויבאלד מען האט געטיען וואס מען האט געהאט צו טיען.

אוועקצולייגן א ספר תורה רופט מען געווענליך א מומחה און א סופר סת"ם וואס איז בקי בחסירות ויתירות, דאס הייסט נישט "מ'האט געטוען וואס מ'האט צוטוען" דאס הייסט אן איבערגעאיילטע שריט וואס האט געקאסט א בזיון און פגם אין א ספר תורה רח"ל.

ווען איך וואלט געווען דער גורם דערצו וואלט איך געפרעגט א שאלת חכם בנוגע תענית ופדיון נפש.

די גאנצע געטועכטץ איבער די שלחן הטהור און תשל"ח פארדרייט נאר דעם שמועס צו זאכן וואס האבן דא נישט קיין שייכות.

רב מיללער מיש נישט געפיל מיט הלכה.....

בערקא האט געשריבן: רב מיללער מיש נישט געפיל מיט הלכה.....

וואס הייסט?

מיללער האט געשריבן:

מחותן האט געשריבן: וואס הייסט? עטליכע מענטשן האבן געזען ווי עס פעלט א אות, צו עס האט במציאות טאקע געפלט אדער נישט איז נישט משנה לגבי הלכה אדער געפיל.. וויבאלד מען האט געטיען וואס מען האט געהאט צו טיען.

אוועקצולייגן א ספר תורה רופט מען געווענליך א מומחה און א סופר סת"ם וואס איז בקי בחסירות ויתירות, דאס הייסט נישט "מ'האט געטוען וואס מ'האט צוטוען" דאס הייסט אן איבערגעאיילטע שריט וואס האט געקאסט א בזיון און פגם אין א ספר תורה רח"ל.
ווען איך וואלט געווען דער גורם דערצו וואלט איך געפרעגט א שאלת חכם בנוגע תענית ופדיון נפש.
די גאנצע געטועכטץ איבער די שלחן הטהור און תשל"ח פארדרייט נאר דעם שמועס צו זאכן וואס האבן דא נישט קיין שייכות.

מעגליך איר זענט גערעכט, און וועגן דעם האט יענע קהלה רבנים און דיינים וואס האבן נישט מורא צו זאגען טעיתי און פארלאנגן דאס וואס די זאגסט.
עמער אויסווארטען און זען וואס זיי גייען טיען, אויב וועלן זיי טאקע פארלאנגען א תענית ופדיון נפש איז א סימן אז עס איז געווען א טעות, און אויב נישט איז א סימן אז זיי האבן געטיען וואס זיי האבן צו טיען.

און מעגליך א דריטע וועג, אז עס איז טאקע געווען א טעות אבער עס פארלאנגט נישט דערפאר קיין תענית ופדיון נפש.

מיללער האט געשריבן:

מחותן האט געשריבן: וואס הייסט? עטליכע מענטשן האבן געזען ווי עס פעלט א אות, צו עס האט במציאות טאקע געפלט אדער נישט איז נישט משנה לגבי הלכה אדער געפיל.. וויבאלד מען האט געטיען וואס מען האט געהאט צו טיען.

אוועקצולייגן א ספר תורה רופט מען געווענליך א מומחה און א סופר סת"ם וואס איז בקי בחסירות ויתירות, דאס הייסט נישט "מ'האט געטוען וואס מ'האט צוטוען" דאס הייסט אן איבערגעאיילטע שריט וואס האט געקאסט א בזיון און פגם אין א ספר תורה רח"ל.

ווען איך וואלט געווען דער גורם דערצו וואלט איך געפרעגט א שאלת חכם בנוגע תענית ופדיון נפש.

די גאנצע געטועכטץ איבער די שלחן הטהור און תשל"ח פארדרייט נאר דעם שמועס צו זאכן וואס האבן דא נישט קיין שייכות.

מסתמא אין אזא געפאקטע בית המדרש זענען געווען עטליכע תלמידי חכמים אויכעט און אידן וואס קענען א הלכה, אז מ'האט נאכנישט אויפגעברענגט קיין תעניתים און פדיונות מסתמא קען מען זיך פארלאזן אויף זיי.
דו פערזענליך ווייל ס'ברויזט דיר געפערליך דעם בזיון, ביטע פאסט בה"ב און גיב 18 דאלאר פאר א צדקה צוועק צו בארואיגן דיין געוויסן.

מי יודע האט געשריבן: א גוטע וואך אידן, ובפרט שוועמל
לויט וויפיל איך האב ארומגענאשט דעם שבת, איז דער פסק פון ארויסנעמען די צווייטע ספר תורה געווען געבויט אויף א פסק פון א שלחן הטהור פון קאמארנא סימן קמ"ב ס"ד

א דאנק פארן מראה מקום.
איז געווען "געבויט אויף"? אינטערעסאנט צו וויסן ווער אויפן בימה האט בשעת מעשה געוואוסט פון דעם שלחן הטהור צו זאגן און דאס אויפגעברענגט צו בויען הלכה למעשה.
איך פארשטיי אז לאחר המעשה האט מען געטראפן א סמך בדיעבד אז יא מהאט גוט געטון, דאס דערמאנט פון די משכנות יעקב לגבי עירוב ועוד.

farshlufen האט געשריבן:

מי יודע האט געשריבן: נו, די גאנצע געטועכץ דא איז אויף די הלכה וואס מען טוט ביי חסירות ויתירות, דאס אז מען האט בעצם געמאכט א טעות צוליב א מחזור שאינו מוגה, איז א שמועס פאר זיך, ווי האט יענער געזאגט, נישט נאר אויף די מנהגים קען מען זיך נישט פארלאזן, נאר אויף די עצם מחזור

הגם יעדער בר דעת פארשטייט אז א מחזור איז נישט קין תיקון קוראים, אבער בנידון דידן עיין ערך ואין אנחנו יכולים לעלות וליראות וכו' אום יוה"ק.

הכלל פונעם גאנצן שמועס קומט אויס, אז דער פראבלעם פון ארויסנעמען א ס"ת אויב מ'איז נישט ממש מחוייב, איז צוליב פגמו של ראשון, נישט מבזה צו זיין א הייליגע ספר תורה. דאס איז אבער נישט שייך ביי א פאלנער מחזור וואס איז מלא גרייזן מיט חסירות ויתירות.

אפשר איז טאקע צייט זיך צו נעמען אוועקשטעלן אלע מחזור דברי יואל'ס וואס איז דאך זיכער גרייזיג?...
אדער לכה"פ ארויסגעבן א "מחזור דברי יואל המקורית", און דארט אריינדריקן דעם נוסח פאר "תענית ופדיון נפש" לתועלת תושבי סקרענטאן...

(און אגב, וועט מען שוין קענען טוישן דעם נאמען אויף "מחזור ויואל משה"...)

אלזא, דרייטזשע נישט קיין קאפ, ס'איז א פאלנער מחלוקת הפוסקים, ואדמו"ר מהר"א האט זיך סומך געווען באילנות גדולות, הגה"ק מקאמארנא אין שולה"ט, אריה"ק זי"ע, כף החיים, הגר"ח מבריסק כמובא בתשובות והנהגות, ועוד גדולי הפוסקים אשר מפיהם אנו חיים, און דער כף החיים אליין איז אזוי מדייק פון סתימת לשון המחבר בשו"ע, ותו לא מידי.

שוועמל האט געשריבן:

מי יודע האט געשריבן: א גוטע וואך אידן, ובפרט שוועמל
לויט וויפיל איך האב ארומגענאשט דעם שבת, איז דער פסק פון ארויסנעמען די צווייטע ספר תורה געווען געבויט אויף א פסק פון א שלחן הטהור פון קאמארנא סימן קמ"ב ס"ד

א דאנק פארן מראה מקום.
איז געווען "געבויט אויף"? אינטערעסאנט צו וויסן ווער אויפן בימה האט בשעת מעשה געוואוסט פון דעם שלחן הטהור צו זאגן און דאס אויפגעברענגט צו בויען הלכה למעשה.
איך פארשטיי אז לאחר המעשה האט מען געטראפן א סמך בדיעבד אז יא מהאט גוט געטון, דאס דערמאנט פון די משכנות יעקב לגבי עירוב ועוד.

דער סאטמאר רבי שליט"א דער מרא דאתרא האט אויפן פלאץ דערמאנט דעם שלחן הטהור (מפי עד ראיה) און אויף דעם סומך געווען זיין פסק הלכה למעשה.

ישמחו האט געשריבן:

farshlufen האט געשריבן:

מי יודע האט געשריבן: נו, די גאנצע געטועכץ דא איז אויף די הלכה וואס מען טוט ביי חסירות ויתירות, דאס אז מען האט בעצם געמאכט א טעות צוליב א מחזור שאינו מוגה, איז א שמועס פאר זיך, ווי האט יענער געזאגט, נישט נאר אויף די מנהגים קען מען זיך נישט פארלאזן, נאר אויף די עצם מחזור

הגם יעדער בר דעת פארשטייט אז א מחזור איז נישט קין תיקון קוראים, אבער בנידון דידן עיין ערך ואין אנחנו יכולים לעלות וליראות וכו' אום יוה"ק.

הכלל פונעם גאנצן שמועס קומט אויס, אז דער פראבלעם פון ארויסנעמען א ס"ת אויב מ'איז נישט ממש מחוייב, איז צוליב פגמו של ראשון, נישט מבזה צו זיין א הייליגע ספר תורה. דאס איז אבער נישט שייך ביי א פאלנער מחזור וואס איז מלא גרייזן מיט חסירות ויתירות.

אפשר איז טאקע צייט זיך צו נעמען אוועקשטעלן אלע מחזור דברי יואל'ס וואס איז דאך זיכער גרייזיג?...
אדער לכה"פ ארויסגעבן א "מחזור דברי יואל המקורית", און דארט אריינדריקן דעם נוסח פאר "תענית ופדיון נפש" לתועלת מיללער...)

(און אגב, וועט מען שוין קענען טוישן דעם נאמען אויף "מחזור ויואל משה"...)

אלזא, דרייטזשע נישט קיין קאפ, ס'איז א פאלנער מחלוקת הפוסקים, ואדמו"ר מהר"א האט זיך סומך געווען באילנות גדולות, הגה"ק מקאמארנא אין שולה"ט, אריה"ק זי"ע, כף החיים, הגר"ח מבריסק כמובא בתשובות והנהגות, ועוד גדולי הפוסקים אשר מפיהם אנו חיים, און דער כף החיים אליין איז אזוי מדייק פון סתימת לשון המחבר בשו"ע, ותו לא מידי.

די אלע אילנות גדולות העלפן א מכה בדופן ווען עס איז באזירט אויף איין אילן סרק פון א טעות אין א מחזור, ותו מידי ומידי

ישמחו האט געשריבן: לא על זה אנו דנים כלל.

דאס האט דאך דער גרעסטער ת"ח נישט געדארפט וויסן אז אין אזא הערליכן מחזור, מיט אנטיק לעדערנע דעקלעך, פארווארפט זיך א גרייז אין א פסוק חומש.

נאכדערצו אז מ'האט געקוקט אין אלע מחזורים אויף די בימה, און אלע זענען געווען די זעלבע.

א סופר וואלט יא געוואוסט בפשטות, און דו ביסט גערעכט אז דער טעות איז בארעכטיגט אבער עס בלייבט א ווייטאגליכער טעות.

אין וועלכע מחזור דאווענט מוהר"א? אויך א מחזור דבר"י?

מיללער האט געשריבן: א סופר וואלט יא געוואוסט בפשטות

אזוי אויך א בעל קורא קבוע. מוהר"א האט געליינט אבער ער איז נישט קיין בעל קורא קבוע.

מיללער האט געשריבן:

ישמחו האט געשריבן: לא על זה אנו דנים כלל.

דאס האט דאך דער גרעסטער ת"ח נישט געדארפט וויסן אז אין אזא הערליכן מחזור, מיט אנטיק לעדערנע דעקלעך, פארווארפט זיך א גרייז אין א פסוק חומש.

נאכדערצו אז מ'האט געקוקט אין אלע מחזורים אויף די בימה, און אלע זענען געווען די זעלבע.

א סופר וואלט יא געוואוסט בפשטות

ס'איז אינטערעסאנט ווייל ס'האט זיך שוין אסאך מאל געמאכט שאלות און די רבי האט געהייסן ארויפרופן ר' של"ז צוזאמען מיטן דיין
און קיינמאל נישט אליין געפסקנט אזעלעכע שאלות

ווי איך זעה אין מיין חומש'ל און אויך אויף די כלי, ווערט דערמאנט דאס ווארט "שלשי/שלישי" גאנצע פיר מאל אין די עטליכע פסוקים פון די פרשה בעפאר מתן תורה.

פסוק א: בחדש "השלישי" לצאת בני ישראל מארץ מצרים.
השלישי - מיט א יוד.

פסוק יא: והיו נכונים ליום "השלישי" כי ביום "השלשי"וגו'
דאס ערשטע מאל השלישי - מיט א יוד, און דאס צווייטע מאל השלשי - אן א יוד.

פסוק טז: ויהי ביום "השלישי" בהיות הבקר.
השלישי - מיט א יוד.

איז אויב דריי מאל ווערט דאס דערמאנט " מיט א יו"ד", און בלויז איין איינציגע מאל אן א יו"ד, און נאך אין זעלבן פסוק מיט דריי ווערטער פריער ווערט דאס דערמאנט "מיט א יו"ד", און אויך דער מחזור שרייבט אזוי, וואו וואלט אפילו געווען א הוא אמינא צו טראכטן אז דער מחזור איז א גרייז און אז ס'קומט דא אנדערש פון די אנדערע שלישי'ס?

רש"י אויף וישמע משה ויטב בעיניו זאגט רש"י הודה ולא בוש לומר לא שמעתי, אלע פרעגן וואס איז די רבותא, האב איך געזעהן א פשט (בספר מעייני אגם) אז בוש מלשון כי בושש משה, ער האט זיך נישט פארזוימט, נאר גלייך געזאגט שמעתי ושכחתי.

אלד וויליאמסבורג האט געשריבן: רש"י אויף וישמע משה ויטב בעיניו זאגט רש"י הודה ולא בוש לומר לא שמעתי, אלע פרעגן וואס איז די רבותא, האב איך געזעהן א פשט (בספר מעייני אגם) אז בוש מלשון כי בושש משה, ער האט זיך נישט פארזוימט, נאר גלייך געזאגט שמעתי ושכחתי.

דאס האט דאך רבינו מקרענטאן פריער געשריבן, אז:
דער סאטמאר רבי שליט"א דער מרא דאתרא האט אויפן פלאץ דערמאנט דעם שלחן הטהור (מפי עד ראיה) און אויף דעם סומך געווען זיין פסק הלכה למעשה.

א ריכטיגער ולא בושש, נאר גלייך צוגעצייכנט דעם מראה מקום, ראה מעשה ונזכר הלכה.