בס"ד,
זייער פשוט.
קאמע און פינטעלע ווייסט יעדער נארמאל. די סעמיקאלאן (;) איז נאר א כמו-הפסק אינמיטן א זאץ. לדעתי האט עס כמעט נישט קיין מקום אין אידישע גראמאטיש, אבער פארהאן אזעלכע וואס גלייכן עס זייער צו נוצן מחמת א מחשבה אז ס'וועט זיי מאכן אויסזעהן מער שרייבעריש. צווישן די צוקונפטיגע גוטע שרייבערס, אין זייערע היינטיגע מאטעריעל, טרעפט מען דעם סעמיקאלאן ווי שוואמען נאך א רעגן, מילד גערעדט.
די "קוואוט" ענין איז שוין מער קאמפליצירט, בפרט ווען עס קומט אריין די פראגע פון קאמע-פינטל פארדעם אדער נאכדעם.
בדרך כלל, ווי מען זעהט ביי ענגליש, קומען די שטרעכלעך אלץ אינדרויסן פונעם פינטל. אזוי: און מיין חבר דערציילט אז "מיין שוואגער האט געטראפן א דירה." ווען איך ליין עפעס וואס האט די שטרעכלעך אינווייניג און פינטל אינדרויסן איז עס א נסיון פון אריינפאלן אין כעס. אזוי: "און מיין שוואגער האלט זיך ביי זיינס". (יאך!!!)
היינו טעמא דפינטל והיינו טעמא דפראגע צייכן, אבער שוין אביסל מער קאמפליצירט.
דהיינו, ווען די קוואוט איז א גאנצע קשיא, דאס הייסט אז מען ברענגט נאך דעם לשון פון יענעמ'ס קשיא, קומט די פראגע צייכן פאר'ן קוואוט, אזוי: און מיין שוואגער פרעגט מיך, "זאג נאר, ביסט היינט געווען אין בוטשער סטאר?" פארוואס? ווייל די נאכגעשריבענע לשון איז בעצם די פראגע, ממילא קען מען נישט לאזן די פראגע צייכן אינדרויסן ווייל יענעמ'ס לשון ווערט דאך אפגעהאקט ביים קוואוט.
מה שאין כן ווען מען זאגט עפעס בלשון קשיא, אבער די זאך וואס מען זאגט בעצם איז נישט קיין קשיא, דעמאלט קומט די קוואוט פאר די פראגע צייכן, ווייל די פראגע צייכן מאכט די ווערטער פאר א פראגע, בשעת די ווערטער אליינס זענען נישט קיין קשיא. אזוי: פארוואס קען איך נישט טרעפן א דירה פאר "ביליג"? די ווארט ביליג איז נישט קיין קשיא, ממילא קומען די שטרעכלעך נאר ארום די ווארט אליינס, און נאכדעם די פראגע צייכן וואס מאכט עס פאר א קשיא.
וואס טוט מען אויב מען דארף זאגן א קוואוט בתוך קוואוט?
אזוי: איך שמועס מיט משה'לע, און ער זאגט מיר, "יאנטעוו, נעכטן האב איך גערעדט צו יענקל פאדראטשיק, און ער גיט א מאך אוועק די גאנצע פראגע, שרייענדיג אויף מיר 'דו נאר איינער, וואס פארשטייסטו נישט?' און איך האב אים באלד געגעבן צו פארשטיין."
זה הכלל, מען מאכט א קוואוט פון צוויי, נאכדעם פון איינס, און אויפ'ן וועג ארויס קודם פון איינס און נאכדעם פון צוויי. מען טאר זיך נישט אויסמישן. פונקט ווי ביי איינגערינגלט, אזוי: (יענעם טאג, אגב, זענען מיר געווען אין באפעלא [וואו עס געפינט זיך א שיינע אלטע שוהל] און געלעבט א טאג.) ווען איך זעה א קוואוט וואס איז נישט "פארענדיגט" כתיקונו, אדער א רינגעלע וואס האט נישט דעם צווייטן האלב, איז עס ווייטער א ריזיקע פון שטורמישע כעס.
און אז מען רעדט פון רינגעלעך, איז דא אויך דער זעלבער כלל מיט'ן פינטל ווי ביי קוואוטס. אויב די איינגערינגלטע זאך איז טייל פון א זאץ, קומט די פינטל אדער קאמע נאכדעם, אינדרויסן. אויב עס איז א זאץ פאר זיך, קומט די פינטל אינווייניג. אזוי: וואלמארט האט געמאלדן א סעיל פון זייגערלעך וואס ווערן געמאכט אין שווייץ (באקאנט פאר הויכע קוואליטעט).
און אזוי: וואלמארט האט געמאלדן סעיל פון זייגערלעך. (טארגעט האט שוין פאריגע וואך געהאט אזא סעיל.) די זייגערלעך ווערן געמאכט אין שווייץ.
איר כאפט וואס דא טוט זיך? אידאכאזויגוט!
און צום לעצט, ווען די דריי פינטעלעך וואס דארפן מאכן לאכן. רוב מאל לאכט מען בעסער אן די דריי פינטעלעך. אמת מאשקע?
זייער פשוט.
קאמע און פינטעלע ווייסט יעדער נארמאל. די סעמיקאלאן (;) איז נאר א כמו-הפסק אינמיטן א זאץ. לדעתי האט עס כמעט נישט קיין מקום אין אידישע גראמאטיש, אבער פארהאן אזעלכע וואס גלייכן עס זייער צו נוצן מחמת א מחשבה אז ס'וועט זיי מאכן אויסזעהן מער שרייבעריש. צווישן די צוקונפטיגע גוטע שרייבערס, אין זייערע היינטיגע מאטעריעל, טרעפט מען דעם סעמיקאלאן ווי שוואמען נאך א רעגן, מילד גערעדט.
די "קוואוט" ענין איז שוין מער קאמפליצירט, בפרט ווען עס קומט אריין די פראגע פון קאמע-פינטל פארדעם אדער נאכדעם.
בדרך כלל, ווי מען זעהט ביי ענגליש, קומען די שטרעכלעך אלץ אינדרויסן פונעם פינטל. אזוי: און מיין חבר דערציילט אז "מיין שוואגער האט געטראפן א דירה." ווען איך ליין עפעס וואס האט די שטרעכלעך אינווייניג און פינטל אינדרויסן איז עס א נסיון פון אריינפאלן אין כעס. אזוי: "און מיין שוואגער האלט זיך ביי זיינס". (יאך!!!)
היינו טעמא דפינטל והיינו טעמא דפראגע צייכן, אבער שוין אביסל מער קאמפליצירט.
דהיינו, ווען די קוואוט איז א גאנצע קשיא, דאס הייסט אז מען ברענגט נאך דעם לשון פון יענעמ'ס קשיא, קומט די פראגע צייכן פאר'ן קוואוט, אזוי: און מיין שוואגער פרעגט מיך, "זאג נאר, ביסט היינט געווען אין בוטשער סטאר?" פארוואס? ווייל די נאכגעשריבענע לשון איז בעצם די פראגע, ממילא קען מען נישט לאזן די פראגע צייכן אינדרויסן ווייל יענעמ'ס לשון ווערט דאך אפגעהאקט ביים קוואוט.
מה שאין כן ווען מען זאגט עפעס בלשון קשיא, אבער די זאך וואס מען זאגט בעצם איז נישט קיין קשיא, דעמאלט קומט די קוואוט פאר די פראגע צייכן, ווייל די פראגע צייכן מאכט די ווערטער פאר א פראגע, בשעת די ווערטער אליינס זענען נישט קיין קשיא. אזוי: פארוואס קען איך נישט טרעפן א דירה פאר "ביליג"? די ווארט ביליג איז נישט קיין קשיא, ממילא קומען די שטרעכלעך נאר ארום די ווארט אליינס, און נאכדעם די פראגע צייכן וואס מאכט עס פאר א קשיא.
וואס טוט מען אויב מען דארף זאגן א קוואוט בתוך קוואוט?
אזוי: איך שמועס מיט משה'לע, און ער זאגט מיר, "יאנטעוו, נעכטן האב איך גערעדט צו יענקל פאדראטשיק, און ער גיט א מאך אוועק די גאנצע פראגע, שרייענדיג אויף מיר 'דו נאר איינער, וואס פארשטייסטו נישט?' און איך האב אים באלד געגעבן צו פארשטיין."
זה הכלל, מען מאכט א קוואוט פון צוויי, נאכדעם פון איינס, און אויפ'ן וועג ארויס קודם פון איינס און נאכדעם פון צוויי. מען טאר זיך נישט אויסמישן. פונקט ווי ביי איינגערינגלט, אזוי: (יענעם טאג, אגב, זענען מיר געווען אין באפעלא [וואו עס געפינט זיך א שיינע אלטע שוהל] און געלעבט א טאג.) ווען איך זעה א קוואוט וואס איז נישט "פארענדיגט" כתיקונו, אדער א רינגעלע וואס האט נישט דעם צווייטן האלב, איז עס ווייטער א ריזיקע פון שטורמישע כעס.
און אז מען רעדט פון רינגעלעך, איז דא אויך דער זעלבער כלל מיט'ן פינטל ווי ביי קוואוטס. אויב די איינגערינגלטע זאך איז טייל פון א זאץ, קומט די פינטל אדער קאמע נאכדעם, אינדרויסן. אויב עס איז א זאץ פאר זיך, קומט די פינטל אינווייניג. אזוי: וואלמארט האט געמאלדן א סעיל פון זייגערלעך וואס ווערן געמאכט אין שווייץ (באקאנט פאר הויכע קוואליטעט).
און אזוי: וואלמארט האט געמאלדן סעיל פון זייגערלעך. (טארגעט האט שוין פאריגע וואך געהאט אזא סעיל.) די זייגערלעך ווערן געמאכט אין שווייץ.
איר כאפט וואס דא טוט זיך? אידאכאזויגוט!
און צום לעצט, ווען די דריי פינטעלעך וואס דארפן מאכן לאכן. רוב מאל לאכט מען בעסער אן די דריי פינטעלעך. אמת מאשקע?
