scy4851 האט געשריבן:
וואס הייסט "נישט געמאכט קיין וועזען דערפון" די ראשונים, דער בעל המאור, דער ראב"ד, דער כוזרי, וכו' זענען געווען ביזי מיט דער שאלה די אחרונים, ספעציעל די לעצטע אחרונים פונעם לעצטען דור, זענען געווען ביזי מיט דער שאלה. און איך דארף גלייבען אז פארען רבי'ן זי"ע, דער שר התורה, פאר אוהם איז דער גאנצע עסק נישט אהנגעגאנגען?!?!?!
כ'האב אריינגעסיינט יעצט, נאר צו קענען פרעגען דעם איינעם שאלה: "די פרעגסט מיר?" האב איך דאך שוין מקדים מיט אפגעבען א מראי מקום פון וועמען איך האב דאס געהערט, עס איז געוועהן א חידוש בעיני, האב איך דאס דא ארויף געלייגט. יעצט ביטע נעם דיינע אויבערדערמאנטע שאלות קשות צו רבי בערל שווארץ שליט"א וואס איז א מקור מוסמך ובעל מחבר ספרים נחמדים, זיינע שרייב ארבעט איז צום געפונען אין אסאך ספרים, ווי ער שרייבט תולדת וכיוצ"ב. גייט ארויף צום פופטען שטאק אין שטאטס אפ א באזוך, עס איז א מחיה צו רעדן מיט איהם.
שוטה האט געשריבן:
נאר אויסצוקלארן דעם ענין: ער האט מכחיש געווען אז די חוקי הטבע זענען מחייב א קו התאריך, אדער ס'איז טאקע דא נאר מאיזה סיבה איז עס נישט נוגע?
מכחיש זיין דעם קו התאריך איז ווי מכחיש זיין השמש בצהרים, זעץ דיך ארויף א פליגער פאר ארום די וועלט פון מזרח צו מערב וועסטו זען אז די זייגער רוקט זיך נישט. מן הסתם מיינט ער עפעס אנדערש שלא זכיתי להבין
אל תסתכל בספעלינג אלא במה שיש בה. הק' נ'חמן י'עקב ק'אהן המכונה ני"ק.
אינטערעסאנטער שטיקל קוויטל פון חזון איש, אין א פאליטישן אפשאצונג. בשעת'ן איבערקערעניש וועגן דיון הקו התאריך אין צעלייגט די גאנצע מצב ארום די כלומרשטע אסיפה פון רב הראשי הרצוג און זייערע רבנים. און ווי די צדדי האיבעי' איז געגאנגען צום שטום בודקע פאר וואלען.. א טראגיקאמישער באהאנדלונג אויפן מצב. דער עצם צעטל איז חסר בליקוי, ווי אויך איז א שטיקל אינדערמיט פארדעקט, און פרטים און נעמען האט ער אויסגעלאזט און געלייגט פונקטליך, חבל. והנני מעתיק מה שניתן לקרות..
"כתב מארץ ישראל, ראיתי ב.... בשאלת השבת בכדור הארץ, ובין הדברים מסופר,כאילו התקיימה אסיפה של חכמי א"י בזה, וכאילו יצאה הוראה מהם, ואנחנו בני מערבא כאשר הננו בקירוב מקום, הננו רואים בזה אתההיסטוריא הכזבנית מוסרת את כזביה כדרכה המסולפת, והדבר כמו שהוא באמת, כי שאל נשאל .. אחר הפסח תש .. מאת ה..... ע"ד השבת ב... וה... דברי הרז"ה בחודש אלול ש"ז שאלו את ה... אם הדבר מוחלט ג"כ להתנהג כן ביוה"כ, ... שכן הדבר מוחלט בלי כל פקפוק, והשיבו כן טלגרפית, ממקום אחר הגיעה ט"ג גם לה.. להחליט ע"א יוה"כ, והזכירו את הגדולים בשם ... [מישקובסקי] את .. [אלטר] ואת ...[הרצוג] ואת .. [סולובייציק] ואת .. [פינקל]... ואת [מלצר] שאלה זו,כי חלק מהרבנים הרשמיים מצאו כי יהי' לעלבון אם גדולים צדדים יפתרו את השאלה זאת, והרבנות הרשמית בארץ תשאר בחוץ, ולא בתור רבנות הראשית,ובאשר אין להם מושג בכל השאלה, חתרו מזימות איך לעשות,והחליטו להעמיד את יום הד' ויום הה' המועמדים ליום כיפור ב.. לבחירות חפשית, וקבעו זמן ומקום להבחירות, וכל אחד מהבוחרים יצביע בעד מי הוא, וההצבעה היתה ע"י הרמת יד, הבחירות נתקיימו, ויום הד' נצח בכל הקולות, המשחק היה ידוע בין כל החכמים, והיתה התמרמרות גדולה על קלות הראש,מהרבנים הרשמיים ג"כ היו אשר לא השתתפו בבחירות, כי נעשה רק ע"י יחידים ע"ד .... ששקר יתאזכר בזכרון הדורות לעובדא קיימת ותהי אמת נעדרת,
דע סברא וואס די ראשונים זאגן איז אז דער קו התאריך איז בקצה הישוב, לכאורה איז דאס זייער שווער, ווער זאגט אז קצה הישוב איז זעקס שעה פון ירושלים? די עק פון די יבשה גייט דאך נישט גלייך, אין צפון גייט דאס אסאך מער ווי זעקס שעה, און ווי קען זיין אז די קיינער אינזלעך וואס זענען ממש נאנט צו כינע זענען א טאץ גערוקט, און אסטראליע וואס איז אפאר שעה ווייטער איז דער זעלבע טאג,.
מיללער האט געשריבן:
אויף היברו בוקס האב איך יעצט געטראפן א ספרדברי חכמים[ווארשא תרל"ו] וואס דער מחבר האט צאמגענומען מאמרים פון ר' חיים זעליג סלונימסקי וואס ער האט געשריבען אין 'המגיד' איבער די שאלה פון 'קו התאריך'.
איך טוה יעצט אביסל אינעם נושא פון קו התאריך, האב איך מיך אנגעשטויסן אין די תגובה, וואס האט מיר געמאכט שטוינען אפאר מינוט אז אונזער ידען נפלא זאל איהם ברענגען און נאך מיט א טיטל ר'... דא האט איהם בילדער פון איהם און פון זיין מצבה גענומען פון די וויקיפדיע זייטל איבער איהם ודי
ישלהוסיף האט געשריבן:
כ'ווייס נישט צו איך זאל דאס שרייבען, מחמת ס'זעט מיר אויס ווי איך גיי אנטקעגן די שטרום, אבער היות כ'האב דאס געהערט פון הבקי ובעל מקור מוסמך הרה"ג רבי בערל שווארץ שליט"א, אז רביה"ק מסאטמאר זי"ע האט בכלל נישט געהאלטן פונעם גאנצען קו התאריך, פאר א שמועס איז דאס גאנץ גוט, אבער ס' האט גארנישט מיט הלכה למעשהו. כ'בין נישט אריין באריכות מיט איהם דערוועגן, אבער כ'האב איהם נאר געפרעגט אויף דעם וואס רבי סענדר דייטש האט געשריבען בספרו, האט ער מיר געענפערט אויף צום ליינען איז דאס גוט, אבער ביי דער רבי זעלבסט איז דער גאנצע קו התאריך געוועהן בבחינת לא היה ולא נברא. ע"כ שמעתי ממנו.
אנדערע האבען זיך שטארק געוואונדערט אין דער אשכול, וויאזוי קען מען זאגען אז ס'איז נישט דא א קו התאריך, במציאות מוז דאך זיין עפעס א פלאץ אויף די וועלט ווי די טאג טוישט זיך, אבער עס ווייזט זיך אויס אז די סאטמער רב זצ"ל האט געהאלטען אזויווי הגרא"ז מעלצער זצ"ל און הגרצ"פ פראנק זצ"ל, וואס זיי האבען געהאלטען אז מן התורה איז נישט דא א ספעציפישע פלאץ ווי די טאג טוישט זיך, נאר עס גייט לפי די מנהג אנשי המקום, זעהקובאו"י כרך קמ"ז עמ' ק"גאון ווייטער (בכלל איז דארט מסודר די גאנצע נושא פון די קו התאריך זייער שיין, אין יענע קובץ און די נאכפאלגענדיגע צוויי קובצים, און מען זאל נישט טענה'ן אז ער האט א אגענדע, ווייל (כמעט) יעדער איינער וואס שרייבט וועגען די קו התאריך קומט מיט אן אגענדע).
קען איינער אנווייזן ערגעץ ווי מ'רעדט פון זיין אין דעם אמעריקאנעם שטאט האוואי Hawaii, לגבי די הלכות פון קו התאריך.
געזעהן אמאל ערגעץ עפעס א שמועס דערוועגן איבער דעם הלכה'דיגן חלק ווען צו האלטן שבת דארט, אבער איך געדענק נישט ווי, און איך וואלט געווען נייגעריג צו איינער האט נאך עפעס מוסיף צו זיין דערוועגן.
מיללער האט געשריבן:
אויף היברו בוקס האב איך יעצט געטראפן א ספרדברי חכמים[ווארשא תרל"ו] וואס דער מחבר האט צאמגענומען מאמרים פון ר' חיים זעליג סלונימסקי וואס ער האט געשריבען אין 'המגיד' איבער די שאלה פון 'קו התאריך'.
איך טוה יעצט אביסל אינעם נושא פון קו התאריך, האב איך מיך אנגעשטויסן אין די תגובה, וואס האט מיר געמאכט שטוינען אפאר מינוט אז אונזער ידען נפלא זאל איהם ברענגען און נאך מיט א טיטל ר'... דא האט איהם בילדער פון איהם און פון זיין מצבה גענומען פון די וויקיפדיע זייטל איבער איהם ודי
מיללער האט געשריבן:
אויף היברו בוקס האב איך יעצט געטראפן א ספרדברי חכמים[ווארשא תרל"ו] וואס דער מחבר האט צאמגענומען מאמרים פון ר' חיים זעליג סלונימסקי וואס ער האט געשריבען אין 'המגיד' איבער די שאלה פון 'קו התאריך'.
איך טוה יעצט אביסל אינעם נושא פון קו התאריך, האב איך מיך אנגעשטויסן אין די תגובה, וואס האט מיר געמאכט שטוינען אפאר מינוט אז אונזער ידען נפלא זאל איהם ברענגען און נאך מיט א טיטל ר'... דא האט איהם בילדער פון איהם און פון זיין מצבה גענומען פון די וויקיפדיע זייטל איבער איהם ודי
די שאלה איז נישט געווען אין שאנכאיי, ווארום שאנכאיי איז דאך באהאפטן צו גאנץ אזיא, און דארט האט דער חזון איש נישט געהאלטן אנדערש ווי די גאנצע וועלט. די שאלה איז געווען נייטיג אין די פריערדיגע סטאנציע Kobe אין יאפאן. למעשה זענען רוב די תלמידי מירער ישיבה ארויס פון דארט באצייטענס פאר יוכ"פ.
בשעתו האט מען נישט אזויפיל געהערט פון דער חזון איש אין חו"ל, אבער ר' חצקל לעווענשטיין זי"ע האט דאך געוואוינט אין א"י איידער ער איז צוריק געפארן זיין משגיח אין דער מיר (ער איז געווען דער משגיח אין די ישיבה אין פתח תקוה), און ער האט געזאגט פאר די תלמידים אז אויף דער חזון איש קען מען און מוז מען זיך פארלאזן. ער איז געגאנגן אום סאטערדע"י מיט תפילין אין ביהמ"ד צו ווייזן אז אזוי דארף מען טון.
דער טשארטקאווער וואס איז דערמאנט פריער איז נישט דער טשארטקאווער רבי, נאר דער רב אין טשארטקאוו. און אין די דברי חכמים ברענגן זיי פון גדולי ישראל ווי דער חזון איש, א שטייגער ווי הרב אלכסנדר משה לפידות אב"ד ראסיין, מגדולי דורו.
חז"ס איז געווען א משכיל, אבער אינטרעסאנט איז אז אלס יונגערמאן האט ער געלערנט צוזאמען מיט דער גרויסע לוחם מלחמות ה' הגאון ר' יהושע לייב דיסקין זצוק"ל.
ר' שלמה'קע זוויהלער זי"ע האט טאקע געברענגט א ראיה פון דער רמב"ם, אבער דער חזון איש דערמאנט שוין די ראיה אין זיין ספר, און ער זאגט אויב איך געדענק ריכטיג "אין מקום לראיות ממין אלו בביהמ"ד".
הגם אז געזעסן דארט זענען געווען גדולי תורה ממש, מ"מ ביי די אסיפה אין ירושלים זענען נישט געווען די מענטשן וואס קענען די סוגיא באזונדער, און דאס האט שטארק געשטערט דער חזון איש. הגם אז עס איז דארט געווען גדולי תורה, אבער פארט האבן זיי נישט געהאט קיין מיינונג אין די סוגיא, ווייל זיי האבן עס נישט געלערנט. הרב טיקוצ'ינסקי האט נישט געשמ'ט אלס פוסק, נאר א בקי אין געוויסע סוגיות, ובתוכם זמני היום והמסתעף. דער חזון איז האט דאך נישט געהאלטן פון די סארט מהלך פון מומחים אין איין סוגיא "אין תורה איז נישט דא קיין ספעציאליסטן" האט ער געזאגט בנוגע אן אנדערן ענין. דע רחזון איש האט געוואלט הן גדולי תורה, הן מענטשן וואס קענען די סוגיא. די טענה פון דער חזון איש איז געווען אז מאכן אסיפות ווי רוב מענטשן האבן עכט נישט קיין מיינונג, מיינט א פאליטישע מעשה, און מהאט פאליטיזירט א ריין הלכהדיגע זאך (אסאך האבן געזען אין דעם א השקפה, אז טאמער די הלכה טוישט וועלכע טאג איז שבת, וועט מען גלויבן אז שבת איז אין די הענט פון די רבנים רח"ל. דער חזון איש האט דייקא נישט געוואלט האנדלן אזעלכע נישט הלכהדיגע חשבונות)
דער ראב"ד דינגט זיך נישט אויף דער בעל המאור, נאר אויף די פשט אין די סוגיא, ווען מ'לערנט עס מיט אן אפענעם קאפ, זעעט מען דאס גלייך. הרב איסר זלמן האט בריוון מיט דער חזון איש אויף דעם, אבער ער האט נישט געפסקנ'ט די שאלה, נישט ווי די וואס ווילן טענה'ן אז ער איז אן אנדערן מיינונג אין דעם.
הרב צימערמאן לעבט שוין לאנג נישט, ער איז געווען א מורא'דיגע תלמיד חכם און עילוי, און עס איז דא פיל באקאנטע ווערטלעך פון אים. איינער איז גאר א באקאנטן אבער זיין נאמן איז פארגעסן געווארן. אין טשיקאגא איז דא א מאדערנע ישיבה בשם סקאקי. דארט פלעגט מען ברענגן חשוב'ע ראשי ישיבה און דערנאך פארשיקן. הרב חיים קרייסווירטה איז געווען דארט, דער נאוואמינסקער רבי, ר' מנדל קפלן ועוד. די בעלבתים פון די 'באורד' האבן דארט געפירט מיט א שטארקן האנט, און זיי זענען נישט אויסגעקומן מיט די תלמידי חכמים דארט. הרב צימערמאן איז אויך געווען דארט, און מ'האט אים פארשקיט. די פארשיקן איז געווען באופן כבוד, מיט א סעודה און א תעודה וכו'. איז ער אויפגעשטאנן און ער האט דערציילט א מעשה, "דריי זענען געקומן מיט טענות צום בורא עולם; עלינו לשבח, אשר יצר, און דער ממזר. עלינו לשבח האט געטענהט אז ער האט דערלייגט פון אלע תפלות, אז מטוט אים מורמלן אויפן וועג ארויס פון דאווענן. דער אויבישטער האט אים מפייס געווען מיט דעם אז מוועט אים זאגן אין די ימים נוראים דאווענען מיט א ברען און א נוסח. אשר יצר האט געהאט טענות אז ער איז עפעס א בית הכסאדיגע תפלה, האט מען אים מפייס געווען אז ביים חופה וועט מען אים זאגן. און דער ממזר האט זיך אפגערעדט, וואז איז ער שולדיג אז זיין עלטערן האבן געזינדיגט. דער אויבישטער האט אים מפייס געווען און געמאכט די פרעזידענט פון די באורד.
עס איז דא נאך מימרות און מעשיות פון אים, אבער בנוגע קו התאריך איז די פריער דערמאנטע ספר אגן הסהר גאר א שטארקן, ובפרט די הקדמה דארטן. ער האט זיך שטארק אפגערעדט פון די לייכטזיניקייט וואס איז קענטיג אין א חלק פון די מאמרים וואס זענען געדרוקט געווארן, ודי.
When the eagles are silent, the parrots begin to jabber
איישישאק האט געשריבן:
ר' שלמה'קע זוויהלער זי"ע האט טאקע געברענגט א ראיה פון דער רמב"ם, אבער דער חזון איש דערמאנט שוין די ראיה אין זיין ספר, און ער זאגט אויב איך געדענק ריכטיג "אין מקום לראיות ממין אלו בביהמ"ד".
הגם אז געזעסן דארט זענען געווען גדולי תורה ממש, מ"מ ביי די אסיפה אין ירושלים זענען נישט געווען די מענטשן וואס קענען די סוגיא באזונדער, און דאס האט שטארק געשטערט דער חזון איש. הגם אז עס איז דארט געווען גדולי תורה, אבער פארט האבן זיי נישט געהאט קיין מיינונג אין די סוגיא, ווייל זיי האבן עס נישט געלערנט. הרב טיקוצ'ינסקי האט נישט געשמ'ט אלס פוסק, נאר א בקי אין געוויסע סוגיות, ובתוכם זמני היום והמסתעף. דער חזון איז האט דאך נישט געהאלטן פון די סארט מהלך פון מומחים אין איין סוגיא "אין תורה איז נישט דא קיין ספעציאליסטן" האט ער געזאגט בנוגע אן אנדערן ענין. דע רחזון איש האט געוואלט הן גדולי תורה, הן מענטשן וואס קענען די סוגיא. די טענה פון דער חזון איש איז געווען אז מאכן אסיפות ווי רוב מענטשן האבן עכט נישט קיין מיינונג, מיינט א פאליטישע מעשה, און מהאט פאליטיזירט א ריין הלכהדיגע זאך (אסאך האבן געזען אין דעם א השקפה, אז טאמער די הלכה טוישט וועלכע טאג איז שבת, וועט מען גלויבן אז שבת איז אין די הענט פון די רבנים רח"ל. דער חזון איש האט דייקא נישט געוואלט האנדלן אזעלכע נישט הלכהדיגע חשבונות)
דער ראב"ד דינגט זיך נישט אויף דער בעל המאור, נאר אויף די פשט אין די סוגיא, ווען מ'לערנט עס מיט אן אפענעם קאפ, זעעט מען דאס גלייך. הרב איסר זלמן האט בריוון מיט דער חזון איש אויף דעם, אבער ער האט נישט געפסקנ'ט די שאלה, נישט ווי די וואס ווילן טענה'ן אז ער איז אן אנדערן מיינונג אין דעם.
איך וועל דא נישט אריינגיין אין א אריכות אין דער אויסגעדראשענע נושא וואס האט שוין צענדליגע מאמרים אין כמה וכמה קובצים, יעדער איינער מיט זיין אגענדע (עטליכע תגובות צוריק האב איך צוגעלינקט צו א געוויסע קובץ, וואס איז מלקט די נושא זייער שיין, מיט אן אגענדע צו פארענטפערען שיטת ר' שלמה'קע זוויהל'ער), איך וועל נאר שרייבען בקיצור עטליכע הערות אויף וואס דו שרייבסט.
ערשטענס שרייבסטו, במח"כ, נישט אזוי בכבודיג אויף הרה"ק ר' שלמה'קע זוויהל'ער זצ"ל "האט טאקע וכו' אבער וכו'", ר' שלמה'קע האט די רעכט זיך צו דינגען מיט די חזו"א און האלטען אז מען קען יא ברענגען א ראיה פון די רמב"ם (און אזוי אויך האט ער געהאט א ראיה אז רש"י דינגט זיך מיט די רז"ה).
צווייטנס, הגרא"ז מעלצער זצ"ל האט יא גע'פסקנ'ט נישט ווי די חזו"א, אזויווי ער שרייבט אין זיין הסכמה צו די ספר קו התאריך הישראלי "גם אני מסכים לפס"ד של הבי"ד וכו' שאין לשנות ח"ו את השבת וכו'", אזויווי איך האב שוין געשריבען עטליכע תגובות צוריק (און אזוי האט אויך פארשטאנען מיט א פשטות הגר"מ שטערענבוך שליט"א בתשוה"נ ח"א סי' שי"ד).
און צו די אלע אידען וואס קענען נעבעך נישט דערהערען אז איינער מעג זיך דינגען אויף די חזו"א, און די אלע וואס דינגען זיך יא, מאכט מען זיי אוועק אז זיי זענען געווען סתם רבי'ס וואס קענען נישט לערנען אדער אז זיי זענען געווען סתם ציונים פון די רבנות, און אז מען טרעפט ליידער יא אזעלכע וואס זענען געווען באקאנט אלס גדולים בתורה און זענען נישט געווען קיין ציונים און דינגען זיך נאכאלץ מיט די חזו"א, דארף מען טרעפען נארישע תירוצים אז זיי האבען נישט געקענט דער סוגיא (איי, אויב אזוי קומט דאך אויס אז דו ביזסט מוציא לעז ומוציא שם רע אויף דער גדול, אז ער האט גע'פסקנ'ט אויך אן קענען די סוגיא? נו, א קשיא אויף א מעשה), אדער אז זייערע בריוון זענען געפעלשט אא"וו, איז לכבוד די אידען וועל איך ברענגען קלארע עדות'ן פון צוויי גדולים וואס האבען געשמ'ט מיט זייערע גדלות, אויך ביי די ליטווישע קרייזען, אז אויך זיי זענען נישט געווען "נכנע" צו די פסק פון די חזו"א אין דער סוגיא. די ערשטער איז די טשעבינער רב זצ"ל, וואס הגר"מ שטערענבוך שליט"א ברענגט אין זיין ספרתשוה"נ ח"א סי' שי"דאז ער האט עם אליין געזאגט אז "יש יסוד לנוהגין שמה שבת כמו אצלינו", נאר אויף למעשה האט ער נישט מכריע געווען. און די צווייטער איז הגרי"ש אלישיב זצ"ל, וואס זיין תלמיד הגרמ"מ קארפ שליט"א האט געזאגט אז ער האט עם אליין געזאגט אז מעיקר הדין איז די הלכה ווי הגר"מ טוקצ'ינסקי, און מען טוט אויך ווי די חזו"א לחומרא (עייןכאן).
די ראיה פון ר' שלמה'קע זווהילער זי"ע ווערט נאכגעזאגט כאילו דער חזון איש האט פארזען דער רמב"ם, און פאר דעם האב איך געשריבן אז דער חזון איש ברענגט עס און ווענדט עס אפ. ר' שלמה'קע מעג זיך דינגן אויף אים.
די הסכמה פון הגרא"ז מלצר, וואס איז וואונדער אויף וואונדער נאר געזען געווארן נאך זיין פטירה, איז ידוע אלס א מזוייף, און דאס איז שוין ברייט באוויזן אין אנדערע ערטער. עכ"פ אפילו לדעת המזייפים איז קלאר אז פון די צייט פון די שאלה, אין תש"ב, האט מען נישט קיין שום פסק פון אים, נאר א קשיא.
די גדולי ישראל ביי די אסיפה האבן נישט געפסקנ'ט אליינס. זיי האבן געזאגט מער ווייניגער "אז הרב טיקוצ'ינסקי ווייסט, און מיר ווייסן נישט, זאל ער פסקנ'ן". און פאר דעם האט דער חזון איש אזוי מתנגד געווען צו אזא אסיפה, ווי די הלכה איז נישט געווען די נושא.
איך קוק עס נישט אן ווי א מחלוקת צווישן ליטווישע און חסידים, נאר א מחלוקת להלכה נטו. הלכה האט נישט קיין מאפעס און געגענטער, א מחנה אפרים פון א ספרדישע גדול איז פונקט אזוי וויכטיג ביי אונז ווי א פני יהושע פון פראנקפורט. אבער דער מימרא פון דער טשעבינער רב מיינט גארנישט, "יש יסוד" מיינט אז ביים שמועסן האט ער ארויס געברענגט ביידער צדדים. א פסק אדער א תשובה מיינט עפעס מער. אבער עס איז דאך געווען אנדערע חולקים אפילו ליטווישע, הרב הנקין האט א קלארער תשובה, וואס מהאט איבערגעדרוקט אין די נייע תשובה ספר זיינער. מיר געפעלט דער חזון איש מער ווי זיינס, אבער ער דארף זיך נישט רעכענן מיט מיין מיינונג.
מיין תכלית מיט מיין תגובה איז ווייל אין די אשכול האט אויסגעקוקט ווי דער עולם ווייסט נאר אביסל פון די געשיכטע און נישט די גאנצע, בין איך געקומן משלים זיין די בילד.
When the eagles are silent, the parrots begin to jabber
אנטשולדיגט. איך האב נישט אינזין געהאט דוקא דיין תגובה מיטן שרייבען קעגען די וואס קענען נישט דערהערען אז איינער קען זיך דינגען מיט די חזו"א אין דער נושא, נאר אזויווי בפועל זענען דא פיל אזעלכע אידען, כידוע אז ווען די פסק"ת האט ארויסגעגעבען זיין נייע מהדורא אויף הלכות שבת האט מען עם געסטראשעט אז טאמער ציט ער נישט צוריק פון וואס ער האט געשריבען אין דער נושא וועלען זיי ארויסקומען מיט א בריוו פון די גדולי ב"ב קעגען זיין ספר, און ער האט טאקע געצווינגענערהייט ארויסגעגעבען א מהדורא תליתאה אויף סימן שד"מ וואס ער האט מפרסם געווען אין די "יתד", איז ממילא ווען איך האב געזעהן א תגובה אזויווי דיינס וואס ס'שמעקט פון דעם אביסל פון דער גאנג, האב איך געשריבען וואס איך האב געשריבען.
איך בין נישט באקאנט אין די מעשיות, איך האב נאר געמיינט וואס איך האב געשריבן.
לדעתי, דער פרסום פון די מעשה פון ר' שלמה'קע איז ממש א זלזול, בפרט פאר די וואס האלטן נישט ביים לערנען די סוגיא. לויט ווי די מימרא איז געזאגט געווארן 'אישתמטתיה דברי הרמב"ם', איז א קלות. מיינסט טאקע דער חזו"א האט פארזען א בפירוש'ע רמב"ם, אין מיטן די סוגיא וואס ער האנדלט? עס איז נישט עפעס א ווייטער תשובה פון ערגעץ, עס איז אויפן ארט! נאר ר' שלמה'קע האט עס קיינמאל נישט געזאגט, נאר ער האט געהאלטן אז דער רמב"ם איז יא א ראיה און דער חזון איש האט געהאלטן אז עס איז נישט. פיין און וואויל.
אויב אבער בני ברק האט געטון עפעס נישט ריכטיג, איז עס נישט מיט ארויס ברענגן זייער דעה, נאר מיט די סטראשעריי (כאילו דאס איז די ערשטע מאל וואס מ'האט געהערט סטראשעריי בענין פסק הלכה, ואכמ"ל). סתם ברענגן א דעה אהט קיין שום שייכות נישט דערמיט.
When the eagles are silent, the parrots begin to jabber
אז מ'לערנט דורך די תשובה אין חזון איש, זעט מען אז ער שטעלט אוועק צוויי נימוקים אויף שיטת בעל המאור אז מ'רעכנט ניינציג מעלות פון ארץ ישראל. קודם איז דא די סברא אז ירושלים איז דאך אמצע העולם, און מ'שטעלט אוועק די זון העכער ירושלים קומט אויס אז דער האריזאנט פאנגט זיך ניינציג מעלות צו מזרח.
אבער אינצווישן דערמאנט ער נאך א סברא, אז בעצם איז די וועלט רינדיג, און דערפאר איז נישט שייך צו זאגן אז ס'איז ערגעץ א צענטער, אן אנהייב, און א סוף. די וועלט איז אלעמאל האלב ליכטיג און האלב טונקל, און שטענדיג ווערט ערגעץ טאג און ערגעץ נאכט. אלזא, קו התאריך איז נישט קיין נאטירליכע שאלה, נאר א הלכה'דיגע שאלה, ווען צו היטן שבת, און די תורה זאגט אז מ'גייט נאך ארץ ישראל.
*
דעם רעיון זעט מען שוין אין ספר הכוזרי, דער ערשטער מקור וואס רעדט פון קו התאריך, און איך וויל דאס ערקלערן וויאזוי איך לערן דאס אפ:
די נאטור שטעלט פאר אז האלב פון דער צייט איז ליכטיג און האלב איז טונקל. ס'איז אבער נישט נישט קיין נאטירליכע זאך אז יעצט איז דינסטאג און מארגן איז מיטוואך. על צד הקירוב לאמיר נעמען א פערספעקטיוו פון א בהמה. אלע באשעפענישן ווייסן אז ס'איז דא טאג און נאכט, אבער זיי ווייסן נישט אז יעדער טאג פארמאגט א נאמען און אז ס'זענען דא וואכן און חדשים. און דאס איז ווייל ס'איז באמת נישט קיין זאך אין דער בריאה (חוץ אפשר אסטראלאגיע, ואכ"מ), נאר הסכמת בני אדם.
און פון דא טאקע ברענגט דער כוזרי א ראיה צו חידוש העולם, פון דעם וואס די גאנצע וועלט האלט א וואך פון זיבן טעג, פון זונטאג ביז שבת. ווייל ס'איז נישט דא קיין שום לאגישע סיבה דערצו, חוץ אויב זאגט מען אז ס'איז א קבלה דור אחר דור ביז אדם הראשון.
אסאך מענטשן ווען זיי הערן די שאלה איבער'ן קו התאריך, וועלן זיי אינסטינקטיוו פראבירן צו "טרעפן" דעם צענטער אדער דעם אנהייב. אבער באמת איז נישט דא אזוינס. די טבע איז רינדיג, ס'גייט אין א גלגל, און א גלגל האט נישט קיין צענטער און קיין אנהייב. ווידער דאס אז מ'דארף צוריקגיין צו בריאת העולם און פרעגן וואו איז די זון אויפגעהאנגען געווארן איז אויך א סברא מיט וואס מ'קען זיך לייכט דינגען. ווער האט דיר געזאגט אז מ'גייט נאך בריאת העולם? מהיכי תיתי אז ווייל ס'איז קודם געווען טאג דארט דארף עס אלעמאל פארבלייבן אז דער טאג פאנגט זיך דארט אן? איבערהויפט אז די תורה האט אונז דאס נישט מגלה געווען, איז עס נישט עפעס וואס מיר דארפן גיין זוכן. אין לדיין אלא מה שעיניו רואות, און די אויגן זעען אז די וועלט האט נישט קיין אנפאנג און קיין סוף.
אבער די הלכה פארלאנגט דאך יא צו מאכן אן אנהייב, ווייל מ'דארף דאך וויסן וואו שבת פאנגט זיך אן. אה, איז דארף מען קוקן וואו ס'איז דער מקום התורה. די אבות הק' האבן געוואוינט אין ארץ ישראל, כלל ישראל באלאנגט אין ארץ ישראל, דער בית המקדש איז אין ארץ ישראל, און די השראת השכינה איז אין ארץ ישראל. דאס אלעס זאגט אז ארץ ישראל איז דער וויכטיגסטער פלאץ, ולו משפט הבכורה. נאכמער, שמועסט דער כוזרי אויס. די תורה האט מען געגעבן אין מדבר נעבן ארץ ישראל, וואס דאס מיינט אז ווער ס'וויל האלטן שבת ווערט נמשך נאך יענעם ארט, ממילא קען קיינער נישט קומען פריער, נאר שפעטער.
אבער מצד שני, זאגן אז סיריע דארף האלטן שבת א טאג שפעטער ווי ארץ ישראל איז א חוכא וטלולא. ס'איז בהכרח אז די יבשה פון אזיע קען מען נישט לייגן נאך ארץ ישראל, ווייל דאס זאגט יא די נאטור אז ס'איז מזרח פון ארץ ישראל. אלזא, שבת פאנגט זיך אן פון ארץ ישראל, אבער נישט פונעם לאנד גופא, נאר פון אנהייב דעם קאנטינענט ווי ארץ ישראל געפינט זיך. און דאס איז דער מזרח ברעג פון כינע אדער סיביר.
*
למעשה קען מען גיין מיט'ן חזון איש בעיקרו של דבר, אבער נאך אלץ איז דא א מקום להסתפק אין יאפאן. דער חזון איש אליין האט דאך א לאנגע תשובה וואו ער דרייט אהער און אהין. די ראשונים זאגן טאקע אז מ'פאנגט אן פון מזרח אזיע, אבער אפשר איז יאפאן נאך אין אזיע? במציאות באטראכטן עס דאך מענטשן אזוי, און דאס האט א סיבה. אויב זאל א לאנגער טייך דורכשניידן צענטראל אזיע פון צפון ביז דרום, וועט דען דער גאנצער מזרח חלק ווערן באטראכט ווי אן אינזל אינעם פאציפיק? און וואס וועט ווירקליך זיין מיט אן אינזל וואס געפינט זיך הארט נעבן כינע אדער קארעא אפגעשניטן מיט א טייכל?
נאכמער, אויף אויסטראליע איז דער חזון איש מכריע אז ס'גייט צו מערב, וויבאלד איר מערב ברעג איז מער מערב ווי שאנכיי. אלזא, מ'רעכנט דעם אנהייב פון אזיע דארט וואו די מעלות רוחב זענען ווי ירושלים. אבער אפשר דארף מען דאס רעכענען בכל מקום שהוא, וואס לויט דעם ענדיגט זיך אזיע נאך סיביר, צוזאמען מיט'ן אינטערנאציאנאלן שטריך? און אפשר גאר דארף מען נאך אריינרעכענען געוויסע איזלען פון אלאסקע, וויבאלד זיי ענדיגן זיך אן מער מערב ווי סיביר הייבט זיך אן? און אפשר רעכנט מען לויט'ן עקוואטאר, וואס קומט אויס ביי אינזאנעזיע?
וואס איך וויל ארויסברענגען איז אז אפילו מ'וועט נישט מכריע זיין להלכה ווי דער חזון איש אין יאפאן, מוז נישט זיין אז ס'איז וויבאלד מ'גייט אנדערש ווי די ראשונים. דער עיקר וואס דער חזון איש האט זיך מתרעם געווען איז אויף דעם וואס היינטיגע פוסקים קריגן זיך אויף די ראשונים אין אזא יסודות'דיגער זאך, בזמן וואס קיינער פון די ראשונים זאגט נישט בפירוש אנדערש.
