שבת 4# - שלום עליכם
שלום עליכם - בואכם לשלום
די ערשטע מקור פון שלום עליכם, איז ארום 700 יאר צוריק. דארט ווערט געברענגט אז ווען מען קומט אהיים פון שוהל זאל מען זיך אוועקשטעלן ביי די ליכט און זאגן "שלום עליכם" וכו', און "בואכם לשלום" וכו', צו באגריסן די מלאכים וואס קומען אינאיינעם מיטן איד פון שוהל. די דריי מאל וואס מען זאגט, איז קעגן די דריי זאכן וואס די מלאכים געפינען ווען זיי קומען אהיים פון שוהל, נר דלוק, שלחן ערוך און מיטה מצעת.
די ערשטע מקור איז געווען צו זאגן בלויז די ערשטע צוויי פזמונים, שלום און בואכם, און מען זאגט עס ביי די ליכט. אין תיקוני שבת ווערט געברענגט דער מנהג, צולייגנדיג אז מען זאל אויך זאגן "ברכנו לשלום", "בשבתכם לשלום" און "בצאתכם לשלום".
ברכנו לשלום
צווישן גדולי ישראל געפינען מיר פקפוקים אויף דער "ברכנו לשלום", צוליב דעם וואס מיר טארן זיך נישט ווענדן צו די מלאכים נאך ברכות, מיר ווארטן אז בלויז דער באשעפער אליין זאל אונז בענטשן. טייל גדולי ישראל האבן זיך דעריבער מונע געווען פון צו זאגן דעם דאזיגן חרוז. דער יעב"ץ פלעגט זאגן בלויז די ערשטע צוויי חרוזים, אזוי ווי דער ערשטער מנהג איז געווען.
אנדערע פארענטפערן דאס, אז אונזער ביטע איז נישט אז די מלאכים זאלן אונז בענטשן, נאר וויבאלד מיר ווייסן אז דער אויבערשטער הייסט אז די מלאכים זאלן אונז בענטשן, אזוי ווי עס ווערט דערמאנט אין די גמרא, אז די מלאכים זאגן "לשבת הבא כן", בעטן מיר זיי אז זיי זאלן טון דעם רצון הבורא, און אונז טאקע בענטשן. אויף אזא אופן איז דאס מותר.
בשבתכם לשלום
ביי די ספרדים זאגן מען דעם חרוז "בשבתכם לשלום". דערמיט פארבעטן מיר די מלאכים זיך צו זעצן. עס זענען געווען מפקפקים דערויף, וויבאלד מלאכים זיצן נישט און שטענדיג זענען זיי אין א שטייענדיגע פאזיציע. ביי די אשכנזים האט מען טאקע דעריבער נישט געזאגט "בשבתכם".
אנדערע פארענטפערן דאס, אז מען מיינט נישט אז זיי זאלן זיך זעצן א ישיבה של ממש, אזוי ווי מיר זענען געוואוינט, נאר זיי זאלן זיך באקוועם מאכן וכו'. ווידער זענען דא וואס ערקלערן אז די כוונה איז פארקערט, "בשבתכם לשלום" - ווען איר קערט אייך צוריק צו אייער ארט, זאל עס זיין בשלום.
געוויסע האבן זיך געפירט צו זאגן "בשבתכם" גראד נאכן חרוז פון "בואכם" און פאר "ברכינו", אזוי אז נאך וואס די מלאכים זעצן זיך אראפ ביי אונז, זאלן זיי אונז בענטשן.
למעשה זאגט מען נישט ביי אונז אשכנזים דעם חרוז פון "בשבתכם".
בצאתכם לשלום
דער ארגינעלער נוסח איז "בצאתכם לשלום", ביי אשכנזים איז דאס געטוישט געווארן אויף "צאתכם לשלום". לכאורה שטעלט זיך די קושיא, ווי אזוי פארטרייבן מיר די מלאכים און פארבעטן זיי אוועקצוגיין? - לויטן נוסח פון "בצאתכם", איז דאס פארשטענדליך אז מיר שיקן נישט יעצט אוועק די מלאכים, נאר מיר זאגן אז ווען זיי גייען אוועק, זאל דאס זיין בשלום. אנדערע זאגן אז אויך דער נוסח "צאתכם" לשלום, מיינט דאס צו זאגן. א מיינונג איז פארהאן, אז מיר רעדן צו די וואכנדיגע מלאכים וואס לאזן אפ דעם איד אויף שבת, איבערגעבנדיג די שמירה פאר די שבת'דיגע מלאכים.
עס זענען אבער דא וואס זאגן אז יא, מיר שיקן אוועק די מלאכים, מיינענדיג דערמיט ארויסצוברענגען, אז ביז יעצט האט מען טאקע גערעדט צו די מלאכים, אבער די אנדערע עבודות פון ליל שבת-קודש, איז בלתי לה' לבדו, און מיר טוען גארנישט פאר די מלאכים זעלבסט.
התנגדות נגד שלום עליכם
עס זענען געווען אזעלכע וואס האבן נישט געזאגט קיין שלום-עליכם, צי דערפאר וואס מיר גרויסן זיך נישט אז מלאכים גייען מיט אונז מיט, עיי' ערך התכבדו מכובדים, אדער צוליב דעם וואס מיר רעדן נישט צו קיין מלאכים, נאר בלויז צום באשעפער. עס איז באקאנט אז דער חתם-סופר פלעגט נישט זאגן קיין שלום-עליכם. ווידער דער מהר"ם שיק, דער גרויסער תלמיד פון חתם-סופר שרייבט, אז זיכער האט דאס זיין רבי געזאגט, ער האט נישט מבטל געווען א מנהג ישראל, אבער נישט הויך און ברבים. לויט אנדערע עדות, האט דאס דער מהר"ם שי"ק זעלבסט נישט געזאגט.
אויך דער חפץ-חיים פלעגט דאס נישט זאגן, נישט אויפצוהאלטן דעם עולם פון עסן די סעודה. בלויז נאך די סעודה האט ער געזאגט דעם ערשטן חרוז פון שלום עליכם.
ווער עס האט עפעס וואס מוסיף צו זיין, איז מער ווי ווילקאמען.
די ערשטע מקור פון שלום עליכם, איז ארום 700 יאר צוריק. דארט ווערט געברענגט אז ווען מען קומט אהיים פון שוהל זאל מען זיך אוועקשטעלן ביי די ליכט און זאגן "שלום עליכם" וכו', און "בואכם לשלום" וכו', צו באגריסן די מלאכים וואס קומען אינאיינעם מיטן איד פון שוהל. די דריי מאל וואס מען זאגט, איז קעגן די דריי זאכן וואס די מלאכים געפינען ווען זיי קומען אהיים פון שוהל, נר דלוק, שלחן ערוך און מיטה מצעת.
די ערשטע מקור איז געווען צו זאגן בלויז די ערשטע צוויי פזמונים, שלום און בואכם, און מען זאגט עס ביי די ליכט. אין תיקוני שבת ווערט געברענגט דער מנהג, צולייגנדיג אז מען זאל אויך זאגן "ברכנו לשלום", "בשבתכם לשלום" און "בצאתכם לשלום".
ברכנו לשלום
צווישן גדולי ישראל געפינען מיר פקפוקים אויף דער "ברכנו לשלום", צוליב דעם וואס מיר טארן זיך נישט ווענדן צו די מלאכים נאך ברכות, מיר ווארטן אז בלויז דער באשעפער אליין זאל אונז בענטשן. טייל גדולי ישראל האבן זיך דעריבער מונע געווען פון צו זאגן דעם דאזיגן חרוז. דער יעב"ץ פלעגט זאגן בלויז די ערשטע צוויי חרוזים, אזוי ווי דער ערשטער מנהג איז געווען.
אנדערע פארענטפערן דאס, אז אונזער ביטע איז נישט אז די מלאכים זאלן אונז בענטשן, נאר וויבאלד מיר ווייסן אז דער אויבערשטער הייסט אז די מלאכים זאלן אונז בענטשן, אזוי ווי עס ווערט דערמאנט אין די גמרא, אז די מלאכים זאגן "לשבת הבא כן", בעטן מיר זיי אז זיי זאלן טון דעם רצון הבורא, און אונז טאקע בענטשן. אויף אזא אופן איז דאס מותר.
בשבתכם לשלום
ביי די ספרדים זאגן מען דעם חרוז "בשבתכם לשלום". דערמיט פארבעטן מיר די מלאכים זיך צו זעצן. עס זענען געווען מפקפקים דערויף, וויבאלד מלאכים זיצן נישט און שטענדיג זענען זיי אין א שטייענדיגע פאזיציע. ביי די אשכנזים האט מען טאקע דעריבער נישט געזאגט "בשבתכם".
אנדערע פארענטפערן דאס, אז מען מיינט נישט אז זיי זאלן זיך זעצן א ישיבה של ממש, אזוי ווי מיר זענען געוואוינט, נאר זיי זאלן זיך באקוועם מאכן וכו'. ווידער זענען דא וואס ערקלערן אז די כוונה איז פארקערט, "בשבתכם לשלום" - ווען איר קערט אייך צוריק צו אייער ארט, זאל עס זיין בשלום.
געוויסע האבן זיך געפירט צו זאגן "בשבתכם" גראד נאכן חרוז פון "בואכם" און פאר "ברכינו", אזוי אז נאך וואס די מלאכים זעצן זיך אראפ ביי אונז, זאלן זיי אונז בענטשן.
למעשה זאגט מען נישט ביי אונז אשכנזים דעם חרוז פון "בשבתכם".
בצאתכם לשלום
דער ארגינעלער נוסח איז "בצאתכם לשלום", ביי אשכנזים איז דאס געטוישט געווארן אויף "צאתכם לשלום". לכאורה שטעלט זיך די קושיא, ווי אזוי פארטרייבן מיר די מלאכים און פארבעטן זיי אוועקצוגיין? - לויטן נוסח פון "בצאתכם", איז דאס פארשטענדליך אז מיר שיקן נישט יעצט אוועק די מלאכים, נאר מיר זאגן אז ווען זיי גייען אוועק, זאל דאס זיין בשלום. אנדערע זאגן אז אויך דער נוסח "צאתכם" לשלום, מיינט דאס צו זאגן. א מיינונג איז פארהאן, אז מיר רעדן צו די וואכנדיגע מלאכים וואס לאזן אפ דעם איד אויף שבת, איבערגעבנדיג די שמירה פאר די שבת'דיגע מלאכים.
עס זענען אבער דא וואס זאגן אז יא, מיר שיקן אוועק די מלאכים, מיינענדיג דערמיט ארויסצוברענגען, אז ביז יעצט האט מען טאקע גערעדט צו די מלאכים, אבער די אנדערע עבודות פון ליל שבת-קודש, איז בלתי לה' לבדו, און מיר טוען גארנישט פאר די מלאכים זעלבסט.
התנגדות נגד שלום עליכם
עס זענען געווען אזעלכע וואס האבן נישט געזאגט קיין שלום-עליכם, צי דערפאר וואס מיר גרויסן זיך נישט אז מלאכים גייען מיט אונז מיט, עיי' ערך התכבדו מכובדים, אדער צוליב דעם וואס מיר רעדן נישט צו קיין מלאכים, נאר בלויז צום באשעפער. עס איז באקאנט אז דער חתם-סופר פלעגט נישט זאגן קיין שלום-עליכם. ווידער דער מהר"ם שיק, דער גרויסער תלמיד פון חתם-סופר שרייבט, אז זיכער האט דאס זיין רבי געזאגט, ער האט נישט מבטל געווען א מנהג ישראל, אבער נישט הויך און ברבים. לויט אנדערע עדות, האט דאס דער מהר"ם שי"ק זעלבסט נישט געזאגט.
אויך דער חפץ-חיים פלעגט דאס נישט זאגן, נישט אויפצוהאלטן דעם עולם פון עסן די סעודה. בלויז נאך די סעודה האט ער געזאגט דעם ערשטן חרוז פון שלום עליכם.
ווער עס האט עפעס וואס מוסיף צו זיין, איז מער ווי ווילקאמען.