אידישע וועלט פארומס

קלמי קאהן האט געשריבן:

ווארט! ווארט! ער קומט! ער קומט!,
ער קומט נישט! ער קומט נישט!, האבן די קינדער פון זיין כתה צוריק געשריגן, און זיי זענען טאקע געווען גערעכט די באס האט פארמאכט די טיר און ווייטער געפארן צום חדר.

ר' נחמי' געלב האט זיך געגעבן א שאר אריין מיטן טלית אזוי פאר ברכי, אונטער גערוקט צוויי טישוס אונטערן סידור זיך אויס געקלארט די שטום בענדער און אנגעפאנגען מה טובי, די הכנות פארן, אין אינמיטן, אין נאכן דאווענען, האט פארנומען ביי אים א שטארקע פלאץ, מיט די ריכטיגע סאטמארע מסורה פלעגט ער אפרעכטן לאנגע תיקונים ביז ער איז גרייט געווארן אנצופאנגן די קלאס, ענדליך בערך א האלבע שעה נאך פרישטאג איז ער אריינגעקומען, אויב עס האט גענומען צו לאנג פלעגט ר' מיכל וואלף אריינגעקומען אין אנגעהויבן פארלערנעןן חומש רש"י, אבער די עולם האט זיך ליידער נישט צוגעהערט, ווייל חומש רש"י איז געווען ר' נחמי'ס עיקר עקספערטיז, און יעדע מינוט האט זיך געלוינט צו ווארטן אויף זיינע קלארע שיעורים, מען האט זיך איינגעהאנדעלט פאלדער'ס מיט (לואָס ליף) לויזע בלעטער פאפיר, און מען נאך געשריבן מיט דארשט וואס ר' נחמי' האט נאך געזאגט פון גור אריה, מאירי, ועוד מפרשים, שפעטער ביי ריסעס האט די עולם אויסגעטוישט פאלדער'ס און זיך געשריבן הסכמות איינער פארן צווייטן, יעדער איינער האט פארמאגט א רבנות פאסטן פאר די דאזיגע הסכמות. די מער פראפעסיאנאלע קינדער האבן געהאט פרינטעט לעדער העד'ס מיט רבנישע זיגלען, די אנדערע האבן זיך געמוזט באגיין מיט א טוישער זיגל, די גאר פשוטע האבן אלעס געשריבן מיט די הענט.

שפעטער סוף וואך האבן די טאלאנטפולע קינדער צוזאם גענומען זייערע געשרייבאכצער, און ארויס געגעבן גליונות, פארשטייט זיך באצירט מיט לאגאס און גראפיקס.

ביי מזרח צפון ווינקל פון קלאס איז געווען א רער דערנאך א שראנק (אזוי האב איך בקבלה פון די סדרה צעטל, שראנק נישט שאנק), צווישן דעם רער אזוי אויפן שראנק איז געווען כל מיני מודעות וואס די קינדער האבן זיך באנוצט צו לאזן וויסן זייערע חברים אז ביי אים קען מען באקריגן א סולם פאר אכט סענט (מער איבער דעם שפעטער) אדער אז מען האט געעפנט א ספרים בינדעריי א.דג.

דער אויבנדערמאנטער רער איז געלאפן אויף אראפ צו די כתה פון ר' יואל טעלער, אין אז א קינד האט געשפירט פאר וויכטיג צו מאכן אינטן לעבעדיג האט ער עס אנגעפאנגען שאקלן, איינמאל אזוי אינמיטן שאקלן האט ר' אברהם יענקל פארהערט די אונטערשטע כתה, ער איז ארויף געלאפן אויבן געכאפט דעם באגאבונט רויט האנטיג פיין מכבד געווען און ביי דעם האט זיך עס גענדיגט,

שטעלפארטרעטער פלעגן אפט קומען פאר לענגערע צייט אפשניטן ביי אונז, נעבעך פאר דעם אינגערמאן וואס האט באשלאסן איבערצולאזן כולל צו אויספרובירן אויב דאס מלומדות איז געאייגענט פאר אים, אונזער כתה איז שוין געווען אויף לויזע שרויפן אזוי אויך, יעצט האט מען נאר צוגעלייגט אויל צום פייער, צו איז דאס געווען ווען איינער האט אינטער געלייגט א פראש אינטער א צווייטן'ס באנק, אדער אנגעפילט די כתה מיט היישעריקן, איינער האט אראפ גענידערט דאס בענקל ביז אינטן אין ארויף געלייגט א בערעלע, א צווייטער האט אן אנדערער מאל צוטיילט דאס בענקל און צווייען, צוריק געשטעלט אויפן פלאץ כאילו דא וואלט גארנישט געווען, ר' אברהם יענקל איז דערנאך אריינגעקומען פארהערן ער האט זיך ארויף געזעצט אויפן בענקל, ער האט זיך כמעט אינגאנצן איבערגעדרייעט ווען ער וואלט זיך ווען נישט געכאפט ביים וואנט.

בכלל איז דאס בענקל געווען ר' נחמי'ס מעטאד פון טראנספארטאציע, א ווילדע שטופ געגעבן מיט די פיס און געפלויגן ביז די אנדערע עק כתה, אין מכבד געווען דאס באדערפינדיגער, ביז איין חכם האט געהאט גענוג און האט אפגעטון איטליכע רעדער און אזוי פארשטייטערט דאס פלי-בענקל.

איינע פון ר'נחמי'ס פילע טאלאנטן איז געווען, אויפלעבן אלטע סאטמארע ניגונים וואס אפילו בשעתו ווען עס איז פארפאסט געווארן איז עס געווען אומפאפולער, ער האט פארמאגט א אלטע טעיפריקאדער מיט װאס ער האט פארגעשפילט, א חסוף פאר חנוכה, די ארגינעלע וועג פון די נענועים ניגון, ברוך אלוקני מיט פיר פעלער, א מארש אז ווען די סאלדאטן וואלטן עס ווען געזינגען וואלטן זיי זיך אויסגעגליטשט, אויפן באס צו א טריפ האט ער פאר די מער נייגעריגע אויסגעלערנט א ניגון וואס מען האט געזינגען פארן קריג אינדערהיים .

נאך אלעם איז רבי נחמיה געווען פון די בעסטע צייטן אין חדר, אסאך האט מען קונה געווען ביי אים, אוי איך וואלט צוריקגעגאנגען אין חדר נאר צו אים.

קלמי קאהן האט געשריבן:

רבי ליפא וואלנער ער האט געהאט מעשיות פון די עשרת השבטים ,און מיליטער, עס איז געווען א געשמאקע מצב אין זיין כתה, אויך האט ער געהאט א סדר פון פארהערן פאר די פארהער, יעדע אינגל באזינדער,

קלמי קאהן האט געשריבן:

ווארט! ווארט! ער קומט! ער קומט!,
ער קומט נישט! ער קומט נישט!, האבן די קינדער פון זיין כתה צוריק געשריגן, און זיי זענען טאקע געווען גערעכט די באס האט פארמאכט די טיר און ווייטער געפארן צום חדר.

ר' נחמי' געלב האט זיך געגעבן א שאר אריין מיטן טלית אזוי פאר ברכו, אונטער גערוקט צוויי טישוס אונטערן סידור זיך אויס געקלארט די שטום בענדער און אנגעפאנגען מה טובו, די הכנות פארן, און אינמיטן, און נאכן דאווענען, האט פארנומען ביי אים א שטארקע פלאץ, מיט די ריכטיגע סאטמארע מסורה פלעגט ער אפרעכטן לאנגע תיקונים ביז ער איז גרייט געווארן אנצופאנגן די קלאס, ענדליך בערך א האלבע שעה נאך פרישטאג איז ער אריינגעקומען, אויב עס האט גענומען צו לאנג פלעגט ר' מיכל וואלף אריינגעקומען אין אנגעהויבן פארלערנען חומש רש"י, אבער דער עולם האט זיך ליידער נישט צוגעהערט, ווייל חומש רש"י איז געווען ר' נחמי'ס עיקר עקספערטיז, און יעדע מינוט האט זיך געלוינט צו ווארטן אויף זיינע קלארע שיעורים, מען האט זיך איינגעהאנדעלט פאלדער'ס מיט (לואָס ליף) לויזע בלעטער פאפיר, און מען האט נאכגעשריבן מיט דארשט וואס ר' נחמי' האט נאך געזאגט פון גור אריה, מאירי, ועוד מפרשים, שפעטער ביי ריסעס האט דער עולם אויסגעטוישט פאלדער'ס און זיך געשריבן הסכמות איינער פארן צווייטן, יעדער איינער האט פארמאגט א רבנות פאסטן פאר די דאזיגע הסכמות. די מער פראפעסיאנאלע קינדער האבן געהאט פרינטעט לעדער העד'ס מיט רבנישע זיגלען, די אנדערע האבן זיך געמוזט באגיין מיט א טוישער זיגל, די גאר פשוטע האבן אלעס געשריבן מיט די הענט.

שפעטער סוף וואך האבן די טאלאנטפולע קינדער צוזאם גענומען זייערע געשרייבאכצער, און ארויס געגעבן גליונות, פארשטייט זיך באצירט מיט לאגאס און גראפיקס.

ביי מזרח צפון ווינקל פון קלאס איז געווען א רער דערנאך א שראנק (אזוי האב איך בקבלה פון די סדרה צעטל, שראנק נישט שאנק), צווישן דעם רער אזוי אויפן שראנק איז געווען כל מיני מודעות וואס די קינדער האבן זיך באנוצט צו לאזן וויסן זייערע חברים אז ביי אים קען מען באקריגן א סולם פאר אכט סענט (מער איבער דעם שפעטער) אדער אז מען האט געעפנט א ספרים בינדעריי א.דג.

דער אויבנדערמאנטער רער איז געלאפן אויף אראפ צו די כתה פון ר' יואל טעלער, אין אז א קינד האט געשפירט פאר וויכטיג צו מאכן אינטן לעבעדיג האט ער עס אנגעפאנגען שאקלן, איינמאל אזוי אינמיטן שאקלן האט ר' אברהם יענקל פארהערט די אונטערשטע כתה, ער איז ארויף געלאפן אויבן געכאפט דעם באגאבונד רויט האנטיג פיין מכבד געווען און ביי דעם האט זיך עס גענדיגט.

שטעלפארטרעטער פלעגן אפט קומען פאר לענגערע צייט אפשניטן ביי אונז, נעבעך פאר דעם אינגערמאן וואס האט באשלאסן איבערצולאזן כולל צו אויספרובירן אויב דאס מלומדות איז געאייגענט פאר אים. אונזער כתה איז שוין געווען אויף לויזע שרויפן אזוי אויך, יעצט האט מען נאר צוגעלייגט אויל צום פייער, צו איז דאס געווען ווען איינער האט אונטער געלייגט א פראש אונטער א צווייטן'ס באנק, אדער אנגעפילט די כתה מיט היישעריקן. איינער האט אראפ גענידערט דאס בענקל ביז אונטן און ארויף געלייגט א בערעלע, א צווייטער האט אן אנדערער מאל צוטיילט דאס בענקל און צווייען, צוריק געשטעלט אויפן פלאץ כאילו דא וואלט גארנישט געווען, ר' אברהם יענקל איז דערנאך אריינגעקומען פארהערן ער האט זיך ארויף געזעצט אויפן בענקל, ער האט זיך כמעט אינגאנצן איבערגעדרייעט ווען ער וואלט זיך ווען נישט געכאפט ביים וואנט.

בכלל איז דאס בענקל געווען ר' נחמי'ס מעטאד פון טראנספארטאציע, א ווילדע שטופ געגעבן מיט די פיס און געפלויגן ביז די אנדערע עק כתה, אין מכבד געווען דאס באדערפינדיגער, ביז איין חכם האט געהאט גענוג און האט אפגעטון עטליכע רעדער און אזוי פארשטייטערט דאס פלי-בענקל.

איינע פון ר' נחמי'ס פילע טאלאנטן איז געווען, אויפלעבן אלטע סאטמארע ניגונים וואס אפילו בשעתו ווען עס איז פארפאסט געווארן איז עס געווען אומפאפולער, ער האט פארמאגט א אלטע טעיפריקאדער מיט װאס ער האט פארגעשפילט, א חשוף פאר חנוכה, די ארגינעלע וועג פון די נענועים ניגון, ברוך אלוקני מיט פיר פעלער, א מארש אז ווען די סאלדאטן וואלטן עס ווען געזינגען וואלטן זיי זיך אויסגעגליטשט, אויפן באס צו א טריפ האט ער פאר די מער נייגעריגע אויסגעלערנט א ניגון וואס מען האט געזינגען פארן קריג אינדערהיים .

נאך אלעם איז רבי נחמיה געווען פון די בעסטע צייטן אין חדר, אסאך האט מען קונה געווען ביי אים, אוי איך וואלט צוריקגעגאנגען אין חדר נאר צו אים.

געווען האט געשריבן:

ביטערע טראפ האט געשריבן:

געווען האט געשריבן:

קלמי קאהן האט געשריבן:

ביטערע טראפ האט געשריבן:

נישטא וואס צוצולייגן

רבי מענדל טארעם, די כתה ב' מלמד, מיט זיינע פישקעס אין חדר, זיינע מעשיות פון איסטנבול... זיין כתה פלעגט גיין מיט גרויסע קאפלעך און ציצית אינדרויסען, ער פלעגט פארציילן די מעשה פון יוסף מוקיר שבת מיט די קוטשמע, און עס דערנאך ווארפן אין די מיסט...

ווי קאנסטו פארגעסן פון זיינע הכנסת אורחים'ס מיט די פינאט-באדער ברויט פרשת וירא...??

ווי אויך דא וואוינט א איד און מיט א פלאם פייער איז ער ארויף געטאנצן אויפן טיש.

פעפער האב איך ליב דער באשעפער האב איך ליב (ליפא שמעלצער האט זיכער גענומען די ניגון פון אים)

און אוודאי נישט פארגעסן די גאלדענע ראזשינקען נאכן טאנצן אוי אוי אוי שבת פרייטאג פארן אהיימפארן...

קלמי קאהן האט געשריבן:

די טיפול מיוחד טרעילאר פון אינדרויסען, מער איבער דעם קוקט צוריק פריער,

טעוועליך האט געשריבן:

קלמי קאהן האט געשריבן:

די טיפול מיוחד טרעילאר פון אינדרויסען, מער איבער דעם קוקט צוריק פריער,

נעבן די נירסערי בילדינג?

קלמי קאהן האט געשריבן:

קלמי קאהן האט געשריבן:

רבי ליפא וואלנער ער האט געהאט מעשיות פון די עשרת השבטים ,און מיליטער, עס איז געווען א געשמאקע מצב אין זיין כתה, אויך האט ער געהאט א סדר פון פארהערן פאר די פארהער, יעדע אינגל באזינדער,

די טיר געט זיך א מאך אויף, קינדער פליען אריין, די רבי קומט! די רבי קומט! א מינוט שפעטער עפענט זיך די טיר מיט א געזאנג: שיעעעור המעלות בשוב השששם,רבי ליפא שפאנט אריין זינגעדיג אין כתה, ברוך הבא צו די געשמאקע כתה פון רבי ליפא וואלנער, א חסיד פון שארמאשע רב זצ"ל, ער פלעגט כסדר רעדן פון אים אין קלאס..

אביונה האט געשריבן:

קלמי קאהן האט געשריבן:

קלמי קאהן האט געשריבן:

רבי ליפא וואלנער ער האט געהאט מעשיות פון די עשרת השבטים ,און מיליטער, עס איז געווען א געשמאקע מצב אין זיין כתה, אויך האט ער געהאט א סדר פון פארהערן פאר די פארהער, יעדע אינגל באזינדער,

די טיר געט זיך א מאך אויף, קינדער פליען אריין, די רבי קומט! די רבי קומט! א מינוט שפעטער עפענט זיך די טיר מיט א געזאנג: שיעעעור המעלות בשוב השששם,רבי ליפא שפאנט אריין זינגעדיג אין כתה, ברוך הבא צו די געשמאקע כתה פון רבי ליפא וואלנער, א חסיד פון שארמאשע רב זצ"ל, ער פלעגט כסדר רעדן פון אים אין קלאס..

אן אייניקל פון שארמאשער רב זצ"ל כצ"ל

קליגער מענטש האט געשריבן:

ווער געדענקט דאס

קלמי קאהן האט געשריבן:

קליגער מענטש האט געשריבן:

ווער געדענקט דאס

רבי יואל ווייס פלעגט ארומגיין אין די קלאסן נעמען די "איינטריט קארטלעך".. ער פלעגט אויך אנפירען די אינגערע קינדער ביים ארויפגיין אויף די באסעס, אלעס מיט זיין קוטשמע בשעת די אויערנשיצער פון די קוטשמע איז אראפגעמאכט, מיר פלעגט ווינדערן וואס די שטיקל איז געמאכט פאר..

איינער שיקט מיר א אימעיל האט געשריבן:

א גוטן,
ראשית כל וויל איך מיר באדאנקען פאר דיינע הערליכע באשרייבונגען און פאר די זיסע זיכרונות וואס די ברענגסט מיר ארויף און נאך מיט א געשמאקע רייכע שפראך אלץ איינער וואס האט געלערנט דארט א יאר אינטער דיר טרעף איך זיך מיט כמעט אלע דיינע זיכרונות, ווי אויך אין ישובה קטנה, כה לחי.

ס'איז נאך דא אסאך אסאך וואס צו שרייבן א שטייגער ווי יואלי וואלדמאן אלץ מעניזשער און וואכאוי וואס אויף אים איז די מוסדות געשטאנען, ווי אויך דאס אז יעדעס מאל וואס איינער האט געדארפט מנין צו איבערבעטן א נפטר פונעם ארטיגען ביה''ח (אזאך וואס האט זיך מער ווי איינמאל געמאכט…) האט מען גערופן די כיתה ט' בחורים, אויך דערמאן איך זיך יעצט פון ר' מנשה בירנבוים'ס לווי', און מאנטאווידעא רב'ס לווי' וואס מען איז געבליבען און חדר ביז ארום 6'ע (אויב איך געדענק גוט) ביז ווען די מטה איז ענדליך אנגעקומען,

און אז מען שרייבט שוין פון מאנטאווידעא רב ווי קען מען פארגעסן די געהויבענע באזוכן פונעם רב, עכ''פ וואס איך געדענק ווי ער האט געפראוועט אין לאנטש רום פון די ציגל בילדינג און דערנאך זענען מיר אלע אריבער און באקומען א טרויבעלע עס איז ציגעגאנגען בערך אזוי, די רב איז שוין געווען זייער שוואך און ער איז געזעצן שיף אנגעלאנט ווען פון אינטער אים זענען געשטאנען א שיינע צאל אידן וויירשיינליך גבאים און בני משפחה און מען איז אדורך געגאנגען אין א צושטיפטע אפיציעל גראדע שורה קימענדיג פון לינקס צו רעכטס און ר' מיכל וואלף איז געשטאנען אויף די רעכטע זייט און געטריבן ''נו נו נישט זיך שטופן…'' און בשעת מעשה ווען די רב האט געהאלטען אינמיטען נעמען אזוי שטאטערהייט איין טרויב האט ר' מיכל וואלף אריין געשטופט אין זיין האנט 5 שטיק און נאך פאר די רב האט געכאפט וואס דא גייט פאר איז שוין די נעקסטע 5 געווען אין זיין האנט אזוי איז עס געפארן ווי א באן בשעת ווען אונז כאפן אפילו נישט וואס דא גייט פאר. אזוי איז דא אסאך זיסע זיכרונות.
עכ''פ וויל איך דיר בעטן ביטע זיי ממשיך ווייל אסאך אידן זענען זיך מחי' און ווארטן שוין ארויס אויף דעם.

איך שרייב אייך דא וויבאלד איך בין נישט איינגעשריבן אין ivelt הצלחה מרובה.

טעוועליך האט געשריבן:

קלמי קאהן האט געשריבן:

קליגער מענטש האט געשריבן:

ווער געדענקט דאס

רבי יואל ווייס פלעגט ארומגיין אין די קלאסן נעמען די "איינטריט קארטלעך".. ער פלעגט אויך אנפירען די אינגערע קינדער ביים ארויפגיין אויף די באסעס, אלעס מיט זיין קוטשמע בשעת די אויערנשיצער פון די קוטשמע איז אראפגעמאכט, מיר פלעגט ווינדערן וואס די שטיקל איז געמאכט פאר..

ווען מען פלעגט אויטיילן און חדר די בריוון פאר די עלטערן בנוגע שכר לימוד....

קלמי קאהן האט געשריבן:

טעוועליך האט געשריבן:

קלמי קאהן האט געשריבן:

קליגער מענטש האט געשריבן:

ווער געדענקט דאס

רבי יואל ווייס פלעגט ארומגיין אין די קלאסן נעמען די "איינטריט קארטלעך".. ער פלעגט אויך אנפירען די אינגערע קינדער ביים ארויפגיין אויף די באסעס, אלעס מיט זיין קוטשמע בשעת די אויערנשיצער פון די קוטשמע איז אראפגעמאכט, מיר פלעגט ווינדערן וואס די שטיקל איז געמאכט פאר..

ווען מען פלעגט אויטיילן און חדר די בריוון פאר די עלטערן בנוגע שכר לימוד....

עס ליגט מיר אין קאפ ווען מען האט אויפגענומען רבי.. בראווער פאר שכר לימוד.

קלמי קאהן האט געשריבן:

די נערסערי בילדינג כהיום.
אויף רעכטס פלעגט זיין די חמלה ואמונה טרעילאר און די בוטשער טרעילער,
דארט ווי די באס איז געפארקט פלעגט זיין די סענד באקס.

jay האט געשריבן:

קלמי קאהן האט געשריבן:

די נערסערי בילדינג כהיום.
אויף רעכטס פלעגט זיין די חמלה ואמונה טרעילאר און די בוטשער טרעילער,
דארט ווי די באס איז געפארקט פלעגט זיין די סענד באקס.

שוין לאנג נישט די נערסערי