Re: מייסטער ארטיקל איבער די היסטאריע פון חסיד'ישע נגינה - שטיבל אויסגאבע פרשת מקץ און ויגש תשפ"ג
די ניגון וואס שטייט אז עס איז פון הרה"ק בעל קדושת אהרן איז נישט קיין ניגון פון תפארת שלמה?
דריטע פון דריי ארטיקלען (צווייטע טייל פון דריי אדער פיר)
דער ארטיקל - ח"ב שפאציר ארום די חסיד'ישע הויפן
לינק צים פי די עף פינעם שטיבל אויסגאבע
גור - [פרשיסחא און קאצק]
די גרויסע וועלט פון גורער נגינה האט שוין געזען איר יסוד נאך אין די צייטן פון הייליגן קאצקער זי"ע און זיין רבי דער הייליגער רבי ר' בונם פון פרשיסחא זי"ע. טראץ וואס די ניגונים פון יענער תקופה, אזוי אויך אין דער תקופה פון הייליגן חידושי הרי"ם זי"ע און הייליגן שפת אמת זי"ע, זענען נישט געווען די סארט 'בנינים' ווי אין דער שפעטערער גורער תקופה וואס האט ווי א מאסיווע כוואליע געשאפן א גענצליך נייע מעכטיגע וועלט פון נגינה - איז אבער דער יסוד שוין געווען דעמאלט. ביים רבי ר' בונם און ביים קאצקער זענען שוין געווען קלאסישע, קאמפליצירטע ניגונים וואס מ'האט גענומען פון דא און פון דארט. עס איז באקאנט דער דערהויבענער חסיד רבי הירש פארצאווער ז"ל וואס האט געדינט אלס בעל תפלה אין די הויפן, ווי אויך שפעטער ביים חידושי הרי"ם. ר' הירש האט פארפאסט צענדליגער ניגונים, וואס פון דעם זענען פארבליבן היינט אין גור עטליכע און צוואנציג. ר' הירש האט פארפאסט שטייטע מח ניגונים, שנעלע טאנץ ניגונים און עטליכע וואלסן און מארשן.
פון די יארן ביז'ן אמרי אמת זי"ע זענען פארבליבן ארום 50 ניגונים. טייל גורער הקפה ניגונים זענען נאך מיוחס צום הויף פון רבי ר' בונם, און ס'זענען דא וואס זענען זיי נאך מייחס צום הויף פון הייליגן חוזה פון לובלין זי"ע.
אין דער תקופה פונעם חידושי הרי"ם און דער שפת אמת, האט זיך שוין אנגעהויבן פארברייטערן די גורער נגינה-וועלט. די ניגונים זענען ווי א יאר שפעטער געווארן רייכער און רייכער, דער חידושי הרי"ם האט געבעטן מ'זאל מאכן נייע ניגונים יעדעס יאר. מ'קען משער זיין, אז צוליב וואס למעשה איז דער דרך אין קאצק און גור נישט געווען צו מאכן קיין באזונדערע עסק ארום גארנישט וואס איז נישט עבודת השם ממש -האט מען נישט פארשריבן די ניגונים. און היות עס זענען יעדעס יאר געשאפן געווארן פרישע, זענען די אלטע ניגונים פארגעסן געווארן.
ווען הרה"ק בעל אמרי אמת מגור זי"ע האט איבערגענומען דעם כס האדמורו"ת, האט זיך צעוואקסן און צעבליט דאס גורער נגינה-פעלד אויף א פארנעם וואס די חסיד'ישע וועלט האט נישט געזען אין ערגעץ אנדערש אירס גלייכן. די גורער ניגונים זענען גאר שטארק געבויט אויף פירוש המלות, און זענען אפט בכלל נישט אין שפאן מיט דער אלגעמיינער חסיד'ישער נגינה-וועלט. די לאנגע גורער יצירות זענען אויף א וועג געבויט ווי חזנות שטיקלעך, נאר אסאך מער גאונ'יש און טיפער אין פירוש המלות.
עס זענען ארויסגעוואקסן נגינה לייבן אינעם גורער הויף וואס האבן אריינגעארבעט מיט'ן שאפן אלע סארט ניגונים וואס עקזיסטירן נאר. און 'אלע' מיינט 'אלע'; פון די שווערסטע 14 פעלערדיגע 'אקדמות' בנינים , ביז צו די פרייליכע 'היום תאמצנו'ס' און 'שושנת יעקב' ; 'לכה דודי' און 'תתקבל' מארשן, קלאסישע 'כי אנו עמיך' וואלסן , הערליכע 'קל אדון'ס' און 'קל מלך'ס' , הארציגע 'זכרנו לחיים'ס' , ווארעמע 'היה עם פיפיות'ער' , געגועימ'דיגע 'אנא השם'ס' , אא"וו. אלעס אבער אויפ'ן אייגנארטיגן גורער שניט. בנוסף לזה, איז פאר יעדער שמחה אין רבינ'ס שטוב געשאפן געווארן עטליכע פרייליכע טאנץ ניגונים . עס זענען געשאפן געווארן יאר יערליך איבער 30 נייע ניגונים פונעם שענסטן סארט, צומאל איבער 40 און 50.
דער חסיד ר' קלמן יונה ערליך ע"האיז געווען דער הויפט פארפאסער פון ניגונים ביים הייליגן שפת אמת און נאכדעם ביים אמרי אמת, ביז אין די שפעטע תר"פ יארן. נאך וואס ר' קלמן יונה האט אויפגעהערט צו פארפאסן נייע ניגונים האט ר' יענקל תלמוד אנגעהויבן שאפן נייע ניגונים.
א גאר באקאנטער פיגור אין יענע יארן, איז דער חסיד ר' ישראל סאבינער ע"הפון לאדזש. ער האט פארפאסט זיינע ניגונים אין זיין היימשטאט לאדזש, און ווען ער איז געקומען צום רבי'ן דורכאויס'ן יאר האט ער מיטגעברענגט די ניגונים . אין דער צווייטער העלפט תר"צ יארן איז, אויפ'ן באפעל פונעם רבי'ן, דער עיקר פארפאסער געווען דער חסיד ר' אלחנן קאמינער ע"ה. אויך איז באקאנט דער חסיד ר' העניך ליכטנשטיין ע"ה, וואס האט פארפאסט ניגונים אין איינער פון די גורער שטיבלעך אין לאדזש. אין די שפעטערע יארן נאך דער קריג האט מען אפירגענומען פון זיינע ניגונים און זיי באנייט אינעם גורער הויף.
אין גור איז אונטערגעקומען א בוך פון נאטן פונעם באקאנטן חזן ר' ניסי בעלזערוועלכער איז שפעטער געווען חזן אין קעשינוב, אין גור האט ער טאקע געטראגן דעם נאמען ר' ניסן קעשינובער. דאס בוך פון נאטן האט מען אין גור אויסגעזונגען און באנייט ימים נוראים און שבועות תרצ"ה. אנדערע ניגונים פון דעם בוך האט ר' יענקל תלמוד שוין געניצט אין די יארן בעפאר דעם.
ר' יעקב תלמוד ע"ה
איינער פון די אנגעזעענסטע נעמען אין דער וועלט פון חסיד'ישער נגינה איז דער באקאנטער חסיד ר' יעקב תלמוד, וואס האט געהאט דאס גרעסטע און שטערקסטע ווארט אין דער ענדלאזער גור'ער נגינה-וועלט. ר' יענקל האט שוין פארפאסט ניגונים אין גור אינדערהיים אין די תר"צ יארן, אבער האט בעיקר אויפגעשיינט ווען די ביטערע קריג האט זיך אונטערגערוקט אין פולין, חודש אלול אין יאר תרצ"ט. ר' יענקל וואס האט זיך שוין געפינען אין ארץ ישראל האט איבערגענומען דעם שבט הנגינה, נאכדעם וואס די טויערן פון פולין זענען געווארן פארשלאסן און דערביי דער צינור פון די מאסיווע גורער מלחינים פון פולין. ר' יענקל האט איבערגענומען די גורער נגינה אויף זיין אייגענער האנט און געוועלטיגט דערויף ביד תקיפה. ער האט פארפאסט אלע ניגונים אין גור פון ת"ש ביז צו זיין פטירה אין יאר תשכ"ד, עטליכע און צוואנציג ניגונים יעדעס יאר פון די אלע אויבנדערמאנטע סארטן. ר' יענקל'ס ניגונים זענען גאונ'יש און רייך, מייסטערהאפטיגע קאמפאזיציעס פון וואס נגינה ליבהאבער קענען זיך נישט גענוג זעטיגן.
בנוסף צו זיינע שווערע מערכות וואס ער האט געשאפן , האט ער פארפאסט אומצאליגע לייכטערע טאנץ ניגונים, און אזוי אויך וואלסן און מארשן. א גרויסער טייל פון זיינע ניגונים זענען געווארן וועלט-באקאנט. דער באקאנטער 'לא תבושי' פון ר' דוד ווערדיגער ע"ה, האט ר' יענקל פארפאסט אויף 'היום תאמצנו' אין יאר תשכ"א . איינער פון די אנדערע וועלט'ס טאנץ ניגונים וואס מ'זינגט אויך אפט אויף 'לא תבושי' , האט ר' יענקל פארפאסט אין יאר תש"ו צו דער חתונה פון האדמו"ר הפני מנחם מגור זצ"ל.
ווען ר' יענקל איז נפטר געווארן אין יאר תשכ"ד, האט זיך דער פלייץ פון גורער נגינה נישט אפגעשטעלט. זיינע תלמידים, וואס האבן אין משך פון אזויפיל יאר געהאט אזא רבי'ן, האבן ווייטער אנגעהאלטן דאס פארפאסן יאר יערליך די ניגונים. ר' לייבל גאלדקנופף ע"ה, דער עיקר ממלא מקום פון ר' יענקל אין די יארן נאך זיין פטירה, האט ווייטער רייך געמאכט דעם גורער נגינה-אוצר. ער האט אויך פארפאסט עטליכע ניגונים וואס זענען געווארן וועלט-באקאנט. זיין וואלס אויף 'כי אנו עמך' פון תשל"א , איז איינער פון די מערסט באניצטע 'קל אדון'ס' איבער דער וועלט.
גורער ניגונים ציילן זיך היינט קרוב צו צוויי טויזנט, אבער אז מ'באטראכט עס מיט א טיפערן בליק, זעט מען אז אין אנדערע פלעצער וואלטן די זעלבע ניגונים אויסגעמאכט ארום 5,000 ניגונים… ווארום יעדער פון די לאנגע יצירות, באשטייען פון א צאמשטעל פון עטליכע ניגונים. אין פאקט זענען אסאך ווארעמע וועלט'ס ניגונים, בלויז חלקים פון לענגערע גורער קאמפאזיציעס (צום ביישפיל: עס איז דא א גאר באקאנטער וועלט'ס ניגון וואס מאנכע זינגען אויף 'מי אדיר על הכל', אדער אויף 'היום הרת עולם' [אויף לחיים טיש, ימים נוראים] , ווי אויך אויפ'ן נאסטאלאגישן קינדער אלבום 'עוד יוסף חי' דאס 'מאמע רחל' ליד ["אוי, טייערע מאמע מיינער…"], וואס איז בלויז צוויי פעלער פון 'היה עם פיפיות' תשי"ח פון ר' יענקל תלמוד).
דאס מאדזשיצער נגינה-קעניגרייך
עס פעלן נישט אויס קיין לאנגע הקדמות, ניטאמאל קיין קורצע, איבער וואס מאדזשיץ האט מיט נגינה; מאדזשיץ איז אין אנדערע ווערטער 'נגינה'. קיין איין הויף האט נישט געהאט אזא נגינה אימפעריע ווי מאדזשיץ. אלע מאדזשיצער רבי'ס אן קיין אויסנאם האבן אנטיילגענומען אין דער עולם הנגינה, און געהאט א חלק אין דאס שאפן א מסכתא שלימה אין דער חסיד'ישער נגינה-וועלט. און נישט סתם א מסכתא, א בבא בתרא מסכתא…
די מאדזשיצער נגינה האט שוין געזען אירע קערלעך אין די צייטן פון הרה"ק ר' שמואל אליהו מזוואלין זי"עדער פאטער פונעם דברי ישראל זי"ע. עס זענען באקאנט איבער דער וועלט מורא'דיגע ניגונים וואס דער הייליגער זוואלינער רבי זי"ע האט פארפאסט, איינער פון זיי איז דער מורא'דיגער זוואלינער 'בני היכלא' ניגון וואס איז פון די שטערקסטע ניגוני התעוררות אין דער חסיד'ישער וועלט. אויך דער שווער פונעם דברי ישראל ר' חיים שאול פריעדמאן זצ"ל וואס איז געווען בעל תפלה אין קאזמיר (קאזמיר איז דער שורש פון מאדזשיץ; הרה"ק ר' יחזקאל מקאזמיר איז געווען דער טאטע פונעם זוואלינער זי"ע), האט פארפאסט ניגונים.
דברי ישראל זי"ע
הרה"ק בעל דברי ישראל ממאדזשיץ זי"ע, דער ערשטער אינעם מאדזשיצער גזע, איז לכאורה געווען דער גרעסטער נגינה פארפאסער פון צווישן די רבי'ס אין זיין דור. זיינע ניגונים זענען געווארן מפורסם איבער דער גאנצער וועלט, סיי לעבעדיגע טאנץ ניגונים און סיי ווארעמע ניגוני התעוררות . א שיינע פאר וועלט'ס ניגונים וואס מענטשן מיינען אז זיי זענען נאך פון אדם הראשון'ס צייטן(...) האט דער הייליגער דברי ישראל פארפאסט .
ר' בנצין שענקער ע"ה שרייבט אז דער דברי ישראל האט פארפאסט ארום 200 ניגונים. היינט איז פארבליבן פון די ניגונים וואס מ'ווייסט קראנט אז ס'איז פונעם דברי ישראל, עטוואס אונטער הונדערט ניגונים.
דער דברי ישראל איז שטארק מפורסם מיט זיין גאונ'ישן 'אזכרה הגדול' וואס באשטייט פון איבער דרייסיג פעלער. ער האט די קאמפאזיציע אנגעבליך פארפאסט ווען ער איז אריבער א קאמפליצירטע אפעראציע אן דעם וואס מ'זאל אים איינשלעפן.
דער דברי ישראל האט פארפאסט פארשידענע סארט ניגונים, אלע פון זיי זענען אויף דער העכסטער און רייכסטער קוואליטעט. זיינע ניגונים אויף 'בני היכלא' זענען א שטיק דבקות, די ניגונים אויף 'בצאת ישראל' זענען מארשן און טאנץ ניגונים , אויף 'אקדמות' האט ער פארפאסט די געוואלדיגע יצירה וואס ווערט גערופן "אפערע" צוליב איר אפערע סארט געבוי, אויף 'אדיר הוא' פסח און 'אז שש מאות' שבועות האט ער פארפאסט לאנגע טאנץ ניגונים, זיין 'אשכול' ניגון פון שבת שקלים איז א גאונ'ישער פלפול ווי פילע אנדערע ניגונים זיינע, אויף 'אליהו הנביא' און 'ויאתיו' האט ער פארפאסט מארשן און אויף 'קה רבון' האט ער פארפאסט א וואלס. דאס זענען נאר טייל פון די סארט יצירות וואס דער דברי ישראל האט געשאפן.
אמרי שאול זצ"ל
מיט דער פטירה פונעם דברי ישראל און דאס איבערנעמען פון הרה"ק בעל אמרי שאול זי"ע, האט זיך דאס מאדזשיצער נגינה-פעלד צעוואקסן צו אלע זייטן; דער אמרי שאול איז געווען דער גאון אין נגינה מיט'ן ה"א הידיעה, ער איז אן קיין ספק געווען דער גרעסטער פארפאסער פון ניגונים פון סיי וועלכן רבי אין סיי וועלכער צייט.
ר' בנציון שענקער ע"ה שרייבט אז ער האט פארפאסט 700 ניגונים, עס זענען היינט דא ארום 500 ניגונים פון איהם. ר' בנציון שענקער האט אפגעשריבן גאר אסאך פון די ניגונים אויף נאטן און זיי שפעטער ארויסגעגעבן אויף א סעריע פון אלבומס גערופן "די ווילנע נאטן".
דער אמרי שאול האט געהאט פארשידענע תקופות אין זיין רייכער נגינה-היסטאריע. די תקופות ותלאות הזמן האבן זיך אסאך אנגעזען אין די סארט ניגונים וואס ער האט פארפאסט. מ'קען זיי צעטיילן אין דריי פאזעס: ניגונים פון פאר דער קריג - דאס איז פון די מיטעלע תר"ע יארן ביז אנהייב מלחמה, ווען ער איז אנטלאפן און געווען אין גלות אין פארשידענע פלעצער. נאכדעם איז געווען - דאס זענען די יארן פון דער ביטערער קריג ביז ער איז אנגעקומען קיין אמעריקע אין יאר תש"א. און דערנאך איז די דריטע און לעצטע תקופה פון תש"א ביז צו זיין פטירה אין יאר תש"ח.
אזויווי דער דברי ישראל האט דער אמרי שאול פארפאסט פון אלע סארט ניגונים, נאר אויף אסאך א גרעסערן פארנעם. דער אמרי שאול האט געשאפן גאונ'ישע יצירות, שארפע פוילישע פלפולים, מייסטערהאפטיג און קאלירפול געבויט. ער האט פארפאסט לעבעדיגע טאנץ ניגונים אויף 'לא תבושי' און 'מנוחה ושמחה', אזוי אויך אויף 'תתקבל' ימים נוראים און 'התקבצו מלאכים' שמחת תורה . לעבעדיגע וואלעכלעך האט ער געשאפן אויף 'קדשנו' און 'שמחה לארצך' (איינער פון די וועלט-באקאנטע שמחה לארצך'ס פונעם אמרי שאול איז דער באקאנטער ניגון ביי די קינדער: שא שא שא שא נישט רעדן לשון הרע…), מארשן אויף 'היום תאמצנו' און 'קל אדון', קלאסישע הארציגע ניגונים אויף 'ארשת' , לייכטערע יצירות אויף 'מכלכל חיים' , עטליכע סארט ניגונים אויף 'בצאת ישראל' , און אזוי ווייטער. פולע קאלירפולע ניגונים פונעם שענסטן סארט. אויך האט דער אמרי שאול פארפאסט אפאר אינטערעסאנטע טאנץ ניגונים אויף 'שושנת יעקב' .
דער אמרי שאול איז באזונדער באקאנט מיט זיינע גאונ'ישע טיש ניגונים , אזוי אויך מיט די פינף "אפערעס" וואס זענען אן אוצר אדיר ביי חובבי נגינה.
אמרי אש זצ"ל
האדמו"ר ר' שמואל אליהו זצ"ל האט באלד מיט'ן איבערנעמען דעם כס האדמורו"ת ממשיך געווען בדרך אבותיו און פארפאסט הונדערטער הערליכע ניגונים. דער אמרי אש האט שוין פארפאסט א צאל ניגונים נאך בעפאר'ן איבערנעמען די הנהגה.
אנדערש ווי די שווערע יצירות און ניגונים פון זיין טאטן, האט דער אמרי אש פארפאסט אסאך לייכטערע ניגונים . די ניגונים זענען דערפאר טאקע אסאך מער מפורסם געווארן איבער דער אלגעמיינער וועלט - וואו לייכטערע ניגונים זענען מער גאנגבאר. דעם אמרי אש'ס ניגונים קען מען אנרופן 'עובר לסוחר', צוליב זייער געשמאקן און לייכטן געבוי. גאר אסאך וועלט-באקאנטע ניגונים, סיי באקאנטע וואלסן אויף 'קל אדון' און סיי ניגוני התעוררות ווי אויך א צאל ניגוני ריקוד , זענען ניגונים וואס דער אמרי אש האט פארפאסט.
עס איז אויך ווערד צו דערמאנען די געוואלדיגע ניגונים וואס דער אמרי אש האט פארפאסט אויף 'חמול' יעדעס יאר. די ניגונים זענען נישט אלע צו באקאנט איבער דער וועלט אבער עס איז כדאי זיי צו הערן און זיך עס אויסלערנען . אלע פון זיי, איינס ביי איינס, פארמאגן אלסדינג וואס א חסיד'ישער ניגון התעוררות דארף. זיי זענען ספעציעל פאסיג פאר 'פתחו לי', דער באקאנטער פתחו לי ניגון וואס ר' בנציון שענקער זינגט אויף מאדזיץ חי ח"א (חגים וזמנים), איז א חמול פון תשי"ט.
נאך דער פטירה פונעם אמרי אש האט ווייטער אנגעהאלטן דער פלייץ פון נייע ניגונים אינעם מאדזשיצער הויף, ווען די רביים האלטן ווייטער אן די מסורה פון אליינס שאפן נייע ניגונים יעדעס יאר אויף די ימים נוראים.
די דערהויבענע מאדזשיצער חסידים בעלי מנגנים
אין צוגאב צו דער וועלט פון מאדזשיצער נגינה געשאפן דורך די רבי'ס זכותם יגן עלינו, זענען אין מאדזשיץ געווען א צאל דערהויבענע חסידים גרויסע בעלי מחברים פון ניגונים.
עס איז מערקווירדיג אז אין אזא קליינעם הויף ווי מאדזשיץ, וואס אין צאל פון חסידים זענען זיי געווען ווי א שפיי קעגן די גרויסע חסידות'ער ווי גור און אלכסנדר, זענען אבער פראצענטואל די צאל פון מחברי ניגונים געווען מיט הונדערטער פראצענטן מער… עס לאזט זיך זאגן א השערה, אז צוליב וואס די רבי'ס זענען געווען איין שטיק נגינה האבן זיך נאטירליך חסיד'ישע אידן בעלי מנגנים אנגעקלעבט אהין. אדער קען זיין אז די רבי'ס האבן משפיע געווען, און געגעבן דעם שליסל פון פארפאסן ניגונים פאר זייערע חסידים… בכל אופן, איז דאס אן אינטערעסאנטער פאקט אין דער עולם הנגינה.
טייל פון די פילע חסידים בעלי מנגנים וואס מען ווייסט זענען: דער חסיד ר' יעקב ראדומער ע"ה, וואס אין מאדזשיץ זענען דא עטליכע גאר ווארעמע ניגונים פון אים, א הארציגע יצירה אויף 'ממקומך' צווישן זיי; דער חסיד ר' יחזקאל טארלער ע"הוואס איז דער מחבר פונעם וועלט'ס 'ברוך קל עליון' (דער שטייטער, הערליכער ניגון); דער חסיד ר' קויפמאן יודל אידלסוןפון ווארשא וואס האט פארפאסט א גרויסע צאל וועלט-באקאנטע קלאסישע וואלסן , איינער פון זיי איז אנגענומען אין מאדזשיץ צו זיין דער באקאנטער מאדזשיצער 'אין קצבה' ; דער חסיד ר' עזריאל דוד פאסטאג ע"ה, וואס האט פארפאסט דעם מורא'דיגן 'אני מאמין' ניגון וואס ווערט געזונגען בכל תפוצות ישראל מיט גרויס התעוררות, האט אויך פארפאסט נאך וועלט-באקאנטע טאנץ ניגונים . עס זענען דא נאך א צאל בעלי מחברים פון מאדזשיץ פון דער תקופה בעפאר דער צווייטער וועלט קריג.
דער אלעמען באקאנטער חסיד ר' בנציון שענקער ע"ה- איינער פון די גרעסטע נגינה ריזן אינעם פאריגן דור, וואס האט געטוהן א געוואלד אין דאס פאראייביגן די מאדזשיצער ניגונים פון זיינע רבי'ס דער אמרי שאול און דער אמרי אש - האט זעלבסט פארפאסט גאר אסאך ניגונים וואס ווערן געזונגען בכל תפוצות ישראל. בלויז צו אויסרעכענען עטליכע פון זיי: דער באקאנטער 'ישיש עליך' וואס ווערט געזונגען ביי אלע חתונות, ווי אויך דער פרייליכער ניגון 'קול צהלה ורנה' . אזוי אויך דער הערליכער 'מזמור לדוד ד' רועי' האט ר' בנציון ע"ה פארפאסט.
ראדאמסק און נאך
איינער פון די גרויסע הויפן אין פולין פאר דער קריג איז געווען דער ראדאמסקער הויף. ראדאמסק האט געהאט אירע אייגענע ניגונים וואס א מערהייט פון זיי האבן נאך געשטאמט פונעם אבי השושלת, דער הייליגער תפארת שלמה זי"ע. דער תפארת שלמה האט פארפאסט אפאר סארטן ניגונים , טייל פון זיי איז ארויסגעקומען אויפ'ן אלבום 'ניגוני ראדאמסק' שוין פאר איבער פערציג יאר צוריק.
אויך אין גאליציע זענען געווען פארשפרייט עטליכע ניגונים פון תפארת שלמה , און ווי מען זאגט, האט ער זיי פארפאסט אדער געברענגט ווען ער איז געקומען קיין צאנז.
עס זענען געווען נאך פילע הויפן אין פולין וואו עס זענען געווען מערערע בעלי מנגנים און נגינה פארפאסער. ווי מיר האבן שוין דערמאנט פארגאנגענע וואך, האט דער הייליגער קאזניצער מגיד זי"עפארפאסט ניגונים וואס זענען געזונגען געווארן אין די קאזניצער הויפן ווי קאזניץ, פיאסעצנע און גראדזשיסק ביז דער קריג. אזוי אויך זענען דארט געשאפן געווארן ניגונים דורך חסידים בעלי מנגנים.
אויך האבן מיר דארט דערמאנט דעם הייליגן אוהב ישראל פון אפטא זי"ע, און איבער די ניגונים פון זינקובער הויף.
דער הייליגער אור לשמים פון אפטא זי"עאיז אויך געווען א בעל מחבר פון ניגונים. זיינע ניגונים זענען אין טייל געבליבן און מפורסם געווארן דורכ'ן וואוידעסלאווער רב זצ"ל וועלכער איז געווען א בן אחר בן פונעם אור לשמים. אינעם באבובער הויף זענען אויך פארבליבן עטליכע פון זיינע ניגונים.
דער הייליגער סבא קדישא פון ראדאשיץ זי"עאיז באקאנט אויף דער וועלט מיט זיין מורא'דיגן ניגון התעוררות וואס מען קען אויף 'ג-ט פון אברהם' . אויך זענען דא ניגונים וואס מ'האט געזונגען אין גאליציאנער הויפן וואס זענען מיוחס צום הייליגן ראדאשיצער זי"ע.
