נאך וואלט איך צוגעלייגט אז אפילו אויב דו באטראכסט דיך אלס א לאגישער מענטש, און דו מיינסט אז וועגן דעם ביסטו נישט סענסיטיוו, איז עס מסתמא נישט אמת. ווייל מענטשן וואס זענען ווייניגער סענסיטיוו, טראכטן נישט..., נאר זיי טוען פשוט וואס ס'שטייט זיי פאר צו טון. און איך זאג נישט אז ס'שלעכט אז דו ביסט אזוי, אבער איידער דו באוואשסט יענעם מיט'ן טיטל "סענסיטיוו", גיב אכטונג... על כל פנים טויש דעם טאן מיט וואס דו זאגסט עס פאר יענעם.
2) "די אפטייטש פון סענסעטיוו איז נישט 'באליידיגן'." (ע"כ ציטאט).
יעצט דער חלק איז זיכער אמת, דהיינו אז דאס אז די סענסארס ארבעטן צו שטארק, איז איין זאך. און דאס אז דו שפירסט דיך באליידיגט דורכדעם וואס דיינע סענסאר האבן אויפגעכאפט איז א צווייטע זאך. מ'דארף און מ'קען ארבעטן אויף ביידע חלקים באזונדער, אבער דער ערשטער שטאפל איז, טאקע צו אפטיילן די צוויי חלקים.
און וויאזוי טוט מען דאס?
אביסל קען מען זיך לערנען פון דעם חלק וואס איך האב אויבן מעתיק געווען לגבי בושה אד"ג, אבער לתועלת הרבים וועל איך מעתיק זיין נאך א שטיקל וואס קען ארויסהעלפן. און טראצדעם וואס מ'ארבעט דא מיט'ן משל פון OCD, איז עס אויך נוגע לגבי אלע אנדערע אישוס. נאר כדי צו פארשטיין וויאזוי, וועט מען דארפן לערנען דעם גאנצן ספר בעיון (ווילאנג מ'קען עס נאך האבן אומזינסט...).
קאפּיטל ט: "עקשנות" איז אייביג שולדיג דער באווייז אז אין אלע תכונות איז עקשנות דער פּראבלעם ווען מיר האבן אראפּגעלייגט אן אויסגעשפּראכענעם "תכונה-מענטש" (אין ח"ב קאפּיטל ב'), האבן מיר גערעדט פון עמיצן וואס נוצט כסדר נאר איין מידה און איז נישט גענוג אפן צו די אנדערע. אזא זאך קען נאר ארבעטן מיט אזא סארט טיפער עקשנות, וואס ברענגט מיט זיך נאך 'צוואנג'-געפילן, ווי: נויט, פּערפעקציאניזם, אָנגעוויזנקייט, איינזייטיגקייט, פארלוירנקייט, רעגעניש, קארגשאפט, נערוועזקייט, כעס און כראנישער צעבראכנקייט אא"וו. ווי טיפער מ'עקשנ'ט זיך אריין צו ארבעטן נאר מיט איין מידה-תכונה, וועט מען אויטאמאטיש אנטוויקלען מער פון די אלע פּראבלעמאטישע געפילן, וואס זענען בשורשם צוזאמגעשטעלט פונעם זעלבן יסוד ווי עקשנות. און ווי מער מיר וועלן בעז"ה זוכה זיין צו צעברעכן דער עקשנות-קאָמבּינאַציע און פונאנדערטיילן די שורש-מידות וואס זענען גורם די דערמאנטע מצבים, וועלן מיר שוין ממילא טרעפן אונזערע פילפארביגע כחות און כשרונות און זיין צופרידענע מענטשן. הבהרה: ס'איז וויכטיג אונטערצושטרייכן אז טראץ דעם וואס עקשנות איז באמת א נעגאטיווע זאך, רעדן מיר פון עפּעס מיט וואס כמעט יעדער מענטש מוטשעט זיך אויף א געוויסן פארנעם. איבערקומען דאס עקשנות איז א ביטער-שווערע עבודה און אינגאנצן פטור ווערן דערפון איז כמעט אוממעגליך. דערצו איז אויך גוט צו געדענקען, אז די סארט עקשנות וואס זיצט ביי אונז אלע, מאכט נישט אייביג אָן די פּראבלעמען. און אויב מ'ווייסט וויאזוי עס צו באלאנצירן, איז אפילו שייך צו בענעפיטירן דערפון . למעשה, אויב דאס לעבן פארט געשמאק און מיר טוען אונזערע אויפגאבן ווי עס פאדערט זיך און די ארומיגע זענען מיט אונז צופרידן, איז גוט. אויב טויג עפעס נישט, איז פשט אז מיר דארפן זיך נעמען צו דער ארבעט... די הסברים אונטער דעם זענען שוין ווייניגער וויכטיג. און איינמאל מיר ווייסן שוין אז יעדער פון אונז פארמאגט אין זיך עפּעס עקשנות, קענען מיר שוין אויך פארשטיין אז עס האט נישט קיין פשט אראפּצוקוקן אדער פאר'משפט'ן איינעם וואס האט 'צופיל' עקשנות. מיר זענען מסתמא נישט בעסער, נאר ביי יענעם איז עס אפשר מער מערקבאר. קל וחומר בנו של קל וחומר אז מיר האבן נישט קיין רעכט יענעם צו בא'עוולה'ן און נישט געבן וואס קומט אים ווייל לויט אונזער אפּשאצונג קומען זיינע פאדערונגען פון עקשנות. אלעס וואס מיר שמועסן דא איז נוגע פאר זיך אליין – פאר מענטשן וואס זוכן זיך אנטוויקלען די מידות און פארבעסערן דאס לעבן. צו ניצן די הבנות און מיטלען קעגן אנדערע איז נישט אונזער כוונה .
תכונה צווינגט נישט קיין קרענק דאס ווארט 'עקשנות' ווערט געווענליך באנוצט צו באצייכענען איינעם מיט אומפארשטענדליכע עגאָאיסטישע פאדערונגען. מה שאין כן א פיינער און צוגעלאזענער מענטש וועט מען נישט באטיטלען אלס עקשן. ממילא וועלן מענטשן הייבן ברעמען וויאזוי מ'קען באצייכענען א פארלוירענעם מענטש וואס פילט געפערליך אנגעוויזן אויף אנדערע, מיט אזא הגדרה. ס'הערט זיך אפשר מאדנע, אבער איז פארט דער אמת. ווען עמיצער געפינט זיך אין כסדר'דיגער פּיין און טרעפט נישט קיין וועג ארויס, איז פשט אז אין געוויסע שורש-מידות איז ער איינגעשפּארט נישט צו עפענען. דאס זעלבע פארקערט, אויב א מענטש איז א גרויסער גורם פאר ווייטאגן ביי ארומיגע, אפילו ער וויל עס באמת נישט טון, איז דער שורש הדבר אין עקשנות. די סימפּטאמען פון עקשנות זענען נישט ביי יעדן אייניג און ממילא איז נישט שייך אויסצושמועסן יעדע סארט עקשנות. רוב מענטשן, וועלן זיך נישט טרעפן אין דער מידה אפילו נאכ'ן ליינען דערוועגן. דער בעסטער אופן עס איינצוזען איז דורך א ביישפּיל וואס איז נישט נוגע לגבי זיך אליין, אבער נאכדעם קען מען צושטעלן די נשמה פונעם משל צו זיך. ווען מיר האבן באשריבן די תכונה מענטשן, האבן מיר זיך געהאלטן צו די שרשית'דיגע געפילן וואס האבן א שייכות דערצו, וויבאלד באמת איז נישט מעגליך פאראויסצושאצן וויאזוי יעדער יחיד וועט זיך סוף כל סוף אויפפירן. אבער די פאקטישע התנהגות'ן פון יעדן מענטש, ווערט שטארק נשפע פון: 1) קולטור און סביבה, ווי קהילה און משפחה, 2) ידיעות און הבנה וועגן דעם צוגאנג וויאזוי זיך אומצוגיין אין לעבן, 3) בחירה. מיר מאכן כסדר החלטות און אונזערע באשלוסן האבן א גרויסע השפעה אויף ווייטער , 4) אלע אנדערע מידות וואס מיר פארמאגן און ניצן, 5) וויפיל עקשנות'דיג אדער ווי בויגזאם מיר זענען. ווען מיר שטויסן זיך אן אין אונזערע שוועריגקייטן און פּראבלעמען, האבן מיר א ברירה צו איגנארירן די אנדערע מידות און בלייבן איינגעשפּארט מיט דער תכונה כמות שהיא, אדער קענען מיר בוחר זיין איבערצוקומען די אינערליכע קעגנערשאפט, יא פארדייען א דורכפאל און זיך בייגן. אלע פינף נקודות שפּילן א ראלע אינעם אופן וויאזוי אונזער תכונה קומט צום אויסדרוק, אבער די לעצטע איז די וויכטיגסטע און האט דאס גרעסטע ווארט אינעם ענין. כל זמן מיר זענען נישט פאר'עקשנ'ט זיך נישט צו רירן קיין משהו פון יענער תכונה, קען מען זיך אויסלעבן די יארן אויף א גוטן, באלאנצירטן אופן.
דער שורש פון "אָו-סי-די" כדי צו דעמאנסטרירן דעם לימוד, וועלן מיר צוריקגיין צום משל פונעם פּסיכישן קראנקהייט וואס איז באקאנט מיט'ן נאמען "אָו-סי-די". געווענליך ווערט "אָו-סי-די" באצייכנט אלס די "ספיקות קרענק". די סיבה פאר דעם נאמען איז ווייל דער ליידנדער ווערט געפּייניגט מיט א כראנישער אומזיכערקייט אין אלע זיינע מעשים. ביי יעדן ריר מאטערט א מחשבה אז עפּעס איז פארט נישט גוט און אפשר דארף מען עס איבערמאכן. אנדערע באציען זיך צו או-סי-די אלס א "זיכערקייט קרענק", ממש מהיפוך להיפוך. וואס איז דער אמת? די צוויי כאפּן אן די זעלבע זאך פון די צוויי פארקערטע זייטן. או-סי-די דריקט זיך אויס מיט כסדר'דיגע ספיקות, וואס דאס זעט יעדער, סיי דער ליידענדער און סיי די ארומיגע. אבער דער שורש פונעם פּראבלעם ליגט דווקא אין די עקשנות'דיגע 'זיכערקייט' וואס ער זוכט. לאמיר עס מסביר זיין. לכתחילה וואלט זיך דער מענטש נישט געמוטשעט מיט מער ספקות ווי אן אנדערן. פארוואס דען יא? ער איז נישט משוגע! ער ווייסט בערך דאס זעלבע ווי וואס אנדערע ווייסן און ער זעט די זעלבע זאכן. עמיצער מיט או-סי-די פארשטייט אויך אז מ'דארף נישט אפּזייפן קיין ריינע הענט, און דער וואס האט נישט קיין או-סי-די איז אויך מסכים אז ווען ס'איז שמוציג דארף מען עס יא זייפן. דער חילוק איז אבער, צי מ'קוקט דערויף נאטירליך אדער מ'גייט צו מיט א דראנג און צוואנג. פשט פון איבער'חזר'ן די פעולה איינמאל און נאכאמאל, איז פארבינדן מיט אַן אבסעסיע אהערצושטעלן א "זיכערע" ריינקייט וואס איז העכער דעם מענטשליכן יכולת. ווען דער ציל איז ווייטער ווי פשטות און דאס אויף א זיכערן אופן, וועלן מיר נישט אנקומען.
דער צוואנג אין "אָו-סי-די" מענטשן וואס מוטשען זיך מיט או-סי-די, פילן זיך פארלוירן אין די ספיקות און וועלן אנווענדן אלע כחות צו כאפּן דעם זיכערקייט וואס ס'פעלט זיי. דער דראנג נאך א זיכערע קלארקייט, שטופּט זיי צו די מעשים און אויך צו מאכן א חזרה אויף די מעשים. ער טרעפט זיך פארכאפּט אין א כישוף-קרייז פון פעולות וואס ווערן געטריבן פון ספיקות, און פון ספיקות וואס פאדערן אז ער זאל טון נאך פעולות. לפי זה וואלט געווען די עצה, אויפצואווייזן פאר אזא איינעם אז די ספיקות און נאכפאלגנדע פחדים זענען פאלש. לאמיר אבער זען צי דער הגיון שטימט טאקע. די זעלבע געפילן פון אומזיכערקייט און געברויך צו אכטונג געבן, זענען דאך ביים שפּיץ פון יעדן נפש וואס באלאנגט צו דער זעקסטער תכונה, אבער מיר זעען נישט אז יעדע אזא נפש ראנגעלט זיך מיט "או-סי-די". ס'איז אמת אז אלע זעקסטע-תכונה-מענטשן געבן מער אכטונג אויף זאכן און זענען טאקע אויך מער מסודר'דיג און פארנומען מיט ארדענונג. אלעס אמת. אבער נישט אלע פון זיי בלייבן שטעקן אינעם גלגל החוזר פון נאכאנאנדע איבערקוקן. מצד השני, זעען מיר נישט אז די אבסעסיעס וואס קומען מיט אָו-סי-די זאלן טאקע אהערשטעלן מער סדר, פּינקטליכקייט און סיסטעמאטישקייט. דאס רגילות אין וואס ער איז פארכאפּט האט למעשה נישט קיין הסבר און עס בלייבט פּייניגן אפילו ווען יעדער איז איבערצייגט אינעם לעכערליכקייט פון די חששות. נאך מער, צומאל וועט זיך די אבסעסיע אריבערריקן צו אן אנדערן תחום פון לעבן, וואס האט בכלל נישט קיין שייכות מיט זיכערקייט. דאס זאגט אונז דאך אז עפּעס טיפער גייט דא פאָר. חוץ מזה טרעפן מיר גענוג אָו-סי-די ליידענדע, וואס באלאנגען לגמרי נישט צו דער זעקסטער תכונה. דאן וויאזוי איז שייך צו באשולדיגן דווקא דעם געפיל פון זיכערקייט? און מיר זעען ביי מיטגלידער פון יעדע תכונה, אז אפילו ביי די צוויי מענטשן וואס זענען אינטערעסירט אין גענוי דער זעלבער זאך, איז דא א חילוק אין דער צוגאנג דערצו. איינער גייט אָן מיט'ן לעבן ווי געהעריג, און א צווייטער ווערט פארכאפּט און בלייבט שטעקן אינעם דראנג. דער ערשטער גייט צו זעלבסטזיכער און צופרידן, און דער צווייטער ווערט צעטומלט ביי יעדן פּרואוו. דעריבער לאמיר פארשטיין: וואס איז דאס משמעות פון אן אבסעסיע? ווען וועט א פעולה ברענגען סיפוק און ווען קריכט עס ארויס פון גדר נארמאל? דער תירוץ איז פשוט: אן אבסעסיע ווערט אויס נארמאלע פעולה ווען ס'הייבט אן צו פּייניגן. ווען עמיצער פילט א דראנג צו זייפן די הענט ווייל זיי זענען שמוציג, איז עס העכסט נאטירליך און אפילו געוואונטשן. דער שטער-קיצל דערמאנט אים צו טון וואס מען דארף. נאכ'ן זייפן פילט דער מענטש גוט. די פעולה וואס ער האט געטון איז געווען צו דער זאך און ער האט אויסגעפירט וואס ער האט געוואלט. עפּעס האט אים געשטערט און די לעזונג דערצו איז נארמאל און מקובל. יעדער איז מסכים און יעדער פארשטייט, אז שמוציגע הענט בעטן זיך פאר זייף. יעדער פילט גוט מיט'ן טון די פּאסיגע זאך אין דער געפאדערטער מאס, כל זמן זיין פעולה איז בגדר געהעריג און בחזקת סטאנדארט. דער מענטש איז מחובר צום ארום און ווייסט אינסטינקטיוו וואס הייסט נארמאל און געווענליך. זיין לעבן פירט זיך אויף דעם אופן און דאס אויספירן זיינע אויפגאבעס ברענגט אים סיפוק. דער צורך פאר אביסל זייף, מוז נישט גורם זיין קיין אנגסט אדער נערוועזקייט. גאר אנדערש איז אבער ווען מען צווינגט זיך צו רעאגירן צו זאכן וואס פאדערן בכלל נישט קיין רעאקציע. ווען די פעולה איז נישט בגדר נארמאלע השתדלות, באקומט דער מענטש נישט דעם סיפוק וואס קומט פון אויספירן זיין תפקיד. דער מענטש צווינגט זיך אבער יא צו טון די זעלבע פעולה – זייפן די הענט אין אונזער ביישפּיל – ביז ס'הייבט אן צו נערווירן אים זעלבסט. קיינער שעפּט נישט קיין סיפוק פון טון זאכן וואס האבן נישט קיין אנדערן תכלית אויסער צו ברענגען סיפוק. סיפוק איז א תוצאה פון פעולות וואס האבן א צוועק און קומען מיט א ציל. די השלמה פון טון וואס מען דארף, ברענגט שוין צו דעם סיפוק בתורת מתן שכרה בצידה. דאס איז למעשה די סיבה צו דער או-סי-די אנגסט און שפּאנונג. דא ליגט די ארבעט פונעם הינטערן-באוואוסטזיין, וואס מאכט דעם מענטש פילן אנגעצויגן כדי אים צו געבן דעם איינדרוק ווי ער גיט זיך דא אפּ מיט עפּעס זייער וויכטיג און ממשות'דיג. גלייבסט נישט אז ס'איז וויכטיג און נוגע? זע נאר ווי אנגעצויגן דו ביסט! געטריבן פון דער אומבארעכטיגטער שפּאנונג, הייבט ער אן טון פעולות צו אדרעסירן דעם נישט-עקזיסטירנדן פּראבלעם. ער טוט זאכן וואס ברענגען נישט קיין ניצן, ווייל ס'איז באמת נישטא דא גארנישט וואס פאדערט פון אים עפּעס צו טון. ער טוט ווייל ער איז אנגעצויגן און ער איז אנגעצויגן ווייל ער טוט. אבער פארוואס דארף ער עס? די געלונגענסטע, פעאיגסטע מענטשן ווייסן אז אלעס וואס זיי טוען איז נאר השתדלות. השתדלות האט אויך א מהלך און זיי וועלן טאקע פּרובירן צו טון עפּעס וואס איז 'מער' זיכער. זיי פארשטייען אז זיכערער מיינט נישט דאס זעלבע ווי פארזיכערט, און זיי ווייסן אז מיט'ן גאנצן השתדלות קען זיך אלעס ענדיגן מיט גארנישט, אבער זיי פילן פארט גוט מיט וואס זיי טוען. זיי פארשטייען אז אלעס איז השתדלות און מער ווי טון וואס ס'איז שכל'דיג און פּאסיג איז סייווי נישט שייך. השתדלות, אפילו אויף אן אינטענסיוון אופן, איז נישט שלעכט. די צרה הייבט זיך אן ווען מיר פּרובירן צו ארויפצווינגען אונזער רצון אויף די תוצאות, און מיר ווילן בלייבן אין קאנטראל אויפ'ן אויסגאנג פון אונזערע באמיאונגען. ווען מיר זענען נישט גרייט אויפצוהייבן די הענט מיט דער הכרה אז דאס מציאות איז העכער אונזער יכולת, דעמאלט ווערט מען פארפּלאנטערט מיט די אבסעסיעס וואס קומען מיט או-סי-די.
דער אימפּולס-צוזאמשטעל פון אָו-סי-די מיר פארשטייען שוין אז דער חילוק צווישן א געזונטן מענטש און דעם וואס ראנגעלט זיך מיט "אָו-סי-די", איז נישט צי ער זוכט זיכערקייט אדער עפּעס אנדערש, נאר ווי אויסגעשמועסט, איז עס תלוי אינעם מאָטאָר פונעם מענטש. דער צוגאנג פון א באלאנצירטן פארזיכערער איז מיט נארמאלע זארגן און השתדלות'ן, אין דער צייט וואס דער נישט-געזונטער גייט צו מיט 'עקשנות'דיגע' זארגן וואס ער פּרובירט לינדערן מיט צוואנג. און דאס ווייסן מיר שוין פונלאנג, אז די מאטיוואציע געפילן וואס ליגן אונטער אלע אופנים פון יא אדער נישט עקשנות, זענען איינגעטיילט צווישן די שורש-מידות: 'תקיפות', 'הכנעה' און 'פּינקטליכקייט'. אצינד דארפן מיר ארומשפּילן אביסל מיט'ן רוביק'ס קיוב פון נפש, כדי אנצוקומען צום געזונטן אויסשטעל. די אימפּולסן-מידות וואס זענען שולט ביי געזונטן פארזיכערער, זענען 'תקיפות' און 'הכנעה'. תקיפות האלט איינעם גענוג פעסט אז ער זאל נישט רעאגירן צו יעדער נערוו ווי א קנעכט, און הכנעה העלפט אים הערן וואס ס'גייט טאקע פאָר, כדי אז וואס ס'פעלט באמת אויס, זאל ער יא טון. מיט אזא סארט צוזאמשטעל געט מען זיך אפּ מיט יעדן מצב אויפ'ן ריכטיגן אופן, לויט'ן אמת'ן מציאות'ן און אָן קיין צוואנג. אויב פּינקטליכקייט ווערט אריינגעמישט, דאן קומט שוין אריין צוואנג אין בילד. פּינקטליכקייט פאדערט אז דער אויסגאנג זאל זיין – פּינקטליך פאר יעדן פּרייז, אריינגערעכנט צוואנג. אויב איז די גבורה צוזאמגעשטעלט מיט תקיפות, וועט דער מענטש שטופּן יעדן פרט אפילו ווען קיינער פארשטייט עס נישט. ער וועט דריקן מיט'ן גאנצן כח אויף אלע ארומיגע (אָו-סי-פּי-די). אויב איז זי צוגעטשעפּעט צו אויספאלגערשאפט (אנשטאט צו תקיפות), וועט דער צוגאנג זיין ממש אן עבדות. ער פילט זיך געצווינגען צו רעאגירן צו יעדן קיצל וואס קומט אים אויף, ביז דער נערווירנדער פחד נעמט אים איבער (אָו-סי-די).
לגבי געצווינגענקייט אין אלע תכונות א דראנג צו באצווינגען תוצאות, איז סיי דער שורש פון "אָו-סי-די" און אויך פאר קרומקייטן אין אלע אנדערע תכונות. איינמאל מ'וויל צווינגען רעזולטאטן, זענען אלע רעאקציעס און פעולות געצווינגענע. טיף אינעווייניג ווייסט מען בשעת מעשה אז נישט די פעולות פעלן אויס און נישט זיי העלפן. ער ווייסט, אבער קען זיך נישט אפּלאזן דערפון, ווייל די וויכטיגסטע איז יעצט צו פארזיכערן אז ער טוט עפּעס וואס קיינער קען נישט אזוי גוט ווי ער. א צווייטער וויל נישט אדער קען עס נישט טון. ער מוז אויפכאפּן אזעלכע סכנות וואס קיינער מאכט זיך נישט וויסנדיג דערפון, ווייל אז נישט איז ער דאך נישט מער פון א צווייטן. און כל שכן אז ער מוז צווינגען די תוצאות, ווייל אז נישט וועט ער דאך בלייבן חוזק. וויבאלד ער מוז טון בעסער ווי יעדן, ווערט ער ווי בלינד צום מציאות און דער סביבה. ער זעט נישט וואס עס שפּילט זיך אפּ ארום זיך, און כאפּט נישט אויף וואו און ווי ער וואלט יא געקענט זיין פּראדוקטיוו. ער וויל אפילו נישט באמערקן די זאכן. ווייל אפילו וויפיל ער פארשטייט יא וואו זיינע כוחות זענען ניצליך, איז עס נישט אינטערעסאנט. אזוי לאנג ווי ער איז נישט זיכער אז ער וועט עס טון בעסער ווי אנדערע, זוכט ער אפילו נישט אנצוהייבן. דאס אייניגע שפּילט זיך אפּ ביי יעדער תכונה ווען עס פונקציאנירט אומגעזונט. דער הינטערן-באוואוסטזיין איז אין דראנג צו שאפן נעגאטיווע און געצווינגענע פעולות, נאר כדי צו האלטן זיין תכונה לעבעדיג און ווייזן אז ער קען. ער וויל קלאר-מאכן זיינע כוחות לעיני כל חי, און דערפאר געט ער זיך אפּ מיט ענינים וואס אינטערעסירן נישט קיינעם און זוכט דווקא אזעלכע עצות און תחבולות וואס אנדערע זוכן נישט. דארט האט ער די בעסטע שאנסן צו ארויסשטארן און דעמאנסטרירן וויפיל בעסער ער איז פון יעדן. אלס רעזולטאט פילט ער זיך אויסגעמוטשעט און אריינגעצווינגען אינעם פּעקל. דאס איז מסביר פארוואס מ'קומט כסדר אויף מיט אנדערע זארגן, אבער דער צוגאנג עס צו לייזן בלייבט דאס זעלבע (קאפּיטל ז). די אבסעסיע איז נישט דער גורם צום דראנג, נאר פארקערט: דאס געברויך צו דעמאנסטרירן עפעקטיווקייט (יעדער לויט'ן דראנג פון זיין תכונה) רייצט די אבסעסיעס. דער געזונטער וועג איז צו טון זאכן פאר'ן תכלית און נישט כדי צו פילן גוט. וואס מער זאכן ער טוט פאר'ן תכלית הענין אויפ'ן אופן ווי עס באלאנגט, אלץ מער וועט די זיכערקייט באקרעפטיגט ווערן, אפילו ער איז נישט דער 'איינציגסטער' וואס באווייזט עס אזוי גוט. מיט אזא צוגאנג אנטוויקלט זיך נישט קיין אָו-סי-די, אפילו אויב זיכערקייט שפּילט די וויכטיגסטע ראלע. ווילאַנג זיין זיכערקייט טרייבט נישט צו אויפווייזן אז ער טויג בעסער ווי יעדן, וועט אים די תכונה נישט אריינפירן אין בלאטע. דער וואס ווערט געטריבן צו טון וואס ער דארף, אלס אחריות אויסצופירן דעם געפאדערטן תפקיד, איז זיין צוגאנג מיט אחריות, נארמאל און אנשטענדיג, אָן קיין דראַנג צו פארזיכערן רעזולטאטן אזויווי קיינער קען נישט. אזא איינער ווייסט קלאר אז אויפווייזן אז מ'איז דער בעסטער קען מען נישט, און פארזיכערן וואס קען נישט פארזיכערט ווערן איז נישט שייך. ער פילט זיך שטארק און אָנגעפילט און ער וועט נישט אויפנעמען דעם זיכערקייט-נושא ווי א כסדר'דיגע 'רדיפה' פון 'יא סכנה, נישט סכנה'. דאס זעלבע איז מיט די שטרעבונגען פון אלע תכונות, ביי וועלכע דער געזונטער אופן איז צו טון די ענינים פון זייערע רעדלעך צוליב נארמאלע סיבות און מיט נארמאלע השתדלות'ן און נישט מיט קיין זינלאזן עקשנות, דעמאלט וועט זיך עס גוט פילן און מענטשן וועלן אפילו מסכים זיין דערצו. אזוי וועלן מיר נישט פילן קיין דראנג אריינצומישן די תכונה-מעסעדזש אין אלעס וואס מיר טוען, אפילו ס'קומט בכלל נישט אריין. מיר וועלן זיך אויך גרינגער לערנען פון אנדערע וויאזוי צו נוצן פּאסיגע רעאקציעס צו יעדער זאך, אפילו אויב ס'פאדערט אזעלכע מידות וואס זענען אונז נישט באזונדער באליבט. איינמאל דער עקשנות'דיגער צוואנג וועט נאכלאזן, וועט די תכונה האבן געלעגנהייטן צו ווערן אויפגענומען אויף א פּאזיטיוון אופן, אפילו אויב לכתחילה פארשטייען די ארומיגע נישט אזוי גוט דערצו. ווילאַנג ס'ווערט אריינגעברענגט איידל און צוביסלעך, וועלן זיי מעגליך יא זען דערין עפּעס פּאזיטיוויטעט. אפּגעזען פון וועלכער תכונה מ'האט, איז דער תפקיד פשוט צו זיין דא און דאך וויסן אז מ'איז נאר א מענטש. אלס מענטשן פּרובירן מיר נישט צו פארזיכערן עפּעס וואס קען נישט פארזיכערט ווערן, און מיר חזר'ן נישט איבער די פעולות וואס פעלן נישט אויס. פון דער אנדערער זייט, בלייבן מיר יא גענוג פעסט ביי זיך יא צו טון וואס מיר האבן צו טון, טראץ דעם וואס מיר בלייבן דערביי באוואוסטזיניג צו דער מעגליכקייט אז אייביג קען זיך עס ענדיגן מיט א דורכפאל.
נישט "דערהערן" איז טיפע עקשנות רעדנדיג פון עקשנות, איז כדאי ארויסצוברענגען נאך א נקודה. אן עקשן מיינט נישט דווקא עמיצן וואס בעצם פארשטייט ער דעם צד שכנגד און בלייבט פארט איינגעשפּארט מיט זיין מיינונג. אזא איינער איז טאקע אן עקשן, אבער ער שטייט דאך נישט ביים געפערליכסטן עק. איינמאל ער זעט נאך א צד, בלייבט א האפענונג אז שפּעטער וועט ער יא מכיר זיין אז דער אנדערער האט וואס צו זאגן, ממילא בלייבט ער געזונט כאטש געפיליש אפילו ער איגנארירט בכוונה דעם צד שכנגד. אן אמת'ער עקשן איז עמיצער וואס באווייזט צו פארהאקן טייל שורש-מידות אזוי שטארק, אז ס'עקזיסטירט שוין ניטאמאל קיין הוה אמינא דערפאר. נישטא אזא זאך ווי א געשמאק, מיינונג, התנהגות אנדערש ווי זיינע. וואס ער האלט און פארשטייט, איז דאס איינציגע מעגליכע מציאות. ביי אזא מענטש איז דאס עקשנות אזוי פארשמאלצן מיט זיין תכונה, אז ער איז גענצליך פארכאפּט דערין. די ערשטע עצה איז זיך צו לאזן דיאגנאזירן אויף זיין תכונה – נישט ווייל זיין תכונה איז ערגער ווי די אנדערע, נאר כדי ער זאל ראשית כל כאפּן אז דאס אלוועלטליכע מציאות באשטייט נישט אויסשליסליך פון זיין פּערספּעקטיוו (לאו כל כמיניה!) און דער אמת ווערט נישט ארויסגערעדט פון זיין קוק-ווינקל. מענטשן וואס האלטן אנדערש, קענען זיין פּונקט אזוי נארמאל און קלוג און אין צייטן אפילו גערעכט. אפשר ביסטו גערעכט 'יעצט', קען זיין אז יענער איז, און ס'איז אפילו מעגליך אז ביידע זענען האלב גערעכט, ס'איז דא א מקום פאר ביידע צדדים .
תמצית: ווען א מענטש איז גענוג שטארק ביי זיך אליינס און פילט נישט קיין נויט צו צווינגען עפּעס ספּעציפיש, איז ער געזונט מיט סיי וועלכע תכונה. ער חזר'ט נישט דווקא די רעאקציעס וואס האבן נישט געארבעט און בלייבט נישט שטעקן אינעם דמיון אז נאר ער מיט זיין תכונה קען אלעס ערלעדיגן אויפ'ן בעסטן אופן. ער איז רואיג מיט'ן טון זיין השתדלות האפנדיג פאר רעזולטאטן. אין דער אונטערשטער שורה, איז "עקשנות" דער הויפּט-פּראבלעם אונטער יעדער תכונה וואס איז פארפּלאנטערט. עקשנות מיינט א פּרואוו ארויפצוצווינגען זיין רצון אויפ'ן מציאות, אז זאכן דארפן גיין דווקא אויף איין ספּעציפישן אופן.
נאך וואלט איך צוגעלייגט אז אפילו אויב דו באטראכסט דיך אלס א לאגישער מענטש, און דו מיינסט אז וועגן דעם ביסטו נישט סענסיטיוו, איז עס מסתמא נישט אמת. ווייל מענטשן וואס זענען ווייניגער סענסיטיוו, טראכטן נישט..., נאר זיי טוען פשוט וואס ס'שטייט זיי פאר צו טון. און איך זאג נישט אז ס'שלעכט אז דו ביסט אזוי, אבער איידער דו באוואשסט יענעם מיט'ן טיטל "סענסיטיוו", גיב אכטונג... על כל פנים טויש דעם טאן מיט וואס דו זאגסט עס פאר יענעם.
2) "די אפטייטש פון סענסעטיוו איז נישט 'באליידיגן'." (ע"כ ציטאט).
יעצט דער חלק איז זיכער אמת, דהיינו אז דאס אז די סענסארס ארבעטן צו שטארק, איז איין זאך. און דאס אז דו שפירסט דיך באליידיגט דורכדעם וואס דיינע סענסאר האבן אויפגעכאפט איז א צווייטע זאך. מ'דארף און מ'קען ארבעטן אויף ביידע חלקים באזונדער, אבער דער ערשטער שטאפל איז, טאקע צו אפטיילן די צוויי חלקים.
און וויאזוי טוט מען דאס?
אביסל קען מען זיך לערנען פון דעם חלק וואס איך האב אויבן מעתיק געווען לגבי בושה אד"ג, אבער לתועלת הרבים וועל איך מעתיק זיין נאך א שטיקל וואס קען ארויסהעלפן. און טראצדעם וואס מ'ארבעט דא מיט'ן משל פון OCD, איז עס אויך נוגע לגבי אלע אנדערע אישוס. נאר כדי צו פארשטיין וויאזוי, וועט מען דארפן לערנען דעם גאנצן ספר בעיון (ווילאנג מ'קען עס נאך האבן אומזינסט...).
קאפּיטל ט: "עקשנות" איז אייביג שולדיג דער באווייז אז אין אלע תכונות איז עקשנות דער פּראבלעם ווען מיר האבן אראפּגעלייגט אן אויסגעשפּראכענעם "תכונה-מענטש" (אין ח"ב קאפּיטל ב'), האבן מיר גערעדט פון עמיצן וואס נוצט כסדר נאר איין מידה און איז נישט גענוג אפן צו די אנדערע. אזא זאך קען נאר ארבעטן מיט אזא סארט טיפער עקשנות, וואס ברענגט מיט זיך נאך 'צוואנג'-געפילן, ווי: נויט, פּערפעקציאניזם, אָנגעוויזנקייט, איינזייטיגקייט, פארלוירנקייט, רעגעניש, קארגשאפט, נערוועזקייט, כעס און כראנישער צעבראכנקייט אא"וו. ווי טיפער מ'עקשנ'ט זיך אריין צו ארבעטן נאר מיט איין מידה-תכונה, וועט מען אויטאמאטיש אנטוויקלען מער פון די אלע פּראבלעמאטישע געפילן, וואס זענען בשורשם צוזאמגעשטעלט פונעם זעלבן יסוד ווי עקשנות. און ווי מער מיר וועלן בעז"ה זוכה זיין צו צעברעכן דער עקשנות-קאָמבּינאַציע און פונאנדערטיילן די שורש-מידות וואס זענען גורם די דערמאנטע מצבים, וועלן מיר שוין ממילא טרעפן אונזערע פילפארביגע כחות און כשרונות און זיין צופרידענע מענטשן. הבהרה: ס'איז וויכטיג אונטערצושטרייכן אז טראץ דעם וואס עקשנות איז באמת א נעגאטיווע זאך, רעדן מיר פון עפּעס מיט וואס כמעט יעדער מענטש מוטשעט זיך אויף א געוויסן פארנעם. איבערקומען דאס עקשנות איז א ביטער-שווערע עבודה און אינגאנצן פטור ווערן דערפון איז כמעט אוממעגליך. דערצו איז אויך גוט צו געדענקען, אז די סארט עקשנות וואס זיצט ביי אונז אלע, מאכט נישט אייביג אָן די פּראבלעמען. און אויב מ'ווייסט וויאזוי עס צו באלאנצירן, איז אפילו שייך צו בענעפיטירן דערפון . למעשה, אויב דאס לעבן פארט געשמאק און מיר טוען אונזערע אויפגאבן ווי עס פאדערט זיך און די ארומיגע זענען מיט אונז צופרידן, איז גוט. אויב טויג עפעס נישט, איז פשט אז מיר דארפן זיך נעמען צו דער ארבעט... די הסברים אונטער דעם זענען שוין ווייניגער וויכטיג. און איינמאל מיר ווייסן שוין אז יעדער פון אונז פארמאגט אין זיך עפּעס עקשנות, קענען מיר שוין אויך פארשטיין אז עס האט נישט קיין פשט אראפּצוקוקן אדער פאר'משפט'ן איינעם וואס האט 'צופיל' עקשנות. מיר זענען מסתמא נישט בעסער, נאר ביי יענעם איז עס אפשר מער מערקבאר. קל וחומר בנו של קל וחומר אז מיר האבן נישט קיין רעכט יענעם צו בא'עוולה'ן און נישט געבן וואס קומט אים ווייל לויט אונזער אפּשאצונג קומען זיינע פאדערונגען פון עקשנות. אלעס וואס מיר שמועסן דא איז נוגע פאר זיך אליין – פאר מענטשן וואס זוכן זיך אנטוויקלען די מידות און פארבעסערן דאס לעבן. צו ניצן די הבנות און מיטלען קעגן אנדערע איז נישט אונזער כוונה .
תכונה צווינגט נישט קיין קרענק דאס ווארט 'עקשנות' ווערט געווענליך באנוצט צו באצייכענען איינעם מיט אומפארשטענדליכע עגאָאיסטישע פאדערונגען. מה שאין כן א פיינער און צוגעלאזענער מענטש וועט מען נישט באטיטלען אלס עקשן. ממילא וועלן מענטשן הייבן ברעמען וויאזוי מ'קען באצייכענען א פארלוירענעם מענטש וואס פילט געפערליך אנגעוויזן אויף אנדערע, מיט אזא הגדרה. ס'הערט זיך אפשר מאדנע, אבער איז פארט דער אמת. ווען עמיצער געפינט זיך אין כסדר'דיגער פּיין און טרעפט נישט קיין וועג ארויס, איז פשט אז אין געוויסע שורש-מידות איז ער איינגעשפּארט נישט צו עפענען. דאס זעלבע פארקערט, אויב א מענטש איז א גרויסער גורם פאר ווייטאגן ביי ארומיגע, אפילו ער וויל עס באמת נישט טון, איז דער שורש הדבר אין עקשנות. די סימפּטאמען פון עקשנות זענען נישט ביי יעדן אייניג און ממילא איז נישט שייך אויסצושמועסן יעדע סארט עקשנות. רוב מענטשן, וועלן זיך נישט טרעפן אין דער מידה אפילו נאכ'ן ליינען דערוועגן. דער בעסטער אופן עס איינצוזען איז דורך א ביישפּיל וואס איז נישט נוגע לגבי זיך אליין, אבער נאכדעם קען מען צושטעלן די נשמה פונעם משל צו זיך. ווען מיר האבן באשריבן די תכונה מענטשן, האבן מיר זיך געהאלטן צו די שרשית'דיגע געפילן וואס האבן א שייכות דערצו, וויבאלד באמת איז נישט מעגליך פאראויסצושאצן וויאזוי יעדער יחיד וועט זיך סוף כל סוף אויפפירן. אבער די פאקטישע התנהגות'ן פון יעדן מענטש, ווערט שטארק נשפע פון: 1) קולטור און סביבה, ווי קהילה און משפחה, 2) ידיעות און הבנה וועגן דעם צוגאנג וויאזוי זיך אומצוגיין אין לעבן, 3) בחירה. מיר מאכן כסדר החלטות און אונזערע באשלוסן האבן א גרויסע השפעה אויף ווייטער , 4) אלע אנדערע מידות וואס מיר פארמאגן און ניצן, 5) וויפיל עקשנות'דיג אדער ווי בויגזאם מיר זענען. ווען מיר שטויסן זיך אן אין אונזערע שוועריגקייטן און פּראבלעמען, האבן מיר א ברירה צו איגנארירן די אנדערע מידות און בלייבן איינגעשפּארט מיט דער תכונה כמות שהיא, אדער קענען מיר בוחר זיין איבערצוקומען די אינערליכע קעגנערשאפט, יא פארדייען א דורכפאל און זיך בייגן. אלע פינף נקודות שפּילן א ראלע אינעם אופן וויאזוי אונזער תכונה קומט צום אויסדרוק, אבער די לעצטע איז די וויכטיגסטע און האט דאס גרעסטע ווארט אינעם ענין. כל זמן מיר זענען נישט פאר'עקשנ'ט זיך נישט צו רירן קיין משהו פון יענער תכונה, קען מען זיך אויסלעבן די יארן אויף א גוטן, באלאנצירטן אופן.
דער שורש פון "אָו-סי-די" כדי צו דעמאנסטרירן דעם לימוד, וועלן מיר צוריקגיין צום משל פונעם פּסיכישן קראנקהייט וואס איז באקאנט מיט'ן נאמען "אָו-סי-די". געווענליך ווערט "אָו-סי-די" באצייכנט אלס די "ספיקות קרענק". די סיבה פאר דעם נאמען איז ווייל דער ליידנדער ווערט געפּייניגט מיט א כראנישער אומזיכערקייט אין אלע זיינע מעשים. ביי יעדן ריר מאטערט א מחשבה אז עפּעס איז פארט נישט גוט און אפשר דארף מען עס איבערמאכן. אנדערע באציען זיך צו או-סי-די אלס א "זיכערקייט קרענק", ממש מהיפוך להיפוך. וואס איז דער אמת? די צוויי כאפּן אן די זעלבע זאך פון די צוויי פארקערטע זייטן. או-סי-די דריקט זיך אויס מיט כסדר'דיגע ספיקות, וואס דאס זעט יעדער, סיי דער ליידענדער און סיי די ארומיגע. אבער דער שורש פונעם פּראבלעם ליגט דווקא אין די עקשנות'דיגע 'זיכערקייט' וואס ער זוכט. לאמיר עס מסביר זיין. לכתחילה וואלט זיך דער מענטש נישט געמוטשעט מיט מער ספקות ווי אן אנדערן. פארוואס דען יא? ער איז נישט משוגע! ער ווייסט בערך דאס זעלבע ווי וואס אנדערע ווייסן און ער זעט די זעלבע זאכן. עמיצער מיט או-סי-די פארשטייט אויך אז מ'דארף נישט אפּזייפן קיין ריינע הענט, און דער וואס האט נישט קיין או-סי-די איז אויך מסכים אז ווען ס'איז שמוציג דארף מען עס יא זייפן. דער חילוק איז אבער, צי מ'קוקט דערויף נאטירליך אדער מ'גייט צו מיט א דראנג און צוואנג. פשט פון איבער'חזר'ן די פעולה איינמאל און נאכאמאל, איז פארבינדן מיט אַן אבסעסיע אהערצושטעלן א "זיכערע" ריינקייט וואס איז העכער דעם מענטשליכן יכולת. ווען דער ציל איז ווייטער ווי פשטות און דאס אויף א זיכערן אופן, וועלן מיר נישט אנקומען.
דער צוואנג אין "אָו-סי-די" מענטשן וואס מוטשען זיך מיט או-סי-די, פילן זיך פארלוירן אין די ספיקות און וועלן אנווענדן אלע כחות צו כאפּן דעם זיכערקייט וואס ס'פעלט זיי. דער דראנג נאך א זיכערע קלארקייט, שטופּט זיי צו די מעשים און אויך צו מאכן א חזרה אויף די מעשים. ער טרעפט זיך פארכאפּט אין א כישוף-קרייז פון פעולות וואס ווערן געטריבן פון ספיקות, און פון ספיקות וואס פאדערן אז ער זאל טון נאך פעולות. לפי זה וואלט געווען די עצה, אויפצואווייזן פאר אזא איינעם אז די ספיקות און נאכפאלגנדע פחדים זענען פאלש. לאמיר אבער זען צי דער הגיון שטימט טאקע. די זעלבע געפילן פון אומזיכערקייט און געברויך צו אכטונג געבן, זענען דאך ביים שפּיץ פון יעדן נפש וואס באלאנגט צו דער זעקסטער תכונה, אבער מיר זעען נישט אז יעדע אזא נפש ראנגעלט זיך מיט "או-סי-די". ס'איז אמת אז אלע זעקסטע-תכונה-מענטשן געבן מער אכטונג אויף זאכן און זענען טאקע אויך מער מסודר'דיג און פארנומען מיט ארדענונג. אלעס אמת. אבער נישט אלע פון זיי בלייבן שטעקן אינעם גלגל החוזר פון נאכאנאנדע איבערקוקן. מצד השני, זעען מיר נישט אז די אבסעסיעס וואס קומען מיט אָו-סי-די זאלן טאקע אהערשטעלן מער סדר, פּינקטליכקייט און סיסטעמאטישקייט. דאס רגילות אין וואס ער איז פארכאפּט האט למעשה נישט קיין הסבר און עס בלייבט פּייניגן אפילו ווען יעדער איז איבערצייגט אינעם לעכערליכקייט פון די חששות. נאך מער, צומאל וועט זיך די אבסעסיע אריבערריקן צו אן אנדערן תחום פון לעבן, וואס האט בכלל נישט קיין שייכות מיט זיכערקייט. דאס זאגט אונז דאך אז עפּעס טיפער גייט דא פאָר. חוץ מזה טרעפן מיר גענוג אָו-סי-די ליידענדע, וואס באלאנגען לגמרי נישט צו דער זעקסטער תכונה. דאן וויאזוי איז שייך צו באשולדיגן דווקא דעם געפיל פון זיכערקייט? און מיר זעען ביי מיטגלידער פון יעדע תכונה, אז אפילו ביי די צוויי מענטשן וואס זענען אינטערעסירט אין גענוי דער זעלבער זאך, איז דא א חילוק אין דער צוגאנג דערצו. איינער גייט אָן מיט'ן לעבן ווי געהעריג, און א צווייטער ווערט פארכאפּט און בלייבט שטעקן אינעם דראנג. דער ערשטער גייט צו זעלבסטזיכער און צופרידן, און דער צווייטער ווערט צעטומלט ביי יעדן פּרואוו. דעריבער לאמיר פארשטיין: וואס איז דאס משמעות פון אן אבסעסיע? ווען וועט א פעולה ברענגען סיפוק און ווען קריכט עס ארויס פון גדר נארמאל? דער תירוץ איז פשוט: אן אבסעסיע ווערט אויס נארמאלע פעולה ווען ס'הייבט אן צו פּייניגן. ווען עמיצער פילט א דראנג צו זייפן די הענט ווייל זיי זענען שמוציג, איז עס העכסט נאטירליך און אפילו געוואונטשן. דער שטער-קיצל דערמאנט אים צו טון וואס מען דארף. נאכ'ן זייפן פילט דער מענטש גוט. די פעולה וואס ער האט געטון איז געווען צו דער זאך און ער האט אויסגעפירט וואס ער האט געוואלט. עפּעס האט אים געשטערט און די לעזונג דערצו איז נארמאל און מקובל. יעדער איז מסכים און יעדער פארשטייט, אז שמוציגע הענט בעטן זיך פאר זייף. יעדער פילט גוט מיט'ן טון די פּאסיגע זאך אין דער געפאדערטער מאס, כל זמן זיין פעולה איז בגדר געהעריג און בחזקת סטאנדארט. דער מענטש איז מחובר צום ארום און ווייסט אינסטינקטיוו וואס הייסט נארמאל און געווענליך. זיין לעבן פירט זיך אויף דעם אופן און דאס אויספירן זיינע אויפגאבעס ברענגט אים סיפוק. דער צורך פאר אביסל זייף, מוז נישט גורם זיין קיין אנגסט אדער נערוועזקייט. גאר אנדערש איז אבער ווען מען צווינגט זיך צו רעאגירן צו זאכן וואס פאדערן בכלל נישט קיין רעאקציע. ווען די פעולה איז נישט בגדר נארמאלע השתדלות, באקומט דער מענטש נישט דעם סיפוק וואס קומט פון אויספירן זיין תפקיד. דער מענטש צווינגט זיך אבער יא צו טון די זעלבע פעולה – זייפן די הענט אין אונזער ביישפּיל – ביז ס'הייבט אן צו נערווירן אים זעלבסט. קיינער שעפּט נישט קיין סיפוק פון טון זאכן וואס האבן נישט קיין אנדערן תכלית אויסער צו ברענגען סיפוק. סיפוק איז א תוצאה פון פעולות וואס האבן א צוועק און קומען מיט א ציל. די השלמה פון טון וואס מען דארף, ברענגט שוין צו דעם סיפוק בתורת מתן שכרה בצידה. דאס איז למעשה די סיבה צו דער או-סי-די אנגסט און שפּאנונג. דא ליגט די ארבעט פונעם הינטערן-באוואוסטזיין, וואס מאכט דעם מענטש פילן אנגעצויגן כדי אים צו געבן דעם איינדרוק ווי ער גיט זיך דא אפּ מיט עפּעס זייער וויכטיג און ממשות'דיג. גלייבסט נישט אז ס'איז וויכטיג און נוגע? זע נאר ווי אנגעצויגן דו ביסט! געטריבן פון דער אומבארעכטיגטער שפּאנונג, הייבט ער אן טון פעולות צו אדרעסירן דעם נישט-עקזיסטירנדן פּראבלעם. ער טוט זאכן וואס ברענגען נישט קיין ניצן, ווייל ס'איז באמת נישטא דא גארנישט וואס פאדערט פון אים עפּעס צו טון. ער טוט ווייל ער איז אנגעצויגן און ער איז אנגעצויגן ווייל ער טוט. אבער פארוואס דארף ער עס? די געלונגענסטע, פעאיגסטע מענטשן ווייסן אז אלעס וואס זיי טוען איז נאר השתדלות. השתדלות האט אויך א מהלך און זיי וועלן טאקע פּרובירן צו טון עפּעס וואס איז 'מער' זיכער. זיי פארשטייען אז זיכערער מיינט נישט דאס זעלבע ווי פארזיכערט, און זיי ווייסן אז מיט'ן גאנצן השתדלות קען זיך אלעס ענדיגן מיט גארנישט, אבער זיי פילן פארט גוט מיט וואס זיי טוען. זיי פארשטייען אז אלעס איז השתדלות און מער ווי טון וואס ס'איז שכל'דיג און פּאסיג איז סייווי נישט שייך. השתדלות, אפילו אויף אן אינטענסיוון אופן, איז נישט שלעכט. די צרה הייבט זיך אן ווען מיר פּרובירן צו ארויפצווינגען אונזער רצון אויף די תוצאות, און מיר ווילן בלייבן אין קאנטראל אויפ'ן אויסגאנג פון אונזערע באמיאונגען. ווען מיר זענען נישט גרייט אויפצוהייבן די הענט מיט דער הכרה אז דאס מציאות איז העכער אונזער יכולת, דעמאלט ווערט מען פארפּלאנטערט מיט די אבסעסיעס וואס קומען מיט או-סי-די.
דער אימפּולס-צוזאמשטעל פון אָו-סי-די מיר פארשטייען שוין אז דער חילוק צווישן א געזונטן מענטש און דעם וואס ראנגעלט זיך מיט "אָו-סי-די", איז נישט צי ער זוכט זיכערקייט אדער עפּעס אנדערש, נאר ווי אויסגעשמועסט, איז עס תלוי אינעם מאָטאָר פונעם מענטש. דער צוגאנג פון א באלאנצירטן פארזיכערער איז מיט נארמאלע זארגן און השתדלות'ן, אין דער צייט וואס דער נישט-געזונטער גייט צו מיט 'עקשנות'דיגע' זארגן וואס ער פּרובירט לינדערן מיט צוואנג. און דאס ווייסן מיר שוין פונלאנג, אז די מאטיוואציע געפילן וואס ליגן אונטער אלע אופנים פון יא אדער נישט עקשנות, זענען איינגעטיילט צווישן די שורש-מידות: 'תקיפות', 'הכנעה' און 'פּינקטליכקייט'. אצינד דארפן מיר ארומשפּילן אביסל מיט'ן רוביק'ס קיוב פון נפש, כדי אנצוקומען צום געזונטן אויסשטעל. די אימפּולסן-מידות וואס זענען שולט ביי געזונטן פארזיכערער, זענען 'תקיפות' און 'הכנעה'. תקיפות האלט איינעם גענוג פעסט אז ער זאל נישט רעאגירן צו יעדער נערוו ווי א קנעכט, און הכנעה העלפט אים הערן וואס ס'גייט טאקע פאָר, כדי אז וואס ס'פעלט באמת אויס, זאל ער יא טון. מיט אזא סארט צוזאמשטעל געט מען זיך אפּ מיט יעדן מצב אויפ'ן ריכטיגן אופן, לויט'ן אמת'ן מציאות'ן און אָן קיין צוואנג. אויב פּינקטליכקייט ווערט אריינגעמישט, דאן קומט שוין אריין צוואנג אין בילד. פּינקטליכקייט פאדערט אז דער אויסגאנג זאל זיין – פּינקטליך פאר יעדן פּרייז, אריינגערעכנט צוואנג. אויב איז די גבורה צוזאמגעשטעלט מיט תקיפות, וועט דער מענטש שטופּן יעדן פרט אפילו ווען קיינער פארשטייט עס נישט. ער וועט דריקן מיט'ן גאנצן כח אויף אלע ארומיגע (אָו-סי-פּי-די). אויב איז זי צוגעטשעפּעט צו אויספאלגערשאפט (אנשטאט צו תקיפות), וועט דער צוגאנג זיין ממש אן עבדות. ער פילט זיך געצווינגען צו רעאגירן צו יעדן קיצל וואס קומט אים אויף, ביז דער נערווירנדער פחד נעמט אים איבער (אָו-סי-די).
לגבי געצווינגענקייט אין אלע תכונות א דראנג צו באצווינגען תוצאות, איז סיי דער שורש פון "אָו-סי-די" און אויך פאר קרומקייטן אין אלע אנדערע תכונות. איינמאל מ'וויל צווינגען רעזולטאטן, זענען אלע רעאקציעס און פעולות געצווינגענע. טיף אינעווייניג ווייסט מען בשעת מעשה אז נישט די פעולות פעלן אויס און נישט זיי העלפן. ער ווייסט, אבער קען זיך נישט אפּלאזן דערפון, ווייל די וויכטיגסטע איז יעצט צו פארזיכערן אז ער טוט עפּעס וואס קיינער קען נישט אזוי גוט ווי ער. א צווייטער וויל נישט אדער קען עס נישט טון. ער מוז אויפכאפּן אזעלכע סכנות וואס קיינער מאכט זיך נישט וויסנדיג דערפון, ווייל אז נישט איז ער דאך נישט מער פון א צווייטן. און כל שכן אז ער מוז צווינגען די תוצאות, ווייל אז נישט וועט ער דאך בלייבן חוזק. וויבאלד ער מוז טון בעסער ווי יעדן, ווערט ער ווי בלינד צום מציאות און דער סביבה. ער זעט נישט וואס עס שפּילט זיך אפּ ארום זיך, און כאפּט נישט אויף וואו און ווי ער וואלט יא געקענט זיין פּראדוקטיוו. ער וויל אפילו נישט באמערקן די זאכן. ווייל אפילו וויפיל ער פארשטייט יא וואו זיינע כוחות זענען ניצליך, איז עס נישט אינטערעסאנט. אזוי לאנג ווי ער איז נישט זיכער אז ער וועט עס טון בעסער ווי אנדערע, זוכט ער אפילו נישט אנצוהייבן. דאס אייניגע שפּילט זיך אפּ ביי יעדער תכונה ווען עס פונקציאנירט אומגעזונט. דער הינטערן-באוואוסטזיין איז אין דראנג צו שאפן נעגאטיווע און געצווינגענע פעולות, נאר כדי צו האלטן זיין תכונה לעבעדיג און ווייזן אז ער קען. ער וויל קלאר-מאכן זיינע כוחות לעיני כל חי, און דערפאר געט ער זיך אפּ מיט ענינים וואס אינטערעסירן נישט קיינעם און זוכט דווקא אזעלכע עצות און תחבולות וואס אנדערע זוכן נישט. דארט האט ער די בעסטע שאנסן צו ארויסשטארן און דעמאנסטרירן וויפיל בעסער ער איז פון יעדן. אלס רעזולטאט פילט ער זיך אויסגעמוטשעט און אריינגעצווינגען אינעם פּעקל. דאס איז מסביר פארוואס מ'קומט כסדר אויף מיט אנדערע זארגן, אבער דער צוגאנג עס צו לייזן בלייבט דאס זעלבע (קאפּיטל ז). די אבסעסיע איז נישט דער גורם צום דראנג, נאר פארקערט: דאס געברויך צו דעמאנסטרירן עפעקטיווקייט (יעדער לויט'ן דראנג פון זיין תכונה) רייצט די אבסעסיעס. דער געזונטער וועג איז צו טון זאכן פאר'ן תכלית און נישט כדי צו פילן גוט. וואס מער זאכן ער טוט פאר'ן תכלית הענין אויפ'ן אופן ווי עס באלאנגט, אלץ מער וועט די זיכערקייט באקרעפטיגט ווערן, אפילו ער איז נישט דער 'איינציגסטער' וואס באווייזט עס אזוי גוט. מיט אזא צוגאנג אנטוויקלט זיך נישט קיין אָו-סי-די, אפילו אויב זיכערקייט שפּילט די וויכטיגסטע ראלע. ווילאַנג זיין זיכערקייט טרייבט נישט צו אויפווייזן אז ער טויג בעסער ווי יעדן, וועט אים די תכונה נישט אריינפירן אין בלאטע. דער וואס ווערט געטריבן צו טון וואס ער דארף, אלס אחריות אויסצופירן דעם געפאדערטן תפקיד, איז זיין צוגאנג מיט אחריות, נארמאל און אנשטענדיג, אָן קיין דראַנג צו פארזיכערן רעזולטאטן אזויווי קיינער קען נישט. אזא איינער ווייסט קלאר אז אויפווייזן אז מ'איז דער בעסטער קען מען נישט, און פארזיכערן וואס קען נישט פארזיכערט ווערן איז נישט שייך. ער פילט זיך שטארק און אָנגעפילט און ער וועט נישט אויפנעמען דעם זיכערקייט-נושא ווי א כסדר'דיגע 'רדיפה' פון 'יא סכנה, נישט סכנה'. דאס זעלבע איז מיט די שטרעבונגען פון אלע תכונות, ביי וועלכע דער געזונטער אופן איז צו טון די ענינים פון זייערע רעדלעך צוליב נארמאלע סיבות און מיט נארמאלע השתדלות'ן און נישט מיט קיין זינלאזן עקשנות, דעמאלט וועט זיך עס גוט פילן און מענטשן וועלן אפילו מסכים זיין דערצו. אזוי וועלן מיר נישט פילן קיין דראנג אריינצומישן די תכונה-מעסעדזש אין אלעס וואס מיר טוען, אפילו ס'קומט בכלל נישט אריין. מיר וועלן זיך אויך גרינגער לערנען פון אנדערע וויאזוי צו נוצן פּאסיגע רעאקציעס צו יעדער זאך, אפילו אויב ס'פאדערט אזעלכע מידות וואס זענען אונז נישט באזונדער באליבט. איינמאל דער עקשנות'דיגער צוואנג וועט נאכלאזן, וועט די תכונה האבן געלעגנהייטן צו ווערן אויפגענומען אויף א פּאזיטיוון אופן, אפילו אויב לכתחילה פארשטייען די ארומיגע נישט אזוי גוט דערצו. ווילאַנג ס'ווערט אריינגעברענגט איידל און צוביסלעך, וועלן זיי מעגליך יא זען דערין עפּעס פּאזיטיוויטעט. אפּגעזען פון וועלכער תכונה מ'האט, איז דער תפקיד פשוט צו זיין דא און דאך וויסן אז מ'איז נאר א מענטש. אלס מענטשן פּרובירן מיר נישט צו פארזיכערן עפּעס וואס קען נישט פארזיכערט ווערן, און מיר חזר'ן נישט איבער די פעולות וואס פעלן נישט אויס. פון דער אנדערער זייט, בלייבן מיר יא גענוג פעסט ביי זיך יא צו טון וואס מיר האבן צו טון, טראץ דעם וואס מיר בלייבן דערביי באוואוסטזיניג צו דער מעגליכקייט אז אייביג קען זיך עס ענדיגן מיט א דורכפאל.
נישט "דערהערן" איז טיפע עקשנות רעדנדיג פון עקשנות, איז כדאי ארויסצוברענגען נאך א נקודה. אן עקשן מיינט נישט דווקא עמיצן וואס בעצם פארשטייט ער דעם צד שכנגד און בלייבט פארט איינגעשפּארט מיט זיין מיינונג. אזא איינער איז טאקע אן עקשן, אבער ער שטייט דאך נישט ביים געפערליכסטן עק. איינמאל ער זעט נאך א צד, בלייבט א האפענונג אז שפּעטער וועט ער יא מכיר זיין אז דער אנדערער האט וואס צו זאגן, ממילא בלייבט ער געזונט כאטש געפיליש אפילו ער איגנארירט בכוונה דעם צד שכנגד. אן אמת'ער עקשן איז עמיצער וואס באווייזט צו פארהאקן טייל שורש-מידות אזוי שטארק, אז ס'עקזיסטירט שוין ניטאמאל קיין הוה אמינא דערפאר. נישטא אזא זאך ווי א געשמאק, מיינונג, התנהגות אנדערש ווי זיינע. וואס ער האלט און פארשטייט, איז דאס איינציגע מעגליכע מציאות. ביי אזא מענטש איז דאס עקשנות אזוי פארשמאלצן מיט זיין תכונה, אז ער איז גענצליך פארכאפּט דערין. די ערשטע עצה איז זיך צו לאזן דיאגנאזירן אויף זיין תכונה – נישט ווייל זיין תכונה איז ערגער ווי די אנדערע, נאר כדי ער זאל ראשית כל כאפּן אז דאס אלוועלטליכע מציאות באשטייט נישט אויסשליסליך פון זיין פּערספּעקטיוו (לאו כל כמיניה!) און דער אמת ווערט נישט ארויסגערעדט פון זיין קוק-ווינקל. מענטשן וואס האלטן אנדערש, קענען זיין פּונקט אזוי נארמאל און קלוג און אין צייטן אפילו גערעכט. אפשר ביסטו גערעכט 'יעצט', קען זיין אז יענער איז, און ס'איז אפילו מעגליך אז ביידע זענען האלב גערעכט, ס'איז דא א מקום פאר ביידע צדדים .
תמצית: ווען א מענטש איז גענוג שטארק ביי זיך אליינס און פילט נישט קיין נויט צו צווינגען עפּעס ספּעציפיש, איז ער געזונט מיט סיי וועלכע תכונה. ער חזר'ט נישט דווקא די רעאקציעס וואס האבן נישט געארבעט און בלייבט נישט שטעקן אינעם דמיון אז נאר ער מיט זיין תכונה קען אלעס ערלעדיגן אויפ'ן בעסטן אופן. ער איז רואיג מיט'ן טון זיין השתדלות האפנדיג פאר רעזולטאטן. אין דער אונטערשטער שורה, איז "עקשנות" דער הויפּט-פּראבלעם אונטער יעדער תכונה וואס איז פארפּלאנטערט. עקשנות מיינט א פּרואוו ארויפצוצווינגען זיין רצון אויפ'ן מציאות, אז זאכן דארפן גיין דווקא אויף איין ספּעציפישן אופן.
סא די האלסט אז איינער וואס נעמט מעדיקעישן פאר אוי סי די, קען זשאסט אראפ גיין איינמאל ער פארשטייט קלאר מיט זיין שכל אז זיין פראבלעם איז אז ער וויל זיין פארזיכערט?
לגבי NATURE VS NURTURE ווייסן מיר דאך אז ס'איז אן ענדלאזן וויכוח (און דערפאר האב איך נישט מגיב געווען ביז יעצט). לענ"ד איז ברור אז ס'איז ביידע, און אויך, אז אפילו דעם חלק NATURE קען מען אויך טוישן מיט דער "שורש-מידות מעטאדע".
יא ב"ה, און איך האב שוין געהיילט מיט אסאך אנדערע מעטאדן, פאר איך האב געקענט די "שורש-מידות" מהלך. אבער איינמאל איך האב דאס, איז מיין הצלחה געדאפלט ב"ה, סיי פאר מער מענטשן (וואס פארדעם וואלט איך נישט געקענט) און סיי פאר די זעלבע מענטשן אז ס'ארבעט בעסער, שנעלער און שטערקער. ס'וועט אבער דויערן אסאך צייט, ביז די וועלט וועט עס געבן אפילו א הוה אמינא.
