די אחראים: יאנאש , אור המקיף , אחראי , געלעגער
באשטימט: געב מיר ״ דעם״, דאס, די, דער, אונזער(דא ווייזט מען אויף זיך אדער אנדערע - אויך נאַונס, ווי דערמאנט), זייער, מיין, דיין.
אומבאשטימט: א, אן, סייוועלכע, וועלכע?, אלע, ביידע, יעדע, אזאלכע, קיין, יענע, אנדערע, אפאר, אסאך, געוויסע, פינף.
שפעטער, יארן שפעטער, האב איך זיך באקענט מיט אזא זאך וואס הייסט דאטיוו און אקיוזאטיוו... צוויי הויכבאשפריצטע ווערטער וואס מאנכע וועלן שטיין ווייט פון זיך באקענען מיט שפראך בלויז צוליב אזאלכע שרעקעוודיגע ווערטער...אלס קינד בין איך איינגעשטאנען ביי מיין פעטער און מומע, און ביי די סעודה האב איך זיך אנגערופן צום פעטער: קענסט מיך אפשניידן א שטיקל חלה?
מיין מומע איז אויפגעשפרונגען: ״חס ושלום! א איד רעדט נישט אזוי!״
איך בין געווען זיכער אז זי האט געמיינט מיך צו מעורר זיין אז מען דארף בעטן שיין, אבער זי האט מיך נישט געלאזט ווארטן, נאר גלייך ערקלערט די אומאויסגעהאלטנקייט פון מיין בקשה צו ״מיך אפשניידן״ א שטיקל חלה.
״דו ווילסט מען זאל דיך אפשניידן? חס ושלום! מען דארף זאגן שנייד ׳מיר׳ אפ א שטיקל חלה, אך און וויי וועט זיין ווען מען שנייד דיך אפ״.
שפעטער האב איך געבעטן מיין קאזין: קענסט מיך ארויפשיקן א נעפקין?
״ווילסט מען זאל דיך ארויפשיקן? דו ביסט צו שווער״ האט זיך די מומע ווידער געלאזט הערן.
פון דעם שבת בין איך שוין ארויס א האלבער לינגוויסט. מיין מומע האט מיר געדולדיגערהייט עקלערט ווען מען זיך מיך און ווען מען זאגט מיר, דיך און דיר. (בנוגע די טראמא: מען דארף עס טאקע דיסקאסירן מיט׳ן טעראפיסט, יישר כח פאר׳ן דערמאנען.)
ווען דו ווילסט מען זאל עפעס טון מיט דיך, מיט דיין גוף, זאגט מען ׳מיך׳: הייב מיך אויף, טו מיך אן, שיק מיך צו א צווייטן, באנדאזשיר מיך.
ווען דו ווילסט מען זאל עפעס טון פאר דיר, זאגט מען ״מיר״: הייב מיר אויף דעם שטיקל חלה, טו מיר אן דאס העמעדל, שיק מיר ארויף, באנדאזשיר מיר מיין קינד.
*איך האב מיך צעשניטן, איך וויל מיך איבערבעטן מיט אייך, איך וויל מיך טרעפן מיט אייך, איך זע מיך אין שפיגל, דו האסט מיך גערופן היינט? נעם מיך אהיים, הייב מיך אויף, טראג מיך, ברענג מיך.
איך האב מיך זיך צעשניטן, איך וויל מיך זיך איבערבעטן מיט אייך, איך וויל מיך זיך טרעפן מיט אייך, איך זע מיך זיך אין שפיגל, דו האסט מיך גערופן היינט? נעם מיך אהיים, הייב מיך אויף, טראג מיך, ברענג מיך.
ביים רעדן איז דאס מער א ירושלמי אידיש, אבער ביים שרייבן זענען דא וואס נעמען דאס אן אלס א כלל.גענוג געווען, נעם דיך זיך אין די הענט אריין! לאז דיך זיך ארויס דערפון! קוק דיך זיך אין שפיגל.
ווען מען וויל זאגן אז עפעס איז איינעם׳ס וועט זיין דער זעלבע כלל ווי דאטיוו!איך וועל אין א מינוט׳קעלע ערקלערן דעם יסוד הטעות:
אין דויטש עקזיסטירט נאך א ״קעיס״ וואס איז פאר א סיבה פארשווינדן געווארן פון אידיש. אין אידיש, ווי שוין דערמאנט, באנוצן מיר זיך נאר מיט דריי קעיסעס; נאמינאטיוו, דאטיוו און אקיוזאטיוו. אין דויטש עקזיסטירט אויך א ״געניטיוו״, וואס דאס מיינט אז ווען דער נאון באלאנגט צו איינעם, עס איז Possessive, און דאן ווערט עס א ״קעיס״. וואס מיינט א קעיס? אז מען וועט זיך שוין קענען ארומשפילן מיט׳ן סדר וויאזוי מען רעדט.
עס איז צו קאמפליצירט צו ערקלערן וויאזוי עס ״וואלט״ אויסגעזען אין אידיש ווען עס עקזיסטירט אזא קעיס, בעיקר ווערט מען פטור פונעם ווארט ״פון״. א גרינגער משל וואלט געווען דאס ווארט ״פטור ווערן פון״. אין אלט-אידיש פלעגט מען נאך רעדן אזוי: ״פטור ווערן דעם יצר הרע״, ״פטור ווערן דעם שווערן עול״ - זע בייגעלייגט.
אין היינטיגן דויטש רעדט מען נאך אזוי:דער קעיס פון געניטיוו עקזיסטירט נישט אין היינטיגן אידיש, ממילא איז עס אויס ״קעיס״, אבער אין געוויסע פעלער וועלן פאסעסיוון פארמאגן אייגענע כללים, אזויווי מיר וועלן יעצט רעדן.
- די פארב דאס הימל איז בלוי.
דער נאמען מיינס קינד איז משה.
דאס אויטא דעם מאנ׳ס (דאס אויטא געהער פאר׳ן מאן).
פארוואס שרייבט מען ״דעם״? עס איז דאס נישט דאטיוו און נישט אקיוזאטיוו? דא האט איר דעם תירוץ!דאס איז דעם רבינ׳ס א קינד, דעם זיידנ׳ס אן אייניקל.
