אידישע וועלט פארומס

אור המקיף האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג פעברואר 22, 2024 5:56 pm

ביי דעם ווארט ״באנוץ״ (גענוצט, נוצלאז, באנוצן אא״וו), האב איך געמאכט א שטיקל טעות מיט׳ן שרייבן דא אז עס טוישט זיך ביי א ווערב, און מען שרייבט עס מיט א י׳ (געניצט, ניצן)

למעשה נאכ׳ן מעיין זיין זע איך אז דאס איז נאר אמאל אזוי געווען, היינט שרייבט מען שוין אייביג מיט א ו׳, אויף אלע פעלער, און איך האב עס טאקע געטוישט.

אור המקיף האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג פעברואר 22, 2024 4:04 pm

צארט, צעטליך

יחליצך האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג פעברואר 22, 2024 6:20 pm

אור המקיף האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג פעברואר 22, 2024 5:56 pm

ביי דעם ווארט ״באנוץ״ (גענוצט, נוצלאז, באנוצן אא״וו), האב איך געמאכט א שטיקל טעות מיט׳ן שרייבן דא אז עס טוישט זיך ביי א ווערב, און מען שרייבט עס מיט א י׳ (געניצט, ניצן)

למעשה נאכ׳ן מעיין זיין זע איך אז דאס איז נאר אמאל אזוי געווען, היינט שרייבט מען שוין אייביג מיט א ו׳, אויף אלע פעלער, און איך האב עס טאקע געטוישט.

הלואי! די נייע דור שרייבערלעך ווילן איינפירן א י'.

גראדע, וויינרייך, הארקאווי, און א. ראטה שרייבן אויך מיט א י'. זיי האבן נאר פארזען אז זיי זענען זיך סותר דא און דארט. וויינרייך און א. ראטה שרייבן אין די הקדמה באנוצער; א. ראטה שרייבט נוצלאז, און גענוצט/געניצט נוצבאר/ניצבארהאט ביידע ווערסיעס...

איין אנליין-ווערטערבוך וועמען מיר וועלן נישט פורש בשמו זיין אויף א היימישע פלאטפארמע, איז מכריע צו א י'. אבער ער האט צוויי אויסנאמען: פארניצן, און צו-ניץ קומען.
גיי פארשטיי...

כ'בין זייער נייגעריג אויף וועמען דו בויעסט. אישי איז נאך בעסער...

יחליצך האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג פעברואר 22, 2024 10:34 pm

אור המקיף האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג פעברואר 22, 2024 4:04 pm

צארט, צעטליך

*צערטליך

אור המקיף האט געשריבן: ↑ דינסטאג פעברואר 13, 2024 5:30 pm

צוקער איז א אינטערנאציאנאלע ווארט, sugar, איבעראל שרייבט מען עס מיט א קמץ, דאס איז דער נאמען פונעם פראדוקט! מען קען נישט קומען זאגן אויף א ווארט וואס באלאנגט בהחלט מיט א קמץ, און עס טוישן ווייל מען לייגט צו א ל׳. אזוי זענען דא נאך ווערטער וואס קומען אייביג אזוי צו אזוי, אפילו עס זאל נישטזיין אינטערנאציאנאל, און עס טוישט זיך פשוט נישט.

למשל אז א קינד וועט זיך שפילן מיט א פאראשוט שפילצייג אינמיטן לערנען, עס ארויפווארפן און עס וועט אראפפליען, און דער רבי וועט זאגן ״געב אהער דעם קליינעם פאראשוטל״, וועט זיך עס נישט טוישן אויף א יוד. אזוי באלאנגט עס.

אור המקיף האט געשריבן: ↑ מיטוואך פעברואר 07, 2024 11:20 am

1. אין יענעמ'ס קושקעס
2. טינק~ מען טינקטאיין ~ ער וועט זיך איינטינקען
3. טרינק
4. שלינג

אור המקיף האט געשריבן: ↑ פרייטאג פעברואר 23, 2024 11:37 am

יחליצך האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג פעברואר 22, 2024 6:20 pm

אור המקיף האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג פעברואר 22, 2024 5:56 pm

ביי דעם ווארט ״באנוץ״ (גענוצט, נוצלאז, באנוצן אא״וו), האב איך געמאכט א שטיקל טעות מיט׳ן שרייבן דא אז עס טוישט זיך ביי א ווערב, און מען שרייבט עס מיט א י׳ (געניצט, ניצן)

למעשה נאכ׳ן מעיין זיין זע איך אז דאס איז נאר אמאל אזוי געווען, היינט שרייבט מען שוין אייביג מיט א ו׳, אויף אלע פעלער, און איך האב עס טאקע געטוישט.

הלואי! די נייע דור שרייבערלעך ווילן איינפירן א י'.

גראדע, וויינרייך, הארקאווי, און א. ראטה שרייבן אויך מיט א י'. זיי האבן נאר פארזען אז זיי זענען זיך סותר דא און דארט. וויינרייך און א. ראטה שרייבן אין די הקדמה באנוצער; א. ראטה שרייבט נוצלאז, און גענוצט/געניצט נוצבאר/ניצבארהאט ביידע ווערסיעס...

איין אנליין-ווערטערבוך וועמען מיר וועלן נישט פורש בשמו זיין אויף א היימישע פלאטפארמע, איז מכריע צו א י'. אבער ער האט צוויי אויסנאמען: פארניצן, און צו-ניץ קומען.
גיי פארשטיי...

כ'בין זייער נייגעריג אויף וועמען דו בויעסט. אישי איז נאך בעסער...

ווי גערעדט אין אישי, איך וועל עס אביסל בעסער דורכטון און צוריקקומען בעזה"י. יישר כח

אור המקיף האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג פעברואר 15, 2024 11:55 am

• היטן / אפגעהיט

אור המקיף האט געשריבן: ↑ מיטוואך יאנואר 24, 2024 6:38 pm

עס איז דא נאך א פאל וואס מען זאגט ממש ווי דאטיוו, און דאס איז ווען מען וויל זאגן אז עפעס באלאנגט פאר איינעם, פאסעסיוו, Possessive.

ווען מען וויל זאגן אז עפעס איז איינעם׳ס וועט זיין דער זעלבע כלל ווי דאטיוו!

דער שליסל איז דעםזיידנ׳ס, דער שליסל איז דערפרוי׳ס, דער שליסל איז דעםקינד׳ס.

אינעם פריערדיגן תגובה האב איך געשריבן:

דאס איז דעם רבינ׳ס א קינד, דעם זיידנ׳ס אן אייניקל.

פארוואס שרייבט מען ״דעם״? עס איז דאס נישט דאטיוו און נישט אקיוזאטיוו? דא האט איר דעם תירוץ!

און אז מען קלערט אריין איז עס זייער א נאנטער קרוב מיט דאטיוו.

ווייל דער גאנצער נושא איז נאר שייך ביים מין החי, א דומם קען נישט האבן קיין נכסים. ממילא וועט מען זאגן: איך גלייך דער אויסשטעל פוןדעם צימער, און מען וועט נישט זאגן: איך גלייך דעם צימער׳ס אויסשטעל. אין אנדערע ווערטער, ביי לעבעדיגע, במקום א דאטיוו וועט מען זאגן דעם כמו-געניטיוו. אויב אזוי באקומען זיי אייניגע כללים.

דער כלל איז שייך אויף אלע טבלאות וואס מיר האבן געברענגט: ווען עס איז שייך צו רעדן וועגן בעלות, פאסעסיוו, באקומט עס דער זעלבער כלל ווי דאטיוו.

אור המקיף האט געשריבן: ↑ דינסטאג יאנואר 30, 2024 6:12 pm

יחליצך האט געשריבן: ↑ דאנערשטאג פעברואר 01, 2024 4:55 pm

אור המקיף האט געשריבן: ↑ דינסטאג יאנואר 30, 2024 6:12 pm

קו ~ דיינע קי(ען)

דער וואס שרייבט נישט 'קי', דארף שרייבן 'קוען' (פונקט ווי 'הוטן' - זע ווייטער). דאס זעלבע איז מיט די וואס שרייבן 'ברודערס' אנשטאטס 'ברידער'.

אור המקיף האט געשריבן: ↑ דינסטאג יאנואר 30, 2024 6:12 pm

שנור ~ שניר

שנור ~ שנורן

אור המקיף האט געשריבן: ↑ דינסטאג יאנואר 30, 2024 6:12 pm

קעפל: מיט צוגעלייגטע אותיות פאר א לשון רבים

צונג ~ צינגען
הוט ~ היטן
קנופ ~ קניפן
וואונטש ~ ווינטשן
גרוס ~ גריסן

טויש קעפל צו: בלויז מיט צוגעלייגטע "-ער" פאר א לשון רבים

צונג ~ צונגען
הוט ~ הוטן
קניפ~ קניפן
וואונטש ~ וואונטשן
גרוס ~ גרוסןס'איז גראדע א מחלוקת

אור המקיף האט געשריבן: ↑ דינסטאג פעברואר 13, 2024 5:20 pm

עס איז אריינגעקומען דורך אימעיל זייער א וויכטיגע הערה ״בדרך אפשר״, אבער אריינקוקנדיג טיפער דערין האט זיך ארויסגעשטעלט אז דער מחדש האט גארנישט שלעכט געזאגט, נאר דאס איז ממש דער פאקט.

מיר האבן לפי זה איבערגעמאכט דעם אויבערשטע טבלא.

דער גאנצע ענין אז דער י׳ טוישט זיך אויף א ו׳, איז נאר שייך ביי ווערטער וואס האבן א מ׳אדער א נ׳נאכ׳ן י׳. (גראדע איז דאס נישט די ערשטע מאל וואס א מ׳ און א נ׳ באקומען כללים פאר זיך, ווען מיר וועלן רעדן פון צוגעלייגטע עיןס וועלן מיר זען אז א מ׳ אדער א נ׳ פארדינען באזונדערע אויפמערקזאמקייט, מען לייגט צו דעם עין ביי ״צוזא מ ען״ אדער ״וואוי נען״)



אז איר וועט גוט באטראכטן די אויבנדערמאנטע ליסטע וועט איר באמערקן אז מען קען צעטיילן די ליסטע ווי פאלגענד:


ימען (שוו ימען)
ימפן (שר ימפן)
ינגען (געל ינגען, ד ינגען, ז ינגען, צוו ינגען, קל ינגען, של ינגען)
ינדן (ב ינדן, פארשוו ינדן, צ ינדן, ש ינדן)
ינטשן (וו ינטשן)
ינען (געוו ינען, געפ ינען, פארג ינען, ר ינען)
ינקען (וו ינקען, ז ינקען, ט ינקען, טר ינקען, שט ינקען)


אין סך הכל דארף מען קוקן אויף צוויי זאכן: 1) ענדיגט זיך עס מיט א ן׳? 2) האט עס א מ⁄נ נאכ׳ן י׳?

אויב איז די ענטפער ״יא״ אויף ביידע, דערלאנגט אים א ו׳ בלשון עבר און א י׳ בלשון הוה⁄עתיד.

===

דערנאך זענען פארהאן ווערבס אלס נאון שרייבט מען עס מיט א ו׳, אבער אלס ווערב ווערט עס געטוישט אויף א י׳ - אן קיין שייכות צו לשון עבר ועתיד, (ווייל די תירוץ איז נישט ״יא״ אויף די צוויי אויבנדערמאנטע שאלות).

מער וועגן דעם וועט נאכפאלגן בעזה״י.

אור המקיף האט געשריבן: ↑ מיטוואך פעברואר 14, 2024 10:18 am

יחליצך האט געשריבן: ↑ דינסטאג פעברואר 13, 2024 5:58 pm

אור המקיף האט געשריבן: ↑ דינסטאג פעברואר 13, 2024 5:40 pm

מען שרייבט נישט פארבונדן, אבער יא ״פארבינדן״, אבער מיט געבונדען און איינגעבונדן ביזטו יא גערעכט.

איך וועל מסביר זיין:

אויף עדזשעקטיווס איז אויך שייך עבר און עתיד - פון ווערטער וואס שטאמען פון א ווערב, אין ענגליש רופט זיך עס past participle און present participle.

למשל א צעבראכענע פענסטער איז א עבר, א שמייכלדיגע פנים איז הוה.

א זאך וואס איז געשען און האט זיך געענדיגט איז א עבר, א געבונדענע ספר איז פארטיג, אפגעבונדן. נישטא מער וואס צו טון.

א זאך וואס האלט נאך אינמיטן געשען איז א הוה, א פארבינדענער מענטש איז יעצט פארבינדן - בשעת אונז רעד מיר!

והיינו הך מיט זינקען, א זינקעדיגע שיף איז א י׳, ווייל עס איז הוה, עס זינקט! קוקט וועט איר זען! א ״איינ״געזונקענע שיף איז ליידער דערנאך, די מענטשן לעבן שוין נישט. פארזינקען אין זיינע מחשבות איז הוה.

אלע אידישע ווערטער ביכער האלטן אנדערש: פארזונקען. פארבונדן.

איך האב מעיין געווען און ביסט גערעכט טיילווייז, איך וועל מסביר זיין:

מען טרעפט בעצם ביידע אין אידישע ווערטער ביכער, פארזינקען און פארזונקען, פארבינדן און פארבונדן.

ווען מען רעדט פון אן עדזשעקטיוו האלט מען שוין נאכ׳ן פעולה, נישט בהוה (דאס איז געווען מיין טעות). א זאך וואס איז פארבונדן איז דערנאך, און א שיף וואס איז פארזונקן איז דערנאך.

ווען מען רעדט אבער פון א ווערב קען עס שוין אויך זיין אינמיטן די פעולה. למשל ווען איך זאג: עס איז צייט צו פארזינקען דעם שיף, האלט מען נאך פאר׳ן פעולה (ביי דעם ספעציפישע ווארט שרייבט מען היינט גראדע ״זינקען״ און מען לאזט אויס דעם ״פאר״, אבער עס איז נישט אפגעפרעגט). אזוי אויך: מען דארף פארבינדן יענקל מיט משה, האלט מען נאך אויך פאר׳ן פעולה.

קוק ״למשל״ אין דער אידיש ווערטער אוצר פון א. ראטה, האט איין ערך פאר ״פארבונדן״ און איין פאר ״פארבינדן״, און עס איז קלאר דארט אז איינס איז א ווערב און איינס אן עדזשעקטיוו.

דא האסטו פון אן אנדערע ווערטערבוך בנוגע פארזינקען.

איך האב געטוישט דעם טבלא, ביטע זאג מיר צו ס׳שטימט יעצט.

יחליצך האט געשריבן: ↑ מיטוואך פעברואר 14, 2024 1:40 pm

גערעכט, כ'האב טאקע נישט נאכגעקוקט דארט.
אקעי, אויב ביסטו באקוועם מיט דעם אויסשפראך - אפילו מ'נוצט עס נישט ביי ---, קענסטו עס לאזן.
מען דארף אבער אויפקומען מיט אן אנדערן זאץ.
די ווייטאגן ווערן צוביסלעך פארשווינדןשטימט נישט מיט א י'. אויך נישט עס וועט פארשווינדן ווערן.

אור המקיף האט געשריבן: ↑ מיטוואך פעברואר 07, 2024 11:20 am

זייטיגע נאטיץ

א גוטער ביישפיל דאס צו זען איז ביי דאס ווארט ״געהינקע ט״, אמאליגע שרייבער פלעגן נאך שרייבן ״געהונק ען״ (ער האט געהונקען אויף די פיס), דעריבער קומט עס מיט א וא״ו, אבער ווען מען שרייבט געהינקעט איז נישטא אזא זאך, עס מוז קומען מיט א י׳.

אזוי איז אויך ביי דאס ווארט ״געשפינ ט״ וואס מען פלעגט אמאל שרייבט ״געשפ ונ ען״.

יחליצך האט געשריבן: ↑ מיטוואך פעברואר 14, 2024 1:46 pm

אור המקיף האט געשריבן: ↑ מיטוואך פעברואר 07, 2024 11:20 am

6. א זינקעדיגעשיף

6. א זינקענדעשיף

אור המקיף האט געשריבן: ↑ מאנטאג פעברואר 19, 2024 6:08 pm

עס איז דא א חילוק צווישן א ״קרומער צוים״ און א ״פארקרימטער צוים״, א פארקרימטער מיינט אז עס איז געווארן פארקרימט, דעריבער וועט מען עס אויסלייגן מיט א יוד.

אזאלכע סארט עדזשעקטיווס הייסן Participial Adjectives.

אור המקיף האט געשריבן: ↑ מאנטאג פעברואר 19, 2024 6:08 pm

וויכטיג: "פיל פילע" קען אויך מיינען "אסאך"; דאן איז עס א דעטערמינער, און מען שרייבט עס אלץ מיט א י'

יחליצך האט געשריבן: ↑ זונטאג פעברואר 25, 2024 5:45 pm

אור המקיף האט געשריבן: ↑ מיטוואך פעברואר 07, 2024 11:20 am

2. טינק~ מען טינקטאיין ~ ער וועט זיך איינטינקען

2. טונק~ מען טונקטאיין ~ ער וועט זיך איינטונקען

אור המקיף האט געשריבן: ↑ דינסטאג פעברואר 20, 2024 1:05 pm

זייטיגע נאטיץ

״מושי, מיין איינציגער זון וואס פארשטייט מיר באמת, האט זיך צוגעקוקט צום סצענע״

אפשר קענט איר מיר זאגן אין דעם זאץ צו מושי איז א בן יחיד, אדער עס איז באמת דא נאך קינדער, נאר פשוט מושי איז דער וואס פארשטייט דעם טאטן?

דא קומט אריין די אויפטו פונעם ווארט ״איינציגסטע״.

דאס גייט מיט א פשעטיל: וויבאלד מען זאגן ״סטע״ איז דאך משמע אז עס זענען דא נאך (א הויז קען נישט זיין דער שענ׳סטער׳ אויב עס זענען נישט דא נאך הייזער) , קומט דאך אויס אז ווען מען זאגט איינציג סטעזענען בעצם דא נאך, אבער דו האסט אויסגעקליבן אים אלס דער איינציגסטער, און דו וועסט שוין מסביר זיין פארוואס...

=

איינציגע דארף נישט קיין הסבר, איינציג סטעדארף מען מסביר זיין, פארוואס איז עס איינציג?

אור המקיף האט געשריבן: ↑ פרייטאג מארטש 08, 2024 10:26 am

זייער שיינע הערות, יישר כח יחליצך און היסטאריש.

איך בין געווארן אביסל פארנומען מיט אנדערע זאכן, איך האף צוריקצוקומען ממשיך זיין ווי פריער בעזה"י.