אידישע וועלט פארומס

צוריק צום וועד ארבע ארצות:

אינעם ספר עולת תמיד/עולת שבת אויף שו"ע או"ח, [נדפס בשנת תמ"א], איז פארהאן אן הסכמה פון די וועד ארבע ארצות, און לכאורה קען מען פון דעם ארויס נעמען עטליכע זאכן לגבי דעם וועד.

וזהו תוכנה הנוגע לענינינו:

הסכמת המאורות גדולים רבנים דארבע ארצות יצ"ו
פתח דברינו ויושר אמרינו יאירו ויזהירו - בין שורותם יצהירו - יצליחו ויעשו פרי למטה ושורש למעלה - להאלוף המרומם הוותיק - מפיק חמר חדת ועתיק - האבר"ך התורני כבוד מוהר"ר שמואל בהמנוח מהר"ר יוסף זצ"ל - וכו'..........

כה דברי המאורות הגדולים הרבנים אב"ד דארבע ארצות המדברים לכבוד אכסני' של תורה ולכבוד הרב המחבר בהתוועדות קודש ק"ק פינטשוף
נאום הצעיר יצחק בא"א מוהר"ר אברהם זלה"ה חונה בק"ק פוזנן :
ונאום הקטן צבי הירש באמ"ו החסיד מהר"ר זכרי' זלה"ה חונה בק"ק לבוב והגליל יצ"ו :
ונאום הצעיר באלפי ישראל בא"א מוהר"ר שמואל זלה"ה מטרנאפול חונה בק"ק לאדמר :
ונאום נפתלי הירש בא"א הרב הגדול מהר"ר בנימין הירש זלה"ה פה פינטשוף
והוא לעת עתה אב"ד ור"מ בק"ק לובלין :

ע"כ ההסכמה.

הנראה מזה אז יעדע איינס פון די פיהר לענדער [וועד ארבע ארצות] האט ארויסגעשטעלט א גדול בישראל ממדינתם וואס זאל זיי פארטרעטן אינעם וועד, ס'איז נישט קלאר פון די הסכמה ווער ס'איז דער עומד בראש, הגם מען וואלט געקענט קלערן אז הגאון ר' נפתלי הירש אב"ד ור"מ בק"ק לובלין וואס חתמ'ט פה פינטשוף, איז ייתכן אז ער איז דער ראש פונעם וועד, אבער ס'איז נישטא קיין הכרח.
אויך זעהט מען אז אלע החלטות זענען געקומען פון א געמיינזאמע כח, אפילו א פשוט'ע הסכמה האט געדארפט קומען פון אלע ראשי הוועד, און דאס איז טאקע געווען דער שטארקער כח פונעם וועד.
עס קומט אויס אז במשך די גאנצע יאהר איז נישט געווען קיין אנגייענדיגע דיונים וכדו', נאר איין מאהל א יאהר האט מען אראפ געשטעלט די תקנות, און במשך די גאנצע יאהר איז געווען די אחריות פון אלע רבנים אין די לענדער צו זעהן אז מ'פאלגט אויס די תקנות הוועד, וואס זענען אפגעמאכט געווארן ביי דעם התוועדות.

איטשע האט געשריבן:

פאר'מוח'ט האט געשריבן: - זיי האבן געמאכט אסאך תקנות, ס'איז אנגענומען אויפן וועלט אז זיי זענען דער וואס האבן מתקן געווען תקנת "הכשר" כדי צו פארקויפן א פראדוקט דארף עס האבן א הכשר פונעם רב - בעל מכשיר.

מנין לך זאת?
הגשרים האט זיך אנגעהויבן הערשט אין די ת״ר יארן.

ראה בית הילל סי' ס"ה סק"ה.
ומובא בשמו בלחם הפנים סי' קי"ט סק"ב.
ומובא בשמו בדרכי תשובה סי' קי"ט סק"ז.
ומובא בשמו בתשובות והנהגות (כרך ב סימן שעז) [פון דארט קום איך אן דערצו].
וז"ל הבית הילל, ומזה יראה שתיקנו בפנקס המדינה שלא ליקח שום דבר מאכל או יין אלא אם כן שיש בידו כתוב וחתום מאיזה אב"ד שנעשה בהכשר שקורין כשר בריב"ל ואף אם הוא מוחזק בכשרות משום לא פלוג אכן אם אירע שנאבד ממנו הכתב ראיה והוא מוחזק בכשרות יש להאמינו אף בלא כתב ולסמוך עליו כנ"ל.

דער בית הילל איז געדרוקט געווארן אין יאר תנ"א.

---
הרב ידיעות, אין בית הילל איז אויך דא א הסכמה פון די וועד http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.asp ... t=&pgnum=2

רב תודות לכבוד 'למעלה' אויף די שיינע ליקוט, זייער אינטערסאנט.
איך האב פארגעסן צו ברענגען א לינק פון די הסכמה אויפן עולת תמיד, http://www.hebrewbooks.org/pdfpager.asp ... t=&pgnum=3

אולי לאחר הליקוט פון אלעס וואס איז אונז נאר פארבליבען א זכר פון יענע תקופה, וועט זיין א מעהר א קלאהר בילד.

סתם אזוי איז א פלא, אע"פ אז בעל פה איז דער וועד מפורסם עד למאד, עכ"ז טרעפט מען דערפון זייער ווייניג בדברי הפוסקים בימים ההם, וגם בדברי קורות הימים.

ידיעות שונות האט געשריבן:

שפרינגער האט געשריבן: איין תקנה וואס איך ווייס זיכער אז ס'איז פון דארט איז אז פרויען זאלן זיך שערן, איך געדענק נישט קיין מקור.

כ"כ בספר שפע חיים מכתבים ח"ה.
אגב דארף מען אויסקלארן אז למעשה מאכט דאס נישט קיין גרויס חילוק, ווי באלד דאס איז א תקנה קדומה שנתפשטה בארצות אשכנז, ויש בזה משום אל תטוש, ובכל אופן אין כאן מקומו להאריך, ובאתי רק להעיר.
אגב איז כדאי צו וויסן, איז דא אן אשכול אויף דעם ?

שפרינגער האט געשריבן:
בנוגע וואס איינער פרעגט דא אז מיר וואוינען אין אמעריקע, דו שטאמסט אבער פון דארט, און דאס אלעס גייט אן אויף אלע יוצאים אויך עד סוף כל הדורות.

די נושא איז לכאורה היבש פארנעפלט ביי רוב ציבור, און למעשה איז עס דבר הנצרך לכל אחד צו פארשטיין ווי אזוי די מסורת התורה ארבעט, און וויאזוי ס'איז איבער געגעבן מדור לדור, און דאס נעמט אויך אריין דאס אויבנדערמאנטע ערשיינונג ווען אידן ציען זיך אריבער ממקום למקום, כמבואר בש"ס פסחים פ' מקום שנהגו, ועוד.
בסייעתא דשמיא האפט מען אמאל צו צוקומען צו דעם.

אגב אז די רעדסט פון תקנות אבותינו, איך האב גראדע אביסל געטוהן אין דעם, ס'איז זייער פארנעפעלט, ומצאתי בשו"ת הר"ן סימן מ"ב ושם אפשר להאיר אור לכל הענין ודו"ק (ומבאר שם גם הדין אם הלך למקום אחר שאין שם התקנה וכו')

אינעם ספר (קונטרס) 'תולדות גדולי הוראה' (פון ר' שבח קנעביל), ווערט אויך באשריבן די תולדות פונעם ט"ז בקצרה, שרייבט ער אזוי, וזהו תוכ"ד:
ימי שלות רבינו דוד לא האריכו כי בשנת ת"ח ות"ט היתה עת צרה ליעקב וכו', ורבים מגדולי ארץ פולין ברחו משם וכו', וגם רבינו דוד הי' בתוך הגולים וכו', בתחלה ברחו ג"כ לעיר לובלין וכו', הי' נאלץ רבינו לעזוב את ארץ מולדתו לילך אל ארץ אחרת וכו'. וכאשר רבינו הטו"ז לא מצא מנוח וכו', ע"כ שב לארץ מולדתו, כי שמע כי ' ה' רחם את עמו, ומעט שקטה הארץ, ויבא עד עיר לבובעיר מלאה חכמים וסופרים, וכו'. אחר פטירת שני הרבנים משם וכו', (מעולם יושבים שני רבנים על כסא הרבנות בלבוב אחד בחוץ ואחד בתוך העיר), נתקבל רבינו לאב"ד ור"מבחוץ לעיר, וכו'. והרב בתוך העיר הי' בעת הזאת שארו הגאון רבי נפתלי הירץ בן בתו של הב"ח. ורבי דוד הי' גם אחד מראשי ועד ארבע ארצות. עכ"ל הקונטרס.

אגב איך האב מעתיק געווען די גאנצע תוכן ווי ער שרייבט די סדר השתלשלות פון די טלטולים און די גלות'ן פונעם ט"ז, ווי ער איז געגאנגען פון איין פלאץ צום צווייטען, און צום לעצט האט ער זיך באזעצט אין לבוב וכו'. און אויף דעם פירט ער אויס אז דער ט"ז איז געווען מראשי הוועד. וואס פון דעם קען זיין א שטיקל משמעות אז דעם טורי זהב'ס תפקיד אלס ראש וועד ארבע ארצות איז נאר געווען בסוף ימיו ווען ער האט געוואוינט אין לבוב (לעמבערג). ואע"פ שאין ראי' לדבר זכר לדבר, אז אין די צוויי הסכמות הנזכרים לעיל, אין אלע ביידע איז דא א חתימה פון א גאון פון לבוב. אין די הסכמה אויף עולת תמיד (נדפס בשנת תמ"א) איז דא א חתימה פון הגאון ר' צבי הירש (באמ"ו החסיד מהר"ר זכרי' זלה"ה) חונה בק"ק לבוב והגליל יצ"ו. אזויך אויך בספר בית הלל (נדפס בשנת תנ"א) איז דא א חתימה פון הגאון ר' פנחס משה מלבוב.

איז לכאורה א מילתא דמסתברא צו זאגן אז די גדולי הוועד בכל הזמנים זענען געווען דוקא פון די גרויסע שטעט, וואס משם יצא הוראה לכל ישראל, כדוגמת העיר לבוב. און אזוי אויך די אנדערע גרויסע שטעט, ווי לדוגמא 'פוזנא', ווי מ'זעהט אויך די זעלבע זאך, ועי' בזה אין די אויבנדערמאנטע הסכמות ודו"ק.

לפי כל הנ"ל אם כנים הדברים איז דער הייליגער טורי זהב געווען מראשי הוועד ארבע ארצות, בערך משנות הת"י, עד שנת פטירתו תכ"ז.

[אין דעם אויבנדערמאנטן קונטרס באשרייבט ער צעהן פון די גדולי הוראה וואס כל בית ישראל איז נשען עליהם, ואלו הם: רש"י, רמב"ם, הרא"ש, בעל הטורים, בית יוסף, הרמ"א, טו"ז, הש"ך, מגן אברהם, פרי מגדים].

---

תודה רבה הרב פאר'מוח'ט על המ"מ לתשו' הר"ן, תשוח"ח לך.

פארבינדן האט געשריבן: 33 - היסטאריע פון די וועד ארבע ארצות.

גענומען פון דא

תשוח"ח להרבה ידיעות שונות, מיר קוקן ארויס אויף נאך.
ס'האט מיר שוין אסאך מאל געוואנדערט וואס די וועד ארבע ארצות, אדער וועד שלש ארצות איז געווען, ווען איז עס געגרינדעט געווארן און פארוואס, וואס איז געווען זייער כח און וואס האט מען למעשה געטוהן, סיי הלכה'דיג און סיי לעגאל.

כדומה אז איך האב אמאל געליינט אין דער אידישע צייט דערוועגן.

ואגב, אודות הפנקס, מצאתי את זה , איך האב נישט געליינט די תוכן דערפון.

עיין גם באוצר http://forum.otzar.org/viewtopic.php?t=4951

שפרינגער האט געשריבן: איין תקנה וואס איך ווייס זיכער אז ס'איז פון דארט איז אז פרויען זאלן זיך שערן, איך געדענק נישט קיין מקור.

בנוגע וואס איינער פרעגט דא אז מיר וואוינען אין אמעריקע, דו שטאמסט אבער פון דארט, און דאס אלעס גייט אן אויף אלע יוצאים אויך עד סוף כל הדורות.

איך פארשטיי נישט, ווי ווייט איך ווייס זענען רוב היימישע אידן היינט אפשטאמיגע פון עסטרייכיש אונגערישע אימפעריע, בעת וואס ועד ארבע ארצות האט שולט געווען אויף מלכות פולין.

צו געזונט האט געשריבן: שטעלט זיך עס אויס, אז אויב איינער וואס דארט פלעגט מע זיך שערן און ער ציהט זיך, לאמיר זאגען קיין וואשינגטאן הייטס, דאן איז ער פריי פון די תקנה, אדער נאר וויאזוי אנדערע שרייבען עס פאר... אז ביי מיר ברויך מען זיך שערן, ווייל דאס איז דא די תקנה, אבער אויב ציהט מען זיך אוועק דאן ברויך מען אויך צוליב וואס יענעמס עלטערן פירען זיך אזוי...

Out of towner האט געשריבן:

צו געזונט האט געשריבן: שטעלט זיך עס אויס, אז אויב איינער וואס דארט פלעגט מע זיך שערן און ער ציהט זיך, לאמיר זאגען קיין וואשינגטאן הייטס, דאן איז ער פריי פון די תקנה, אדער נאר וויאזוי אנדערע שרייבען עס פאר... אז ביי מיר ברויך מען זיך שערן, ווייל דאס איז דא די תקנה, אבער אויב ציהט מען זיך אוועק דאן ברויך מען אויך צוליב וואס יענעמס עלטערן פירען זיך אזוי...

גיבט א קוק,
איר קענט פרעגן קשיות און ווארטן אויף תירוצים, אבער די סיבה פארוואס אייער טאטע איז ווער ער איז, דאס איז נאר ווייל ער האט נישט געפרעגט קיין קשיות, ממילא האט ער נישט געווארט אויף תירוצים, נאר געגאנגען מיט'ן קאפ אין וואנט אזוי ווי זיין טאטע און זיין זיידע,
אויב נעמט מען אוועק די וואנט, קען מען אראפטראסקענען זייער טיף.. און חלילה די אייניקליך פרעגן שוין נישט קיין קשיות אויך נישט, און טאנצן אריבער דעם וואנט מיט א אייפער און שטארקייט נאך טיפער.

גייט מיט א תמימות מיט'ן קאפ אין וואנט און נעמט מיט אייערע קינדער, אזוי זאלן זיי נישט פאלן און זיך צוקלאפן.

והיסטאריע יוכיח.. און חוץ פון אלטע היסטאריע וואס ווייזט דאס אויף, קען מען האבן אונזער אייגענע היסטאריע פון די לעצטע צען יאר, וואס די וואס דארפן תירוצים, פרעגן אין גרויסן קשיות.. און זייערע קינדער זעהן שוין אויס עטוואס אנדערש.. היל"ת.

יעצט קען מען זינגען ר' בינם מ'פרשיסחא...
-
ווי איך פארשטיי פון די וואס ווילן דא וויסן די נושא, איז פשוט די חלק היסטאריע דערפון וואס קען זיין זייער אינטערעסאנט, (אדער גאר ווילן זיי קענען ענטפערן בעסער ביי די נעקסטע שבע ברכות וואס זיי האבן ביי זייער'ס א משפחה פאר די וואס האבן קשיות.. אבער) נישט אז ביי זיי אליין'ס מאכט אויס וואס די ענטפער איז, ווייל אויף די מציאות האבן זיי נישט קיין קשיות.

Out of towner האט געשריבן:

שפרינגער האט געשריבן: איין תקנה וואס איך ווייס זיכער אז ס'איז פון דארט איז אז פרויען זאלן זיך שערן, איך געדענק נישט קיין מקור.

בנוגע וואס איינער פרעגט דא אז מיר וואוינען אין אמעריקע, דו שטאמסט אבער פון דארט, און דאס אלעס גייט אן אויף אלע יוצאים אויך עד סוף כל הדורות.

איך פארשטיי נישט, ווי ווייט איך ווייס זענען רוב היימישע אידן היינט אפשטאמיגע פון עסטרייכיש אונגערישע אימפעריע, בעת וואס ועד ארבע ארצות האט שולט געווען אויף מלכות פולין.

אזא טעות צו מאכן ???
די עסטרייך אונגארישע 'אימפעריע' האט געוועלטיגט אויף גאליציע און נאך אסאך לענדער, און 'מדינת גאליציע' איז די 'מלכות פולין' פון היינט צוטאגס. בקיצור אלעס איז אין די זעלבע פלאץ, נאר די נעמען האבן זיך געטוישט מיט די יארן, צוליב די אלע מלחמות.

ווייטער אויב דו מיינסט צו זאגן אז רוב אידן שטאמען פון אונגארן, אין דארט האט דער ועד ארבע ארצות נישט שולט געווען, איז עס אויך נישט אזוי. קודם איז בכלל נישט באקאנט א פונקטליכע מאפע אויף וועלכע שטעט די וועד האט שולט געווען און וועלכע נישט. אבער דאס איז קלאר אז ארץ פולין איז געווען דער מרכז התורה וואס משם יצא תורה והוראה לכל בית ישראל בארצות אשכנז, קוק נאך העסטו זעהן אז אלע גדולי הפוסקים פון יענע דור זענען פון פולין און די ארומיגע מדינות.
ביזן חת"ס איז אונגארן לגמרי נמשך געווארן נאך די ארזי לבנון אין די פולישע שטעט, און די אונגארישע אידנטוהם האט נישט עכט פארנומען א מציאות כשלעצמו, און דער חת"ס אליין איז אויך געגאגען מיט די פריערדיגע פוסקים פון פוילין, ווי באלד דאס איז געווען די מסורת התורה פון די גאנצע אייראפע'ישע אידנטוהם, אהן אויסנאם. [ועי' בתשובות חת"ס יו"ד סי' קצ"ה וואס כ'האב צוגעצייכנט אויבן, לגבי די תקנה פון שערן].
אזוי אויך האבן אלע אונגארישע פוסקים אויך נאכ'ן חת"ס זיך נישט גערירט פון די מסורה, אפגערעדט פון דעם אז מיט די יארן זענען רוב אונגארישע נמשך געווארן צו האבן א שייכות מיט חסידות [איינער מעהר איינער ווייניגער], און זיי זענען אליינס געפארן קיין גאליציע ליהנות מאור הבהיר פון די צדיקים בימיהם, און ממילא איז עס בכלל נישט קיין תירוץ און ס'מאכט נישט קיין שום חילוק אויב מ'קומט פון אונגארן אדער פון פוילין.

אפשר וואלסטו אויך געוואלט קלערן אז דו דארפסט נישט אנ'נעמען דעם שו"ע ווייל די שטאמסט פון אונגארן און די שו"ע קומט פון פוילין ? .

די נקודת הדברים איז, אז אפילו אויב א תקנה פון די וועד איז נאר געווען מחמת א חומרא שהחמירו על עצמן, מאכט עס בכלל נישט אויס. ס'איז פונקט אזוי שטארק ווי א תקנה פון די ראשונים, און ס'קען זיין אפילו נאך שטערקער, ווי באלד ס'איז א גזירה וואס מ'האט גוזר במנין פון רוב גדולי ישראל אין יענע זמן, און מ'קען עס נישט מבטל זיין אויף קיין שום אופן שבעולם, וווייל "אין בית דין יכול לבטל דברי חבירו, אלא אם כן גדול ממנו בחכמה ובמנין". און ס'איז א תקנה וואס איז נתפשט געווארן, און אנגענומען געווארן ביי אידן אין די אלע מדינות, און סקען זיך גרעניצן מיט א דאורייתא עס נישט איינצוהאלטן.

ועד ארבע ארצות האט גראדע זייער א פונקטליכע מאפע וואו ס'האט שולט געווען, פולין גדול פולין קטן וואלין און פאדאליע, און צומאל האט זיך ועד ליטא אנגעשלאסן אלס ועד החמשה. פולין גדול האט אריינגענומען דייטשיש פולין דהיינו פוזנא קאליש וכו', פולין קטן האט אריינגענומען קראקא לובלין וכו', וואלין האט אריינגענומען צענטראל אוקריינא ווי לודמיר א.ד.ג. פאדאליע האט אריינגענומען לעמבערג און יענע געגנט. אגב איינע פון די באוואוסטע תקנות ועד ארבע ארצות איז פאסטן כ' סיון וואס אין אונגארין האט מען נישט געוואוסט דערפון נישט אין אויבערלאנד און נישט אין אונטערלאנד. יעצט פונקט ווי דו פארשטייסט אז תקנות אנשי מעמד אין אמסטערדאם איז אונז נישט מחייב אפילו ס'איז געמאכט געווארן דורך ראשונים כמלאכים די זעלבע זאך דא.

ידיעות שונות האט געשריבן: אגב די תקנה פון שערן ווערט דערמאנט בשו"ת חת"ס יו"ד סי' קצ"ה אלס א מנהג ישראל קדמון, אהן א מקור.

ראה בספר משיב דברים להרה''ג הספרא רבה ר' בערל שווארץ שליט''א סי' י''ג שמביא דברי הג''ר יונתן שטייף זצ''ל בספרו שו''ת מהר''י שטייף סי' מ''ח שכתב, שהוא ג''כ שמע שתקנה זו הוא מתקנות הוועד ד' ארצות אבל אינו ידוע לו האם זה נכון, וגם לא מצא זה בתשובות האחרונים. ור' בערל האריך שם שהוא ג''כ חיפש ולא מצא שהוא א' מתקנת הוועד ד' ארצות עיי''ש עוד

ידיעות שונות האט געשריבן: אגב די תקנה פון שערן ווערט דערמאנט בשו"ת חת"ס יו"ד סי' קצ"ה אלס א מנהג ישראל קדמון, אהן א מקור.

ראה בספר משיב דברים להרה''ג הספרא רבה ר' בערל שווארץ שליט''א סי' י''ג שמביא דברי הג''ר יונתן שטייף זצ''ל בספרו שו''ת מהר''י שטייף סי' מ''ח שכתב, שהוא ג''כ שמע שתקנה זו הוא מתקנות הוועד ד' ארצות אבל אינו ידוע לו האם זה נכון, וגם לא מצא זה בתשובות האחרונים. ור' בערל האריך שם שהוא ג''כ חיפש ולא מצא שהוא א' מתקנת הוועד ד' ארצות עיי''ש עוד

Out of towner האט געשריבן: ועד ארבע ארצות האט גראדע זייער א פונקטליכע מאפע וואו ס'האט שולט געווען, פולין גדול פולין קטן וואלין און פאדאליע, און צומאל האט זיך ועד ליטא אנגעשלאסן אלס ועד החמשה. פולין גדול האט אריינגענומען דייטשיש פולין דהיינו פוזנא קאליש וכו', פולין קטן האט אריינגענומען קראקא לובלין וכו', וואלין האט אריינגענומען צענטראל אוקריינא ווי לודמיר א.ד.ג. פאדאליע האט אריינגענומען לעמבערג און יענע געגנט.

אויף די 'לענדער' ווי זיי האבן שולט געווען איז די מאפע גאנץ באקאנט, אבער אין א משך פון צוויי הונדערט יאהר האבן זיך די גרעניצן געקענט טוישן מעהר ווי איינמאהל, און ממילא איז טאקע 'נישט באקאנט' א פונקטליכע מאפע וועלכע 'שטעט' זענען געווען אונטער די וועד ארבע ארצות במשך פון די אלע יארן. [די גרויסע צענטראלע שטעט ווייסט יעדער איינער, און דאס איז נישט די מדובר].
חוץ פון דעם איז מען פון די גאנצע וועלט (אויך פון אונגארן) געקומען לערנען אין די ישיבות פון די גאונים אין פוילין, און די תלמידים וואס זענען אהיימגעפארן האבן פארשטייט זיך ווייטער איינגעהאלטן די תקנות לחיזוק הדת וואס זייערע רבי'ס האבן איינגעפירט. און ווען זיי זענען געווארן מנהיגי ישראל האבן זיי עס ווייטער איינגעפירט לרומם קרן הדת על תילה.

[בנוסף לכל זה איז געווען מאסן אויסוואנדערונגען פון שטאט צו שטאט, און א גרויסע צאהל אידן פון אונגארן קומען פון אנדערע מדינות. אבער מ'דארף לכאו' נישט אנקומען צו דעם, די אנדערע תירוצים זענען גענוג].

Out of towner האט געשריבן: אגב איינע פון די באוואוסטע תקנות ועד ארבע ארצות איז פאסטן כ' סיון וואס אין אונגארין האט מען נישט געוואוסט דערפון נישט אין אויבערלאנד און נישט אין אונטערלאנד.

במחילת כבודך איז כ' סיון בכלל נישט קיין צושטעל צו די אנדערע תקנות פון די וועד ארבע ארצות.
כ' סיון איז א תענית וואס מ'האט גוזר געווען אויף די געוואלדיגע חורבנות וואס האט באטראפן די אידן "אין מלכות פוילין" צוליב די השמדות פון ת"ח ות"ט. און ממילא איז מעהר פארשטענדליך צו זאגן אז ס'איז נאר חל אויף די אידן פון יענע גלילות ווי די חורבן האט פאסירט, און נישט אויף די אנדערע מדינות וואס האבן נישט דיירעקט געליטן דערפין. משא"כ אלע אנדערע תקנות זענען גרינגערהייט נתפשט געווארן צו אלע ארומיגע מדינות אין גאנץ אייראפע, ווי שוין דערמאנט.
סתם אזוי איז בכלל נישט קיין ראי' פון א תענית, ווי באלד מ'האט שטענדיג געזוכט מקיל צו זיין מחמת חולשת הדור, און אפילו בשעת די תקנה האט מען אויך נישט גוזר געווען בכל התוקף אז ס'זאל זיין ממש אזוי הארב ווי די אנדערע תעניתים, כמבואר בדברי הפוסקים באו"ח סי' תק"פ עיי"ש.
אבער לענינינו ווייס איך נישט פון ווי פונקטליך דו נעמסט צו זאגן מיט אזא שטארקייט אז מ'האט נישט געהערט דערפון נישט אין אויבערלאנד און נישט אין אינטערלאנד כלשונך, בשעת ווען אין געוויסע קהלות נאכ'ן קריג האט מען צוריק איינגעפירט די תענית כ' סיון, קומט אויס אז ס'איז געווען א הזנחה צוליב די חולשת הדור, אבער נישט געהערט דערפון ?, זיי מיר מסביר פון ווי די נעמסט עס. און טרעף מיר ווער ס'האט 'נישט געהערט' פון כ' סיון, דאכט זיך אז ס'איז די שטערקסטע תענית ביי אידן, איינס נאך די ד' תעניתים מדרבנן, (ועי' במג"א סי' תקס"ח).

און נניח אפילו אויב ס'טאקע יא געווען אזוי אז כ' סיון איז נישט געווען אנגענומען, מאכט עס גארנישט אויס לגבי די אנדערע תקנות וואס די וועד האט איינגעפירט לחיזוק הדת. די תקנות זענען געשטעלט געווארן דורך "אלע" גדולי ישראל בימים ההם, וואס האבן גוזר געווען תקנות אויפן ציבור, כדאי צו שטעלן גדרים אויף פארשידענע פרצות, און מעמיד זיין הדת על תילה. און א תקנה וואס א בית דין טוהט איינפירן לטובת חיזוק הדת, גייט אריין אין די גדר פון די פסוק 'ושמרתם את משמרתי', און צו ברעכן אזא תקנה איז גאר א הארבע זאך.

און יא, ס'איז גוט צו וויסן אז "רבנים האבן א כח" צו מתקן זיין תקנות נאר צוליב די סיבה ווייל זיי האלטן אז דאס גייט אויפטוהן, אפילו אויב זיי האבן נישט קיין שום מקור אויף דעם. (ס'קען זיין אז ס'איז אפשר נישט גרינג פאר געוויסע מענטשן דאס צו פארדייען אבער דער וואס גלייבט אין תורה און אין חז"ל איז דאס די מציאות). נאר ליידער צוליב געוויסע סיבות איז אין די לעצטערע יארן זייער שוואך געווארן די כח הרבנים, און מ'קען זיך נישט געהעריג צאמנעמען צו גוזר זיין על הציבור געוויסע גדרים וסייגים, כדאי צו האלטן די אידישקייט בצורה הנכונה, און ליידער זעהט זיך עס זייער שטארק אהן.

Out of towner האט געשריבן: יעצט פונקט ווי דו פארשטייסט אז תקנות אנשי מעמד אין אמסטערדאם איז אונז נישט מחייב אפילו ס'איז געמאכט געווארן דורך ראשונים כמלאכים די זעלבע זאך דא.

קודם כל ווער זאגט ס'איז נישט מחייב, אויב איז מען פון יוצאי אמסטערדאם איז עס זיכער מחייב.
און אפילו אויב ביסט נישט פון דארט, זאג מיר ביטע, ביסטו אפשר מיוצאי בערצלונא, אז דו נעמסט אהן דו הנהגות און תקנות וואס די רשב"א האט איינגעפירט ?. נאר וואס דען. די ראשונים און פריערדיגע פוסקים האבן איינגעפירט תקנות גוזר געווען גזירות וכו' וכו', און אונז האבן א חיוב צו גיין אין זייערע וועגן, ווייל אזוי האבן אונז חז"ל געלערנט, אז די רבנן האבן א כח, צו מאכן הרחקות און גזירות כפי הנראה להם לפי המצב ולפי הדור, ומתורת משה רבינו למדוה, כמבואר הדר בפסוקי הקרא בפ' שופטים, עיי"ש בפשטי הפסוקים ותרוה צמאונך. אדרבה זיי מוחל זאג מיר ווי דו האסט געהערט אנדערש. (ועי' בסנהדרין פ 'חלק היכי דמי וכו', האומר מאי אהני לי' רבנן).

וואס דו שטעלסט דא צו תקנת אמסטערדאם, במחילה איז דאס א שטיקל בחי' פון ליצנות כלפי די תקנות הוועד, וואס איז אין אלע דורות געווען פארהייליגט ביי כלל ישראל, לכה"פ אזוי פארהייליגט ווי דער שו"ע איז ביי אידן, (אפילו רוב ציבור ווייסט בכלל נישט אז די מקור פון די תקנות שטאמט פונעם וועד). און בדרך אגב די סיבה פאר וואס ס'איז א חמור'דיגע זאך זיך צו רירן פונעם שו"ע, איז צוליב דעם ווייל דער שו"ע איז אנגענומען געווארן בכל תפוצות ישראל, און מכח דעם איז זייער הארב זיך אוועק צו רירן פון דעם פסק פון שו"ע ואכהמ"ל פאר וואס ס'איז טאקע אזוי, אבער בכל אופן גארנישט אנדערש איז די תקנות פונעם וועד ארבע ארצות, וואס זענען נתפשט געווארן בכל תפוצות ארצות אשכנז, און זיך אוועק צו רירן דערפון איז גאהר הארב.
[און לכאורה איז עס נאך מעהר חמור ווי שו"ע, ווי באלד די תקנות הוועד זענען פרטיות'דיגע ענינים, און ממילא גייט דאס אריין אין א שאלה פון א נדר, כמו שרמזתי לעיל, משא"כ לגבי דעם שו"ע איז אנגענומען א כלליות'דיגע זאך אז מ'זאל פסק'נען ווי דעם שו"ע, באיזה ענין שיהי', ודו"ק].

סתם אזוי האב איך א שאלה. טאמער וועט זיך מאכן א שטיקל שערורי' אויף עפעס א נושא, און איינער וועט אפיר ברענגען א שטיקל מגן אברהם, א טורי זהב, א ב"ח, אדער א תשובה פון ר' העשיל מקראקא, צו פון די סמ"ע, צו פון די לבוש, צו ווער ס'זאל נאר זיין פון די גדולים פון פולין אין יענע תקופה, אויב וועט מען אפיר ברענגען זייער מיינונג לגבי יענעם ענין, גלייב איך אז יעדער פון די אלע מגיבים דא וועט אננעמען זייערע ווערטער אהן קיין שום שאלות. (עכ"פ ס'איז צום האפן אז ס'איז אזוי).
ס'טייטשט, וואס הייסט, דער און דער ... זאגט דאך אזוי, איז ווי קען מען זאגן אנדערש !!
אזוי וואלט לכאורה געווען דער ענטפער פון יעדן רעכטדענקיגן מענטש וואס גייט בדרך התורה והמסורה.

איז וויכטיג קלאר צו שטעלן אז די תקנות פון וועד ארבע ארצות איז נגזר געווארן לדורות, טאקע "דורך די אלע אויבנדערמאנטע פוסקים" און נאך פיהל פיהל אנדערע, און זיי זענען זיך צאמגעקומען צוזאמען אין איין בית מדרש, און דן געווען אויף יעדע איינציגסטע תקנה בכובד ראש, און און נאכן זיך מתוועד זיין פאר עטליכע וואכן נאכנאנאד און דורכשמועסן אלע דעות און מיינונגען, האבן זיי אייניגערהייט ארויס געגעבן זייער עדנגילטיגע החלטה. ממילא איז זעלבסט פארשטענדליך אז א תקנה פון 'וועד ארבע ארצות' איז אסאך שטערקער ווי א שטיקל ב"ח אדער מגן אברהם, ווי באלד ס'איז זאכן וואס זענען נתברר און נתלבן געווארן בחבורה וברוב עם פון אלע גדולי ישראל אין יענע תקופה, (געואנדן יעדע תקנה וועלכע יאר ס'איז געווארן איינגעפירט).

אשר על כן איז א דבר ברור אז "כל הפורש מדבריהם איז כפורש מן החיים".

נ. ב. איך מיין אז ווייטערדיגע שמועסן אין דעם ענין זאל מען מייחד זיין אן אשכול מיוחד איבער שערן די האר וכדו', די שמועס האט בכלל נישט אזא שטארקע שייכות צו די היסטארישע פונקטן פון וועד ארבע ארצות. ס'קוקט מעהר אויס ווי מ'האט געטראפן א פלאץ אויס צו געבן וואס מ'האט אין קאפ איבער די ענין, כנראה מכמה מגיבים לעיל ודי. אויב אזוי באלאנגט עס העכסטנס אין ידיעות התורה פארום.

איטשע האט געשריבן: ועד ארבע ארצות האט נישט איינגעפירט קיין איין תקנה ״לדורות״, יעדער תקנה איז געווען געווידמעט לפי השעה ולפי הזמן.
אויב איז בשעתו געווען א פראבלעם אז פרויען האבן מורא געהאט זיך צו שערן זייערע קאלטענעס און דערפאר האט מען געמוזט מאכן א תקנה, איז עס געווען א תקנה לשעה. יעדער תקנה האט געהאט א סיבה, און איינמאל די סיבה, איז נישטא - איז די תקנה טעכניש בטל, ווייל דער ציל באשטייט נישט מער.
אז מען גייט דורך די תקנות זענען דא פילע תקנות וואס זענעם שוין לאנג בטל ומבוטל, און קיינער ווייסט נישט פון זיי.
פונקט האט איין תקנה איבערגעלעבט די קריג.
הנעלנ״ד כתבתי, פון אן היסטאריש קוק ווינקל.

אויב מעגליך. פליז שמועס אויס אביסל ברייטער מיט דיטעילס און מקורות

ראיתי היטב, ואיני רואה שיהא שם כתוב ׳מפורש שלא כדברי׳.