מקדש ישראל והזמנים: הזמנים בהלכה

מיללער · דאנערשטאג יוני 14, 2007 9:48 am

ביי אידן ווייסט מען אז אלעס ארבעט מיט א 'זמן', מקדש ישראל והזמנים, דער אייבירשטער האט מקדש געווען עמו ישראל מיט 'זמנים', פון ווען א איד שטייט אויף אינדערפרי פארן 'עלות' ביז 'משיכיר' נאכדעם ווארט ער אויף 'וותיקין' צו כאפן דעם 'נץ' אנדערע כאפן 'סוף זמן קרי"ש' מיט אן אטעם אבער דאווענען כאטש פאר 'זמן תפלה' אבי נישט צו פארשפעטיגען 'חצות', אזוי גייט עס צו 'פלג המנחה, מנחה גדולה, מנחה קטנה' ביז צום 'שקיעה, בין השמשות, און צאת הכוכבים'.

דאס איז נאר אפס קצהו פון זמנים, אויסער די אלע זמנים פון שב"ק און ימים טובים, מולדות און תקופות, און אלעס ארום.

אסאך איז שוין געשריבען בעולם התורני איבער די פארשידענע הלכות, מיר פארמאגן דא אין אוצר אן עקסטערען שאנק פאר ספרים וועלכע באהאנדלען די הלכות.

דער אשכול וועט דינען פאר ענינים והלכות התלוים בזמנים, וחפץ ה' בידינו יצליח.

*

אלס מתחיל במצוה וועל איך אנהויבן מיט א דיון איבער א לשון הרמב"ם אין הל' קרי"ש פרק א' הל' י"ב, ווי דער רמב"ם שרייבט וז"ל

ואיזה הוא זמנה ביום--מצותה שיתחיל לקרות קודם הנץ החמה, כדי שיגמור לקרות ולברך ברכה אחרונה עם הנץ החמה; ושיעור זה, כמו עישור שעה קודם שתעלה השמש.ואם איחר, וקרא אחר שעלתה השמש--יצא ידי חובתו, שעונתה עד סוף שלוש שעות ביום למי שעבר ואיחר

די מפרשים אויפן פלאץ און אזוי אויך אינעם טור וש"ע ביי הל' קרי"ש זענען דן אין דעם שיעור פון 'עישור שעה' וואס דער רמב"ם איז נישט פונקטליך מבאר פון וועלכע זמנים ער רעדט, אנדערע זענען גורס 'שיעור שעה' אז דאס באצייכנט די זמן פונעם 'נץ החמה' ביז ווען עס דויערט 'שתעלה גוף השמש' און דער דרכי משה שרייבט אז 'מי שיודע מעט בחכמות התכונה' ווייסט אז דאס איז טאקע אזוי, אז פון ווען דער זון הייבט אן ווייזן סימני הנץ ביז צום עליית גוף השמש געדויערט אומגעפער א שעה, ממילא איז די גירסא פון 'עישור שעה' נישט מדויק, און אזוי איז משמע פון אסאך מפרשים.

אנדערע וואס ווילען פארענטפערן די גירסא פון 'עישור שעה' לערנען פשט אז דאס איז דער שיעור ווען די 'וותיקין' וועלכע ווילען דאווענען שמו"ע מיטן נץ ברויכן צו לייענען קרי"ש כדי מסמיך צו זיין גאולה לתפלה (דער רמב"ם נעמט אן להלכה אז פאר דעם קען מען נאכנישט לייענען קיין קרי"ש בכלל, נישט ווי דער מחבר וועלכער פסק'נט כאחרים אז דער שיעור איז משיכיר), און פשט אין רמב"ם איז; אז דער שיעור פון לייענען קרי"ש כמנהג וותיקין איז 'עישור שעה קודם שתעלה השמש' וואס מיינט דעם נץ.

דער מגן אברהם ווידער ברענגט פון א ספר מנחת כהן אינעם מאמר 'מבוא השמש' פרק ז', אז דער עיקר איז ווי די גירסא פון 'עישור שעה' אבער ער ברענגט נישט אראפ פשט לויט אים אינעם רמב"ם.

נאכקוקענדיג אינעם דערמאנטן ספר זאגט ער דארט לפלא פונקט פארקערט ווי דעם מהר"י אבוהב, אז טאקע פון אנפאנג 'נץ' ביז צום עליית גוף השמש, דויערט נישט לענגער ווי אן 'עישור שעה' כידוע -זאגט ער- פאר ווער עס קען אביסל די ענינים.

איך בין נישט קיין אסטראלאג אבער דאס זעהט אויס גאר אויפפאלנד אז צוויי קדמונים זאלען זיך מחולק זיין אין די מציאות הדברים פון ווילאנג עס נעמט פונעם אנהייב נץ ביז צום עליית השמש.

מי יודע פשר הדברים?

*

דער ספר 'מנחת כהן' הנ"ל איז נתחבר געווארן דורך ר' אברהם כהן פימינטל ז"ל מחכמי אמסטרדאם, עס איז געדרוקט בשנת תכ"ח דארט אין אמסטרדאם, דער מאמר 'מבוא השמש' איז דן באריכות איבער עניני בין השמשות והמסתעף מיט זייער א שיין און גרינג לשון, דערנאך איז דא א מאמר אויף דיני תערובות און איינס אויף הלכות שבת.

דער ספר איז שוין איבערגעדרוקט געווארן אין אר"י מיט עטליכע יאר צוריק מיט א שיינע דרוק, מאירת עינים.

[די גבאים פונעם אוצר קענען מזכה זיין די לומדי בית מדרשינו עכ"פ מיט די ערשטע דרוק וועלכע געפינט זיך אפ ביי היברו-בוקס]

מיללער · דאנערשטאג יוני 14, 2007 9:48 am

אפדעיט;

דער ביאור הגר"א סיי אין רמב"ם און סיי אין שו"ע איז מגיה די ווערטער פונעם רמב"ם אנשטאט 'עישור שעה' צו 'שליש עישור שעה' דאס הייסט פון 6 מינוט גייט דער ווילנער גאון אראפ צו צוויי מינוט, אלעס בשעת אנדערע האלטן אז דאס נעמט קרוב צו א שעה!

די הגהות בן ארי' אין שו"ע ברענגט פון ר' יהוסף שווארץ בחיבורו 'תבואת שמש' (מיר האבן עס דא אין אוצר) אז ער האט זיך אראפגעשטעלט מיט א זייגער אין ירושלים ווי ער האט רעקארדירט די צייט ווילאנג עס נעמט פונעם נץ ביז ווען דער זון איז פולקאם אינדרויסן, עס האט געדויערט פונקטליך 2 מינוט מיט 2 דריטל פון א מינוט, דאס שטימט טאקע מיטן גר"א, און פארשטערקערט די קשיא אקגען דעם דרכי משה ודעימיה וואס ווי זיי שרייבן זענען זיי געווען באקאנט בחכמות התכונה, אז מה ראו על ככה, עס קען דאך נישט זיין אזא ווייטע שאלה אין מציאות.

תלי"ת שאנה לידי די לעצטע דרוק פונעם ספר 'מנחת כהן' וואס הרב שפיצער (בן הרה"ג ר' אברהם חיים) פון סקווירא האט געדרוקט, דארט האט ער צוזאמענגענומען הגהות פון פארשידענע ספרים אונטערן נאמען 'שמן למנחה' ברענגט ער דארט א תירוץ אויף די קשיא פונעם ספר 'נהר פרת' וואס דער הייליגער קאלשיצער רב האט מחבר געווען בעילום שם אלס א פי' אויפן ספר 'דבי שימשי' פונעם פרי חדש על עניני בין השמשות (דער ספר איז היינט געדרוקט אינעם חיבור 'דברי חנה' וועלכע איז א ליקוט פון עטליכע ספרים פון קאלשיצער רב הי"ד-זצ"ל).

דער קאלשיצער רב שרייבט דארט אז ער האט אויך אזוי געטראפן אינעם ספר 'מור וקציעה' להגאון היעב"ץ נאכדעם וואס ער האט דאס געזאגט מדעת עצמו, אז מ'רעדט דא פון צוויי באזונדערע זמנים, פון ווען מען פאנגט אן צו זעהן ניצוצות פונעם זוהן, דאס הייסט מען זעהט נאכנישט קיין חלק פון די זוהן אליינס, ביז ווען די גאנצע זון איז אינדרויסן, דאס דוירעט אומגעפער א שעה.

דער תבואות שמש און דער גר"א רעדן פון די סעקונדע וואס מען זעהט שוין דעם גוף השמש זעלבסט נעמט אינגאנצט 2.66 מינוט ביז ווען דער זון איז אינגאנצן אינדרויסן.

ובדרך אגב למדנו, אז דער זון גייט פאראויס אין יעדע 2.66 מינוט אזא שטח ווי גרויס דער זון אליינס איז (כ'רעדט כלפי די ערד קוגל) ודו"ק.

scy4851 · מאנטאג פעברואר 09, 2009 4:58 pm

אפשר כאף איך נישט וואס דער מחצית השקל זאגט דארט, אבער עס קוקט מיר אויס אוויא ער זאגט אז די צוויי שיעורים 'שעה' אדער 'עישור שעה' רעדען פון צוויי אנדערע זאכן. און דאכט זיך מיר אז ער זאגט בערך דאס וואס דער קאלישיצער רב זאגט און 'נהר פרת'
הרב מיללער, גיב א קוק דארט און זאג מיר אויב איך לערען ריכטיג.

.

מיללער · דאנערשטאג יוני 14, 2007 9:48 am

איך האב נישט דעם 'מחצית השקל' פאר מיר, אבער לויט ווי איך געדענק באציעט ער זיך אויף די ווערטער פונעם מג"א ווי ער פירט אויס אז עס איז נישט קיין נפק"מ להלכהצווישן די גירסאות, און דאס איז דער מחצית השקל מסביר אז זיי רעדן פון צוויי באזונדערע זמנים ממילא אפעקטירט עס נישט די הלכה, אבער ער גייט נישט אריין אין די מציאות הדברים.

אין אנדערע ווערטער, מ'קען פארענטפערן דעם 'עישור שעה' אזוי ווי דער ב"ח אז דאס רעדט מען נאך פארן נץ החמה ווילאנג פארדעם מ'ברויך לייענען קרי"ש, אבער דער מנחת כהן לערנט פשוט אז דער עישור שעה מיט די שעה רעדן פון די זעלבע זאך און דערפאר ווערט שווער די קשיא שכתבתי, עיי"ש ודו"ק כי קצרתי.

דינסטאג יוני 27, 2006 2:15 pm

דער דיון איז ריזיק, איך האב נישט קיין סאך וואס צוצולייגן, אויסער אז דעם קאלאשיצער רב'ס פשט איז מיר א דבר חדש, וואס הגם דאס איז דער בעסטער וועג, האב איך נישט געוואוסט אז ער זאגט עס.

יישר כוח גדול הרב מיללער, יאשר חיליך לאורייתא.

זונטאג יוני 25, 2006 12:34 pm

זונטאג משפטים לערנט מען דעם שטיקל רמב"ם אין חק לישראל, אלזא יישר כח פאר די הערליכע ילקוט מפרשים איבער פשט אין רמב"ם.

איך האב געזען אז אויך דער משנה ברורה אין ביאור הלכה רעדט ארום איבער דעם עישור שעה/שעה.

farshlufen · דאנערשטאג יולי 02, 2009 9:04 am

רב מיללער, ווייזט אויס אז איר האט פארגעסן פון דעם אשכול.

מיללער · דאנערשטאג יוני 14, 2007 9:48 am

כ'האב נישט פארגעסן, אבער פון בין השמשות רעדט מען נישט דאהי, ואדרבה, דער גבאי קען צאמשטעלן די נושאים ואולי יחוס אחד על פליטת עמנו ויאיר עינינו.

דינסטאג יוני 27, 2006 2:15 pm

למעשה ווערט נישט פארענפערט די גירסא פון עישור שעה?

מיללער · דאנערשטאג יוני 14, 2007 9:48 am

סאכדעס,
לייען זיי מוחל איבער מיינע ערשטערע תגובות, אז עס איז אייך נאך עפעס שווער, פרעגט איבער.

רינדיג · זונטאג מאי 23, 2010 1:01 pm

יא, הודו ולא בוש, כווייס ליידער נישט צופיל, וועגן שקיעה, ר"ת, נץ...
און מיט מיר זענען דא נאך א ים פון ליידיגע קעפ וואס וויסן ליידער ניט פון די דאזיגע זאכן, קענט איר מיר זאגן זייער אין קורצן, אדער קענט איר מיר אנצייגן א ספר'ל, קונטרס'ל, וואס קען אין-קורצן מיך אויפקלערן דעם גאנצן ענין. (כ'זיך נישט קיין ספרים מיט לאנגע לימודים/הסברים, כוויל עפעס אין קורצן וואס כ'קען ארייננעמען אין קאפ)

וואס איז ז' שלמים ביים קידוש לבנה?
60-72 זמן מעריב?
פארוואס ספירה ציילט מען נישט פאר מעריב, אפילו מעריב דאווענט מען יא?
ביז ווען, פון ווען, מעג מען, טאר מען נישט / דאווענען.
פארוואס?
וואס איז הלכה? וואס איז קפידות? וואס איז נארישע חומרות?
ווער זענען זיי געווען... וואס ווילן זיי פון מיר?... עני העלפ?
העלפט ארויס א בעל תשובה...

מיטוואך מאי 26, 2010 8:03 pm

בס"ד

לאמיר אנהייבן על הסדר ביז וויפיל געדולט איך וועל האבן.

הקדמה קצרה: דאס אלעס וואס איך שרייב דא איז געשריבן שנעל און אן קיין עיון, נאר פון זכרון, און נישט להלכה פארשטייט זיך, ממילא אויב האב איך א טעות אין געוויסע זאכן אדער עס איז נישט קלאר אויסגעשמועסט געווארן געהעריג ביטע מעורר זיין.

עלות השחר, דאס איז ווען די זון הייבט אן צו ארויף קומען, דאן קרייעט די הון... און דאן הייבט זיך אן די דינים פון טאג, לדוגמא: אז עס איז שוין דורך די זמן תפלת של ערבית, לגבי טון א מלאכה פארן דאווענען, איז אסור פון די עלות.

משיכיר, דאס איז ווען מען דערקענט צווישן תכלת ללבן אדער מען דערקענט א חבר וואס מען איז אביסל געוואוינט מיט אים פון א ווייטקייט פון 4 איילן. און דאן איז די זמן פון ווען מען קען שוין ליינען קריאת שמע של שחרית.

הנץ החמה, איז די צייט וואס די זון איז שוין ארויף אינגאנצן. און דאן קען מען שוין דאווענען שמו"ע, און די תפלה ממש ביים נץ ווערט אנגערופן בלשון חז"ל וותיקין.

חצות, איז די מיטן פונם טאג/נאכט. דאס איז נוגע אויף אסאך הלכות, לדוגמא קריאת שמע של ערבית, תפלת שחרית בדיעבד, פסח.

שקיעה, דאס איז ווען די זון ווערט פארזונקען. זע ווייטער.

בין השמשות, דאס איז חז"ל געווען מסופק אויב דאס איז טאג צו נאכט. וואס דאן לגבי טון א מלאכה און א טאג וואס עס איז אסור גייט מען לחומרא, סיי אז ערב טוט מען שוין נישט קיין מלאכה, און סיי לגבי מוצאי טוט מען נאך נישט קיין מלאכה, און עס איז אויך נוגע לגבי מילה. (זע ווייטער נאך דערוועגן).

צאת הכוכבים, דאס איז ווען די שטערנס זענען ארויס געקומען. דאן הייבט זיך אן א נייע טאג, דאס הייסט לגבי מלאכות איז שוין דאן מותר.

ווייטער, עס איז דא א ריזיגע מחלוקת פול מיט שיטות, וואס געשענט ביים שקיעה, די מחלוקת איז באמת וויזוי מען לערנט פשט אין געוויסע גמרות, איך וועל נאר ברענגען די שיטת הגאונים ושיטת רבינו תם.

שיטת הגאונים; איז אז ביים שקיעה הייבט זיך אן בין השמשות, און ווען בין השמשות ענדיגט איז צאת הכוכבים, וואס דאס איז נאכט.

שיטת רבינו תם; איז אז ביים שקיעה הייבט די זון אן אינטערצוגיין, און דאס געדוירט אים אזוי אינטערצוגיין ביז 72 מינוט (זע ווייטער) און דאן איז צאת, און די לעצטע 13 א האלב מינוט פארן צאת איז בין השמשות (זע ווייטער די חשבון).

יעצט אזוי, עס איז דא אין דעם אליין אויך אסאך וועגן און שיטות ווען דאס איז לאמיר ברענגען צוויי מהלכים כדלהלן:

אופק; דאס מיינט מען רעכנט די צייטן, לויט וויזוי איך זע מיט מיינע אויגן, דאס מיינט אזוי, אמאל איז דא וואס איך בין אין א טאל, ממילא וועט די זון אינטערגיין פריער, ווייל די בארג וועט פארשטעלען די זון, אדער אויב בין איך אויפן טווין טאויער'ס, וועט די זון אינטערגיין שפעטער, ווייל עס האט נישט וואס עס זאל איר פארשטעלן. (ווי פארשטענדליך וועט זיך לויט דעם טוישן די זמן פון ר"ת אויך, און עס וועט נישט זיין 72 מינוט אייביג, נאר געוואנדען לויט די צייט וואס מען זעט).

Sea level; דאס איז די וואסער לעוועל, דאס הייסט די וואסער אין דער ערד האט א געוויסע הויכקייט, און ווען איך וועל גראבן אין דער ערד, איז אויב בין איך אויף א בארג דארף איך אריין גראבן זייער טיף אנצוקומען צום וואסער, אויב בין איך אין א טאל, דארף איך נישט גראבן קיין סאך, פארוואס איז דאס אזוי, ווייל די וואסער האט זיך זיין הויכקייט ארום די וועלט, און עס גייט נישט איין פלאץ העכער און איין פלאץ נידריגער. בנוגע צו רעכענען די זמנים, קוקט מען וואס וואלט געווען ווען איך נעם אוועק די בערג, און איך שטיי אויפן הייך פונם וואסער, ביז ווען וואלט איך געזען די זון, וכדו'.

עמער זיך אפשטעלן דא אין די זמנים און גיין ווייטער, הגם עס איז נאך דא אסאאאאך צו רעדן אין די זמנים.

זמני קריאת שמע;

זמן קריאת שמע של שחרית, הייבט זיך אן פון די זמן וואס מען קען פונאנדערשיידן צווישן די קאלירן פון בלוי און ווייס, וואס דאס איז 22 מינוט נאכן עלות.

און דאס גייט ביז דריי שעה אין טאג, ווייל אין פסוק שטייט דאך ובקומך, און די בני מלכים שטייען אויף ביז דריי שעה אין טאג הייסט נאך ביזן דאן א זמן קימה.

די דריי שעה ווערן גערעכנט זמניות (באמת איז אין דעם אויך דא שיטות, אבער לאמיר גיין אויף די מהלך), דאס מיינט צו זאגן אז די שעות אין טאג זענען געוואנדען וויפיל מינוט מער פון 12 שעה עס איז דא אין טאג, און עס איז נישט אייביג 60 מינוט א שעה ווי מיר זענען געוואוינט צו רעכענען, לדוגמא אויב די טאג הייבט זיך אן 6:00 און נאכט איז 6:00 וועט טאקע יעדע שעה זיין 60 מינוט, און דריי שעה אין טאג גייט זיין 9:00.

וואס איז אבער אויב די טאג הייבט זיך 5:30 און ענדיגט זיך 6:30 וועט צו קומען צו דעם טאג נאך א גאנצע שעה, וואס טוט מען צוטיילט מען די שעה און 12, וועט אויסקומען אז יעדע שעה גייט זיין מיט נאך 5 מינוט סך הכל 65 מינוט, יעצט דריי שעה אין טאג וועט זיין 8:45.

ווייטער אויב גייט זיך די טאג אנהייבן 6:30 און נאכט גייט זיין 5:30 גייט פעלן פונם טאג א גאנצע שעה, גייט יעדע שעה קלענער ווערן מיט 5 מינוט סך הכל גייט יעדע שעה באשטיין פון 55 מינוט, יעצט דריי שעה אין טאג וועט זיין 9:15. (די חשבון איז נוגע לגבי אנדערע זמנים אויך דהיינו ווען איז חצות, אדער מנחה, ווערט דאס אויך צוטיילט לויט די שעות פון טאג)

עס איז דא באקאנטע צוויי זמנים ביז ווען דאס איז, לאמיר ערקלערן די צוויי זמנים.

זמן המג"א;רעכנט זיך פון די עלות ביזן צאת, לאמיר גיין מיטן פריערדיגן חשבון אז די עלות איז 5:30 און די צאת איז 6:30 גייט לויטן מגן אברהם זיין די סוף זמן קריאת שמע 8:45.

זמן הגר"א והשועה"ר;רעכנט זיך פון די נץ החמה ביזן שקיעה, יעצט לאמיר ווייטער גיין מיטן פריערדיגן חשבון אז די עלות איז 5:30 און לאמיר זאגן אז די נץ איז 6:42 און די שקיעה איז 5:18 וועט אויסקומען אז די טאג באשטייט פון 10 שעה מיט 36 מינוט, דארף מען יעצט צוטיילען די שעות אויף 12 וועט אויסקומען אז יעדע שעה באשטייט פון 53 מינוט ממילא וועט די סוף זמן קריאת שמע זיין 9:21.

זמן תפילין, איז כמדומה 12 מינוט נאכן עלות, הגם באמת די זמן וואס עס שטייט אין שו"ע איז די זעלבע ווי עס שטייט ביי די זמן קריאת שמע, נאר אויף קריאת שמע איז מען מער מחמיר און מען ווארט ביז עס ווערט שוין אביסל מער ליכטיגער, ווייל עס איז א דאורייתא.

עס איז דא אין דעם אויך נאך אסאך צו רעדן, אבער מיר וועלן עס לאזן ביי דעם.

זמן קריאת שמע של ערבית, הייבט זיך אן פון ווען עס ווערט נאכט (כל אחד לפי שיטתו ווען נאכט מיינט), ביז חצות, און בדיעבד ביזן עלות און בדיעבד שבדיעבד ביזן נץ.

זמני תפלה;

זמן תפילת שחרית, די זמן פון דאווענען שחרית לכתחילה איז פון די נץ החמה. די סוף זמן פון שחרית איז פיר שעה אין טאג אריין לכתחילה, בדיעבד איז ביז חצות און ווי אין איינע פון די אשכולות איז שוין צוגעצייכנט געווארן איז דא א שיטה אז ביז א האלבע שעה נאך חצות קען מען נאך דאווענען שחרית.

זמן תפילת מנחה, איז אזוי תפלת מנחה איז דאס נתקן געווארן קעגן די תמיד של בין הערבים, און די זמן פון די תמיד איז מן התורה שוין פון 6 א האלב שעה פון טאג, אבער מען האט עס נישט מקריב געווען ביז 9 א האלב שעה פון טאג, ממילא איז לגבי תפלת מנחה אויך דא צוויי זמנים.

מנחה קטנה9 א האלב שעה פון טאג וואס דאס איז די לכתחילה'דיגע זמן, ווייל דאן פלעגט מען פאקטיש מקריב זיין יעדן טאג די תמיד של בין הערבים.

מנחה גדולה6 א האלב שעה פון טאג וואס דאס איז א בדיעבד'דיגע זמן, ווייל פון דאן מעג מען שוין מקריב זיין די קרבן תמיד של בין הערבים.

און ווי אויבן דערמאנט וויזוי צו רעכענען די שעות איז דא אין דעם א מחלוקת צו מען רעכנט עס זמניות, צו שוות, ממילא לויטן חשבון וואס מיר האבן גערעכנט אז די נץ איז 6:42 און די שקיעה איז 5:18 וועט די זמן מנחה קטנה זיין לויטן גר"א 3:05 מיט 50 סעקונדן און לויטן חשבון פון מג"א 3:47 מיט 50 סעקונדן. אבער אויב רעכנט מען שוות גייט די זמן מנחה קטנה אייביג זיין און די ווינטער זייגער 3:30 און אין די זומער זייגער 4:30.

די סוף זמן תפלת מנחה איז לויט שיטת רבי יהודה ביי פלג המנחה (זע ווייטער) און לויט ווי אונז האבן זיך איינגעפירט איז די סוף זמן מנחה לכתחילה ביז בין השמשות בדיעבד קען מען דאווענען ביז נאכט.

פלג המנחה, דאס מיינט האלב פון מנחה, דאס איז 11 א האלב שעה פון טאג, ווייל די זמן מנחה איז דאך 9 א האלב שעה פון טאג און ביז 12 שעה האלב דערפון איז 11 א פערטל שעה. דאס קען מען אויך רעכענען מיט די צוויי אויבן דערמאנטע וועגן, דהיינו אדער פון די עלות ביזן צאת וואס דאן גייט זיך די האלב רעכענען פון די זמן מנחה קטנה ביזן צאת, אדער פון די נץ ביזן שקיעה וואס דאן גייט זיך די האלב רעכענען פון די זמן מנחה קטנה ביזן שקיעה.

זמן מעריב, די זמן מעריב איז לויט שיטת רבי יהודה פון פלג המנחה (באמת לויט אים איז נאך טאג, נאר ער האלט אז אפילו עס איז נאך טאג אבער די זמן צו דאווענען מעריב איז דאן, און לויט א טייל אפילו אויף יוצא צו זיין די מצות עשה פון קריאת שמע איז שוין אויך דאן די זמן, דאס מיינט צו זאגן אז אויב מען האט נאכנישט מקבל שבת געווען אדער געדאווענט מעריב מעג מען נאך טון א מלאכה ערב שבת אפילו נאכן פלג המנחה, און די זעלבע איז לגבי ספירה קען מען נישט יוצא זיין מיטן ציילן דאן), און לויט די רבנן איז די זמן ערשט ווען עס ווערט נאכט.

להלכה ווערט גע'פסק'נט אז לכתחילה זאל מען נישט דאווענען מעריב פארן שקיעה, אבער בשעת הדחק מעג מען יא דאווענען מעריב נאכן פלג פארן שקיעה, אבער פארשטייט זיך אין זעלבן טאג קען מען נישט דאווענען סיי מנחה און סיי מעריב נאכן פלג.

עפ"ז איז פשוט די זמן פון 60 ווייל בין השמשות איז באמת שוין 13 א האלב מינוט פארן צאת (בשיטת ר"ת פון 72 מינוט) און לויט ווי אין שו"ע שטייט אז די סיבה פארוואס מען זאל נישט דאווענען מעריב פארן שקיעה איז נאר ווייל אונז פירן זיך צו דאווענען מנחה ביז נאכט, אבער לויט ווי אונז שמועס מיר דא איז דאך נישט אויסגעהאלטן לכתחילה צו דאווענען מנחה בין השמשות, ממילא קען מען שוין דאווענען מעריב ביי בין השמשות אלץ ספק, פארשטייט זיך אז דאן וועט נוגע זיין די הלכה אז מען טאר נישט דאווענען מנחה און מעריב בשעת בין השמשות אין דעם זעלבן טאג, און פארשטייט זיך נאך אזאך אז אויב האט מען געענדיגט מעריב פארן צאת קען מען נאכנישט ציילן ספירה (פאר די וואס האלטן ר"ת זמן פון 72) אויב האט מען יא געציילט פארשטייט זיך אז מען טאר נישט איבער ציילן מיט א ברכה כמבואר בהל' פסח.

לסיום הדברים ברענג איך די גמרא און וואס עס דרייט זיך אסאך פון די מחלוקת'ן.

די גמרא אין פסחים זאגט אז די גאנג פון א אדם בינוני און איין טאג איז צען פרסה (דאס איז 40 מיל), און פון די עלות ביזן נץ איז 4 מיל, און פון די שקיעה ביזן צאת איז 4 מיל אן אנדערע נוסח איז 5 מיל. און די גמרא אין מסכת שבת זאגט אז בין השמשות ציט זיך פאר א דריי פערטל מיל.

יעצט וויזוי רעכנט מען דאס אויס ווי סאך מינוט נעמט צו גיין א מיל, נעם ארויס א קאלקיולעטער און לאמיר רעכענען. מיר ברענגען דא דריי מהלכים צו רעכענען, און אין די מהלכים איז תלוי אסאאאך זאכן.

מהלך א', אין א טאג איז דא 12 שעה, וואס דאס איז 720 מינוט צוטייל 720 אין 40 מיל קומט אויס אז עס דורט צו גיין 18 מינוט איין מיל. יעצט אז בין השמשות איז א דריי פערטל מיל, קומט אויס בין השמשות דורט 13 א האלב מינוט. דאס איז די מהלך וואס מען גייט ווען מען רעכנט די זמן קריאת שמע לויטן מג"א.

מהלך ב', ווי מיר האבן געשמועסט איז דא 720 מינוט א טאג, אבער פריער האבן מיר גערעכנט די טאג פון די עלות ביזן נץ, ווייל מיר האבן גערעכנט 40 מיל, אין די מהלך גייען מיר נישט רעכענען די צייט נאכן פארן נץ, און אויך נישט דו צייט נאכן שקיעה, וואס דאן קומט אויס אז עס בלייבט אונז איבער 32 מיל צו גיין אין 12 שעה, יעצט צוטייל 720 אין 32 קומט אויס עס דורט צו גיין 22 א האלב מינוט איין מיל.

מהלך ג', גייט אין די זעלבע גאנג ווי מהלך ב', נאר זיי האבן געהאט די גירסא אז צווישן די עלות און נץ איז דא 5 מיל, ממילא דארף מען צוטיילען 720 אין 30 קומט אויס עס דורט צו גיין 24 מינוט איין מיל.

און וואס די פרעגסט וועגן מקדש זיין די לבנה עס איז א טריקענע מחבר אז מען זאל נישט מקדש זיין די לבנה ביז 7 טעג, נאר עס איז דא אסאך אחרונים וואס קריגן אויף דעם און האלטן אז נאך 3 טעג אויב מען קען שוין נהנה זיין פון די ליכטיגקייט קען מען שוין מאכן קידוש לבנה. און אויב איינער שרייט אויף דיר ווייז אים צו די פרמ"ג אין משב"ז סימן תכ"ו סק"ג וואס ער שרייבט: ולכן מי שנוהג לקדש הלבנה אחר שלשה ימים מעת המולד אף בחול (ווייל עס טוט זיך צו דוקא מוצאי שבת איז מותר נאך דריי טעג) אין לגעור בו, וכן אני נוהג, כי לפעמים טורח לקבץ עשרה ובא לידי שכחה, ויום המעונן ובימי החורף וגשם אף בחול אחר ג"י אין לגעור במי שנוהג כן.

באמת איז נאך דא אסאך אסאך צו שמועסן אין דעם ענין, נאר איך האב פשוט שוין נישט קיין צייט און געדולט צו גיין ווייטער. ווער נעמט מיר איבער דא??

רינדיג האט געשריבן: וואס איז הלכה? וואס איז קפידות? וואס איז נארישע חומרות?

זאג ביטע ארויס קלאר וואס קוועטשט דיר, אין וועלכע פעלד פרעגסטו די שאלה?

רינדיג האט געשריבן: ווער זענען זיי געווען... וואס ווילן זיי פון מיר?... עני העלפ?

איך טריי צו כאפן פון וועם די רעדסט, רעדסט פון ר"ת?? ער איז געווען פון די הייליגע ראשונים אן אייניקל פון רש"י הקדוש, וואס זיי ווילן פון דיר? עעמממ... איך ווייס אויך נישט.... העלפ? שור, זאג נאר אויף וואס.

רינדיג האט געשריבן: העלפט ארויס א בעל תשובה...

שור. איך טריי צו פראבירן צו העלפן...

קהת · מיטוואך מאי 26, 2010 8:09 pm

גיוואלדיג ר' העכער זיבציגזייער שיין באשריבען די זאך....

זונטאג יוני 25, 2006 12:34 pm

פשיהא "למעלה משבעים", א מעכטיגע ארבעט אראפגעלייגט. נישט אדורכגעליינט די גאנצע, אבער מן החלק אתה למד על הכלל.

רינדיג · דאנערשטאג מאי 27, 2010 12:31 pm

יישר כח 'למעלה משבעים' מעומק הלב
בלי מילים ללב הטוב
כ'וועל עס איבערליינען, און כהאף ס'וועט מיר קלאר ווערן.

די אונטערשטע שורות האב איך געשריבן בלשון הומאר, סארי אויב איז עס געווען קארני... כ'האב געמיינט ארויסצוברענגען מיין אומ-וויסן איבער סיי וועלכע אינפארמעישאן דערפון.

שטערנדל · זונטאג מארטש 28, 2010 1:10 pm

למעלה משבעים, א געוואלדיגע שכח
סוועט מיר אסאך צינוץ קומען

פראפעסאר שטארקמאן · מיטוואך יוני 02, 2010 8:30 am

לה"ו

היות כ'בין עוסק יעצט אין דעם סוגיא וועל איך עס מיטטיילען מיטען עולם,
שטייט אין די תורה הקדושה "ובקומך" דרשענען חז"ל אז די זמן איז ווען ס'איז די דרך פין מענטשען צי אויפשטיין,

די צייט ווען מענטשען שטייען אויף איז ווען ס'ווערט לעכטיג וואס מ'פסק'נט להלכה אז דאס איז פין משיכיר את חברו הרגיל אצלו בריחוק ד' אמות וואס דאס איז שיטת אחרים אין די גמרא, וואס דאס איז די זעלבע צייט ווי משיכיר בין תכלת ללבן,

יעצט אזוי ווי די עיקר צייט ווען מענטשען שטייען אויף איז פין משיכיר ביז די נץ החמה, דערפאר איז להלכה די לכתחילה'דיגע זמן צי ליינען קר"ש דוקא פאר די נץ החמה (אזוי ווי ס'ווערט קלאר אויסגעשמועסט אין די רבינו יונה),

פין נאך די נץ קען מען בדיעבד ליינען קר"ש ביז דריי שעה אין טאג, וואס אזוי ווערט גע'פסק'נט אין שלחן ערוך, וואס דאס איז שיטת ר' יהושע,וויבאלד בני מלכים שטייען אויף ביי שלש שעות, אבער ס'וויכטיג צי וויסען אז מ'דארף ליינען ווי פריער אין נישט ווארטען ביז סוף זמנו,(אזוי שטייט בפירוש אין ש"ע)

אין די זעלבע זאך טאמער איינער ליינט קר"ש פין נאכען עלות ביז משיכיר האט ער בדיעבד יוצא געוועזען וויבאלד ס'דא מענטשען וואס שטייען שוין אויף דעמאלץ, איז קרינן ביה ובקומך,

נאכדעם איז דא די שיטת וותיקין וואס האבען געוואלט מסמיך זיין גאולה לתפלה אין וויבאלד די מצוה מן המובחר פין קר"ש איז פארען נץ החמה אין עיקר מצוה תפילה הייבט זיך אן ביים נץ החמה אזוי ווי ר' זירא זאגט אז ס'שטייט יראוך עם שמש וואס לויט די שיטה גייט עס ארויף אויף תפילה,
האבען זיי מדקדק געוועזען צי ענדיגען ברכת קר"ש צים רגע פינעם נץ החמה אין גלייך דעמאלץ אנהייבען שמונה עשרה, אזוי האבען זיי געליינט קר"ש פארען נץ אין תפלה נאכען נץ אין מסמיך געווען גאולה לתפלה,

פערדן · מיטוואך יוני 09, 2010 6:46 am

ס'זענען דא אידן וואס דאווענען פרייטאג-צו-נאכטס פרי, וואס איז זייער מהלך, מן הלכה מעג מען לכאורה, אויב אזוי איז דא 'עפעס' א פראבלעם דערין? אויב יא, וואס? אויב נישט וואס איז דער מהלך פון די אידן וואס זענען מחמיר און דאווענען נישט פרי? געוויסע זענען אפילו בייז דערויף, איז דאס א חסידישע מנהג? סאטמערע מנהג? א חומרא?

מיטוואך יוני 09, 2010 7:44 am

דא איז דא דערויף א גאנצע שמועס, לכאורה קומט דאס טאקע דא אין בית מדרש.

גולש · מוצ"ש דעצעמבער 18, 2010 11:10 pm

יעצט דורעכגעלערנט צום ערשטן מאל,
גאר שטארק הנאה געהאט
שכח למעלה משבעים

שאץ מאץ · מאנטאג יוני 27, 2011 4:24 pm

עס איז לעצטנס נתעורר געווארן א שטארקע הערה בנוגע די זמנים אין די קעטסקילס, ווייל אפי' די זמנים זענען אייניג למשל אין גאנץ מאנטיסעלאו איז אבער דא בערג מיט טאלן ווי די שקיעה איז ממש א חילוק מיט 2 אדער 3 מינוט אין די זעלבע שטאט, ממילא קומט ארויס א שטארקע חילוק לדינא ממש פון איין קאנטרי צום צווייטן כאטש אויפן זמן צעטל האט יעדער די זעלבע זמן,
איינע פון די מורה הוראה'ס האט געשריבן א שטארקע תשובה וועגן דעם (אז איך וועל עס האבן וועל איך עס מפרסם זיין דא)

אבער על דעתא דהכא איז נעכטן געשריבן געווארן א פסק דין פון רבנים ומו"צים, וזהו:

כ"ד סיון שנת תשע"א לפ"ק
באנו לעורר בזה בענין הזמן של מוצאי שבת בהרים הגבוהים הנקראו "הרי קעטסקעל" אשר אלפי ישראל כ"י דרים שם בימי הקץ, כי יש שם מקומות גבוהים הרבה אשר זמן מוצאי שבת לשיטת ר"ת הוא מאוחר מ-4 עד 5 מינוט מהזמן הנדפס בלוחות הזמנים, וכבר שנים רבות אשר הרבנים מסדרי הזמנים כתבו בלוחות להזהיר על זה שיש הרבה מקומות שצריכים להוסיף כמה מינוטין על זמן הנדפס, ואנחנו לא באנו לחדש רק לעורר הנשנות והנשכחות, להחזיר עטרה ליושנה,
אשר על כן באנו בזה לעורר הציבור השוכנים בהרים בימי הקיץ שצריכים להיזהר להוסיף 5 מינוט בומצאי שבת, על זמן צאת הכוכבים (לשיטת ר"ת) שבלוח הזמנים, בכדי שחלילה לא יפגעו בחילול שבת קודם צאת הכוכבים.
ובזכות שמירת שבת כהלכתה נזכה לגאולה שלימה בב"א

הק' יחזקאל רוטה

הק' משולם פאלאטשעק

הק' שרגא האגער

ווינקל · דינסטאג יוני 28, 2011 11:29 am

למעלה משבעים האט געשריבן: בס"ד
יעצט אזוי, עס איז דא אין דעם אליין אויך אסאך וועגן און שיטות ווען דאס איז לאמיר ברענגען צוויי מהלכים כדלהלן:

אופק; דאס מיינט מען רעכנט די צייטן, לויט וויזוי איך זע מיט מיינע אויגן, דאס מיינט אזוי, אמאל איז דא וואס איך בין אין א טאל, ממילא וועט די זון אינטערגיין פריער, ווייל די בארג וועט פארשטעלען די זון, אדער אויב בין איך אויפן טווין טאויער'ס, וועט די זון אינטערגיין שפעטער, ווייל עס האט נישט וואס עס זאל איר פארשטעלן. (ווי פארשטענדליך וועט זיך לויט דעם טוישן די זמן פון ר"ת אויך, און עס וועט נישט זיין 72 מינוט אייביג, נאר געוואנדען לויט די צייט וואס מען זעט).

Sea level; דאס איז די וואסער לעוועל, דאס הייסט די וואסער אין דער ערד האט א געוויסע הויכקייט, און ווען איך וועל גראבן אין דער ערד, איז אויב בין איך אויף א בארג דארף איך אריין גראבן זייער טיף אנצוקומען צום וואסער, אויב בין איך אין א טאל, דארף איך נישט גראבן קיין סאך, פארוואס איז דאס אזוי, ווייל די וואסער האט זיך זיין הויכקייט ארום די וועלט, און עס גייט נישט איין פלאץ העכער און איין פלאץ נידריגער. בנוגע צו רעכענען די זמנים, קוקט מען וואס וואלט געווען ווען איך נעם אוועק די בערג, און איך שטיי אויפן הייך פונם וואסער, ביז ווען וואלט איך געזען די זון, וכדו'.

עמער זיך אפשטעלן דא אין די זמנים און גיין ווייטער, הגם עס איז נאך דא אסאאאאך צו רעדן אין די זמנים.

כ'ברויך נאכאמאל איבערגיין דעם ענין (שויניש עוסק געווען דערין פאר א שאק מיט יארן), מיר ליגט אין זכרון אז ס'איז אנגענומען ביי אונז (לויט וויזוי די לוחות זענען אויסגעשטעלט) צו רעכענן לויטן סי לעוועל. ממילא איז די קול קורא להחמיר כאותן שיטות.

ווינקל · דינסטאג יוני 28, 2011 11:30 am

אז מען רעדט שוין... למעלה; די ארבעט איז ריזיג שבמעכטיג ממש!

'ליינע הערה'לעך, לכשירחיב...

כיצחק · זונטאג יוני 26, 2011 5:31 pm

אזוי ווי איך האב איבער געפפירט מיין תגובה בענין קבלת וסעודות שבת מוקדמות צי
viewtopic.php?f=25&t=11444&p=448390#p448390
כדי שלא להשאיר את המקום פנוי שטעל איך אהער עפעס אנדערש

און פסקי הסידור פון הגה"ק בעל התניא סדר ספירת העומר שטייט ״זמן התחלת עמוד השחר מח״י אייר ואילך במדינות אלו הצפוניות הוא בחצות לילה, לכך אין לספור אחר חצות אלא בלא ברכה, וזמן זה של עמוד השחר נמשך כך עד י״ז בתמוז ועד בכלל, ולכן משהגיע חצות ליל י״ז בתמוז אסור לאכול״.
http://chabadlibrary.org/books/adhaz/piskey/50.htm
דאס איז א דבר תימה אז ער איז תולה זמני היום און חדשי הלבנה איך האב געפרעגט ר' שלו' דובער לוין דער ספרן אין 770 און ער האט מיר צוגעוויזען צו זיין
http://tinyurl.com/dovershalom
"א באנטש מיט דחוקים צום סוף בלייבט ער מיט "ועדיין צ"ע בכ"ז.

ניק ניק · דינסטאג פעברואר 07, 2012 5:45 pm

איך האב מיך דערמאנט יעצט פון ערב שבת, פרעג פארוואס.

לעצטענס דרייט זיך ארום עפעס א נייע התעוררות ביי די עזרת נשים פון צינדן אפאר מינוט פארן זמן.

איז ראשית כל פארשטיי איך בכלל נישט וואס די חומרא דערפון, אויב איזעס אן ענין פון זריזות, וואלט איך געזאגט אז ס'איז פונקט ווי מענער זאלן מאכן חומרות אין צניאות (כידוע הזשאק; ווען פרויען זאלן בויען סוכה...) און צווייטענס מיינט נישט זריזות 2 מינוט פריער נאר פינקלעך ביים זמן (אזוי ווי בחורים אין ישיבה וואס ווילן לערנען אלע מסכתות אויסער וואס מ'הייסט...), דאס אלעס איז סתם בדרך השכל וואס איך פארשטיי נישט.

אבער ס'גייט אסאך ווייטער פון דעם, אז אין די ווינטער שבתים קומט אויס די פלג המנחה ממש אדער נאך די געהעריגע זמן, און פאר די פלג המנחה איז א שאלה צו מ'איז בכלל יוצא נרות שבת (איי אמאליגע צייטן ווען מ'האט מקבל שבת געווען פרי ווען האט מען געצינדען? איך ווייס נישט, איך ווייס נאר וואס שטייט אין שו"ע), און די פוסקים מיטשען זיך וויאזוי אונז זעמער יוצא אפי' ווען מ'צינד ביים זמן, און פשטות די היתר איז אז וויבאלד ס'איז אן הסכמת הרבים און א באשטימטע צייט דורך די רבנים צו צינדן איז מען יוצא, אבער 1 מינוט פארדעם לאזט מען זיך אריין אין ערענסטע שאלות.

עכ"פ איך מיין אז די וואס מאכן די פריע צינדן ווינט זענען נישט קיין מר בר רב אשי'ס, דארף מען נאר זאגן אינדערהיים זיך נישט איבערצונעמען פון די פאון קאול יעדע וואך, און העכסטענס קען מען זיך מקבל זיין עפעס אן אנדערע דבר טוב לטובת אלע אידן וואס דארפן ישועות.

דיסקלעימער: די תגובה איז געשריבן געווארן פון זיכרון און נישט פון קיין ספרים, פארן פסק'ענן הלכה למעשה ביטע איבערקוקן אין שו"ע.

א לאנגע תגובה לכבוד די 999.

אידישע וועלט פארומס

מקדש ישראל והזמנים: הזמנים בהלכה

מקדש ישראל והזמנים: הזמנים בהלכה

זמנים!

בענין זמן קר"ש של שחרית

תמי' אין פסקי הסידור